اعتراض خبرنگاران به افشای زودهنگام نامزدهای «جلال»
نشست خبری هجدهمین دوره جایزه ادبی جلال آلاحمد، اینبار نهتنها با غیبت تلخ رضا امیرخانی و یاد او در جمع همراه بود، بلکه با طرح یک سؤال چالشی درباره وضعیت رمان ایرانی و حاشیهای اعتراضی از سوی خبرنگاران، به جلسهای متفاوت و پرحاشیه تبدیل شد.
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، نشست خبری هجدهمین دوره جایزه ادبی جلال آلاحمد، مثل همیشه پیش نرفت. حادثهای که برای رضا امیرخانی رخ داده و او را در وضعیت کما قرار داده است، جای خالی پررنگی در جلسه ایجاد کرده بود؛ جای خالیای که از مدیرعامل خانه کتاب گرفته تا دبیر جایزه جلال و حتی برخی از اهالی رسانه، به آن اشاره کردند، از او یاد کردند و برایش آرزوی سلامتی داشتند.
فارغ از مباحث مطرحشده درباره روند برگزاری جایزه، یک سؤال خبرنگار خبرگزاری تسنیم، بحث اصلی نشست را به مسیری جدیتر کشاند؛ سؤالی که به دغدغه همیشگی رهبر معظم انقلاب بازمیگشت: توجه به کمیت و کیفیت رمانهای ایرانی و نسبت آنها با آثار خارجی. دغدغهای که بهویژه در حوزه کودک و نوجوان، اقتباسهای نمایشی و سینمایی و حتی در آثار تولیدشده برای پلتفرمها، بیش از پیش خودنمایی میکند؛ جایی که همچنان دست آثار خارجی پررنگتر است.
در پاسخ به این سؤال، مجید قیصری، دبیر جایزه ادبی جلال آلاحمد، با اشاره به روند اقتباس در ایران گفت: «بعد از چند سال، شاهد تولید سریالهایی مانند سووشون و بامداد خمار هستیم. این نشان میدهد ادبیات از سینما جلوتر حرکت کرده است. در هالیوود، یک اثر ادبی بهمحض انتشار، بلافاصله به فیلم یا سریال تبدیل میشود؛ این همپوشانی ضروری است و باید میان ادبیات و سینما ارتباطی جدی برقرار شود. البته در حوزه سینما و پلتفرمها، این روند به ضرورت و میزان آمادگی هم بستگی دارد.»
او افزود: «امسال بخش اقتباس بهطور جدیتری در جایزه دیده شده و با مشارکت انجمن سینمای جوان، تلاش کردهایم این حوزه تقویت شود؛ روندی که سال گذشته نیز آغاز شده بود.»
غلامرضا طریقی، معاون شعر و ادبیات داستانی خانه کتاب و ادبیات ایران، نیز با تمرکز بر حوزه کودک و نوجوان تأکید کرد: «باید درباره غلبه رمانهای خارجی در این حوزه فکری جدی کنیم و به تولید آثار تألیفی ایرانی توجه بیشتری داشته باشیم. نوجوانان و نسل Z کتاب میخوانند، به شرط آنکه آثار متناسب با ذائقه و نیازشان نوشته شود.»
ابراهیم حیدری، مدیرعامل خانه کتاب و ادبیات ایران، در بخش دیگری از نشست با اشاره به شاخصهای متنوع مطالعه در جهان گفت: «سرانه مطالعه در دنیا یکشکل و یکدست نیست. گردش کتاب و تعداد چاپها، واقعیتهای دیگری را نشان میدهد. شاید در مقاطعی صنعت نشر با مشکلاتی مواجه بوده، اما در حال حاضر وضعیت این صنعت قابل قبول و رو به بهبود است.»
با این حال، نشست خبری جلال تنها به بحثهای تخصصی محدود نماند و حاشیهای قابل توجه نیز به همراه داشت. در میانه جلسه، نامزدهای جایزه ادبی جلال آلاحمد بهطور ناگهانی در برخی کانالهای مجازی حوزه کتاب و نشر منتشر شد؛ در حالی که خبرنگاران در نشست حضور داشتند تا خود، نخستین منبع انتشار این خبر باشند.
این اتفاق واکنش تند خبرنگاران را به دنبال داشت و یکی از آنها با طرح اعتراض صریح، این موضوع را مطرح کرد. اعتراضها مستقیماً متوجه ابراهیم حیدری شد و مشخص شد خبر از سوی خبرگزاری ایبنا منتشر شده است.
مدیرعامل خانه کتاب در پاسخ به این اعتراض گفت: «قول میدهم این موضوع بهطور جدی پیگیری شود. این اتفاق ناشی از سهلانگاری بوده است.»
در نهایت، پس از این اعتراضها، نامزدهای جایزه ادبی جلال آلاحمد بهطور رسمی و همزمان اعلام شد؛ پایانی پرحاشیه برای نشستی که قرار بود صرفاً خبری باشد.
اعلام نامزدهای نهایی هجدهمین دوره جایزه جلالاما متن نشست خبری:
نشست خبری هجدهمین دوره جایزه ادبی جلال آلاحمد، امروز نهم دیماه، با حضور ابراهیم حیدری مدیرعامل خانه کتاب و ادبیات ایران، غلامرضا طریقی معاون شعر و ادبیات داستانی این مجموعه و مجید قیصری دبیر دوره هجدهم برگزار شد.
در ابتدای این نشست، غلامرضا طریقی با تشریح رویکرد کلی این دوره گفت: «در هجدهمین دوره جایزه جلال تلاش کردیم ادبیات را صرفاً از منظر ادبی بررسی کنیم؛ بدون ملاحظات سیاسی و خارج از هرگونه دستهبندی و جناحبندی. امیدواریم نتیجه این نگاه، به انتخابهایی منصفانه و قابل دفاع منجر شود.»
او با اشاره به زمان انتشار فراخوان جایزه افزود: «فراخوان این دوره در مردادماه منتشر شد و با توجه به شرایط کشور، بهویژه عبور جامعه از فضای جنگ 12روزه، انتظار چنین استقبالی را نداشتیم. با این حال، حجم مشارکت نویسندگان و فرهیختگان نشان داد ادبیات ایران همچنان زنده، فعال و تأثیرگذار است.»
طریقی در ادامه ضمن قدردانی از نویسندگان و پدیدآورندگانی که آثار خود را به دبیرخانه ارسال کردهاند، تأکید کرد: «اعتماد اهالی قلم بزرگترین پشتوانه این جایزه است و ما خود را موظف میدانیم پاسخگوی این اعتماد باشیم.»
در بخش بعدی، ابراهیم حیدری با اشاره به سیاستهای اجرایی این دوره اظهار داشت: «در این دوره کوشیدیم از همه ظرفیتهای ادبی کشور، فارغ از سابقه و پیشینه افراد و با شعار "همافزایی ایران"، استفاده کنیم. همراهی نویسندگان، ناشران و فعالان حوزه نشر شایسته قدردانی است.»
مدیرعامل خانه کتاب و ادبیات ایران با ارائه آماری از آثار رسیده به دبیرخانه گفت: «در مجموع 3 هزار و 216 اثر به دبیرخانه جایزه ارسال شده که شامل 1531 عنوان داستان بلند و رمان، 596 رمان کوتاه، 1013 اثر در حوزه مستندنگاری و 76 عنوان نقد ادبی است. همچنین 1029 ناشر در این دوره مشارکت داشتهاند.»
او با اشاره به افزایش مشارکت نسبت به دوره قبل افزود: «با وجود چالشهایی که صنعت نشر با آن مواجه است، در مقایسه با دوره گذشته شاهد رشد 27 درصدی آثار ارسالی هستیم که این موضوع از پویایی جریان ادبی کشور حکایت دارد.»
حیدری همچنین اعلام کرد: «در این دوره، 24 اثر به مرحله نهایی داوری راه یافتهاند. یک ناشر با چهار عنوان کتاب و سه ناشر دیگر هرکدام با سه اثر در جمع نامزدها حضور دارند که دو ناشر از میان آنها خارج از تهران هستند.»
وی تنوع سنی و جغرافیایی نامزدها را از ویژگیهای این دوره دانست و گفت: «مسنترین نامزد 75 سال و جوانترین نامزد 32 سال دارد. علاوه بر این، آثار فارسیزبانان غیرایرانی نیز در میان کتابهای رسیده دیده میشود و دو داور غیرتهرانی نیز در ترکیب هیئت داوران حضور دارند.»
مدیرعامل خانه کتاب در بخش دیگری از سخنانش به برنامههای جانبی جایزه اشاره کرد و افزود: «همزمان با روند داوری، برنامههای آموزشی و فرهنگی در استانهایی چون خراسان شمالی و خوزستان برگزار شد و در مجموع 16 استان در این فرآیند مشارکت داشتند. همچنین حدود 200 نفر در قالب دورههای آموزشی مرتبط با جایزه آموزش دیدند.»
او در پایان خاطرنشان کرد: «مرحله نهایی داوری هجدهمین دوره جایزه جلال آلاحمد از 17 تا 19 دیماه برگزار میشود و امیدواریم این دوره نمایانگر تنوع و گستردگی ادبیات معاصر ایران باشد.»
حیدری درباره جوایز این دوره گفت: «برگزیدگان نهایی هر بخش 600 میلیون تومان و شایستگان تقدیر 200 میلیون تومان جایزه دریافت خواهند کرد.»
در ادامه، مجید قیصری دبیر جایزه، با آرزوی سلامتی برای رضا امیرخانی، نویسنده برجسته کشور، اعلام کرد: «در بخش نقد ادبی، هیچ اثری بهعنوان نامزد معرفی نشد. هیئت داوران پس از بررسی دقیق به این جمعبندی رسیدند که آثار رسیده، حد نصاب کیفی لازم برای نامزدی را نداشتهاند.»
او تأکید کرد: «این تصمیم، نشاندهنده پایبندی جایزه جلال به استانداردهای کیفی و داوری سختگیرانه و منصفانه است.»
بخش پایانی نشست به پرسش و پاسخ با خبرنگاران اختصاص داشت. غلامرضا طریقی در پاسخ به پرسشی درباره میزان اثرگذاری جایزه جلال گفت: «بهطور میانگین، کتابهای برگزیده این جایزه پس از دریافت جایزه تا هشت نوبت تجدید چاپ شدهاند که این موضوع بیانگر افزایش دیدهشدن و اقبال مخاطبان است.»
وی افزود: «البته اثرگذاری کتابها تنها بر عهده دبیرخانه جایزه نیست و سایر نهادهای فرهنگی و فعالان حوزه کتاب نیز باید در حمایت و ترویج آثار نقشآفرینی کنند.»
طریقی همچنین از برنامهریزی برای فروش ویژه و ارائه تخفیف کتابهای نامزد خبر داد تا دسترسی مخاطبان به این آثار تسهیل شود.
در پایان این نشست، نامزدهای هجدهمین دوره جایزه ادبی جلال آلاحمد در بخشهای مختلف معرفی شدند. هیئت داوران بخش نقد ادبی ضمن قدردانی از پژوهشگران این حوزه اعلام کردند که در این بخش هیچ اثری شایسته نامزدی تشخیص داده نشد. داوران این بخش مریم حسینی، بهناز علیپور گسکری و عبدالحسین آذرنگ هستند.
(فهرست نامزدها در بخشهای داستان کوتاه، داستان بلند و رمان، کتاب اولیها و مستندنگاری مطابق اعلام رسمی دبیرخانه منتشر شد.)