افزایش 4 برابری تسهیلات پژوهشی به شرکت‌های دانش‌بنیان / بودجه 2 همتی برای تحقیق و توسعه

به گزارش گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، روح‌الله ذوالفقاری، معاون تسهیلات و تجاری‌سازی صندوق نوآوری و شکوفایی با حضور در برنامه میز اقتصاد شبکه خبر درخصوص سقف تسهیلات صندوق نوآوری در حوزه پژوهش و فناوری گفت: صندوق نوآوری با هدف تجاری سازی دستاورد‌های علمی، فناوری و پژوهشی کشور شکل گرفت. در سال گذشته (1401) با هدف حمایت از پژوهش، بیش از 500 میلیارد تومان تسهیلات در قالب 500 فقره به شرکت‌های دانش بنیان پرداخت کردیم. امسال پیش‌بینی شده است که این تسهیلات که در زمره تسهیلات خُرد صندوق نوآوری و شکوفایی طبقه بندی می‌شوند، به 2 هزار میلیارد تومان برسد. عملکرد 8 ماهه (تا آبان‌ماه جاری) نشان می‌دهد تاکنون 900 میلیارد تومان تسهیلات در قالب 700 فقره به شرکت‌های دانش بنیان پرداخت شده است.

ذوالفقاری تصریح کرد: تحقیقات در دانشگاه‌ها و موسسه‌های تحقیقاتی عمدتا بر محور پژوهشگران شکل می‌گیرد. این تحقیقاتی زمانی باید ظهور و بروز اقتصادی و عملیاتی در سطح بنگاه و کشور داشته باشد. در صندوق نوآوری و شکوفایی تلاش می‌کنیم از زمانی که ایده در ذهن یک پژوهشگر پخته می‌شود و سعی می‌کند به عنوان یک کسب و کار، بروز پیدا کند تا زمانی که این کسب و کار به بلوغ خود می‌رسد، حمایت کاملی داشته باشیم. این حمایت‌ها چطور اتفاق می‌افتد؟ ما نهاد‌های متنوعی به عنوان نهاد‌های واسط نوآوری از جمله انواع مراکز نوآوری، پارک‌های علم و فناوری، شتابندهنده‌ها و مراکز رشد در کشور داریم. به این مراکز کمک می‌کنیم تا بتوانند پذیرای پژوهشگران باشند و پژوهشگران را در قالب هسته‌های پژوهشی و تیم‌های فناور پذیرش کنند و امکانات لازم را در اختیار آن‌ها قرار دهند و در نهایت، یک محصول موفق قابل عرضه به بازار و البته مورد نیاز بازار، طراحی و تولید کنند.

معاون تسهیلات و تجاری‌سازی صندوق نوآوری و شکوفایی تأکید کرد: مفهوم بازار یعنی نیازی که بازار دارد و آن محصول می‌تواند در فضای رقابتی بازار، بخشی از نیاز بازار را پاسخگو باشد. طبیعتا بعد از اینکه ایده اولیه به شکل نمونه‌های آزمایشگاهی یا نمونه‌های مهندسی روانه بازار شود، نمی‌تواند موفقیت زیادی داشته باشد و محصول باید متناسب با الزامات بازار طراحی شود. در صندوق نوآوری و شکوفایی بعد از اینکه از نهاد‌های واسط نوآوری حمایت کردیم، شرکت‌های دانش بنیان را در قالب تسهیلات نمونه سازی کمک می‌کنیم که این تسهیلات قرض‌الحسنه از طریق خود صندوق نوآوری و شکوفایی یا صندوق‌های پژوهش و فناوری که عامل صندوق هستند، به شرکت‌ها پرداخت می‌شوند تا بتوانند یک محصول قابل عرضه به بازار تولید کنند. طبیعتا وقتی مدل قابل عرضه این محصول با بازار ارائه شد، اگر نیاز دارد که خط تولید آن راه اندازی شود، اگر نیاز به تأمین هزینه‌های سرمایه در گردش داشته باشد، اگر نیاز به تحریک بازار برای خرید اقساطی این محصولات (لیزینگ) داشته باشد، این حمایت‌ها از سوی صندوق نوآوری و شکوفایی (در قالب تسهیلات مختلف) صورت می‌گیرد.

ترسیم دالان رشد برای شرکت‌ها

وی افزود: در مراحل اولیه، تسهیلات نمونه سازی را داریم تا بتوانند شکل لازم برای ارائه یک محصول قابل پذیرش در بازار داشته باشند و بتوانند محصول خود را به بازار عرضه کنند. برای شرکت‌ها، یک دالان رشد ترسیم می‌کنیم. در مراحل اولیه کمک می‌کنیم محصول از نظر فنی به بلوغ برسد. در مراحل میانی کمک می‌کنیم تا زیرساخت‌های شرکت به لحاظ فنی و تولیدی شکل گیرد و در مراحل پایانی کمک می‌کنیم تا شرکت ها، هزینه‌های مورد نیاز تولید را داشته باشند. یک اصل جدی به نام نیاز بازار وجود دارد. این نیاز بازار ممکن است بخشی نیاز بازار داخلی باشد یا اهداف صادراتی را ترسیم کرده باشد. یکی از خدمات مهم صندوق نوآوری و شکوفایی این بوده که سعی کرده است ارتباط میان بازیگران مختلف این حوزه را برقرار کند.

معاون تسهیلات و تجاری‌سازی صندوق نوآوری و شکوفایی خاطرنشان کرد: حتی شرکت‌های دانش بنیان را به ارتباط با دانشگاه تشویق کرده ایم. در حال حاضر خدمتی در صندوق نوآوری و شکوفایی به عنوان «کمک هزینه تحقیق و توسعه» داریم که به شرکتی تعلق می‌گیرد که قصد دارد تحقیق و توسعه خود را از طریق یک تیم فناور در دانشگاه و یک هسته پژوهشی در دانشگاه انجام دهد. سقف این کمک هزینه تحقیق و توسعه تا 500 میلیون تومان است که شرکت‌ها می‌توانند درخواست‌های خود را به صندوق نوآوری و شکوفایی ارائه کرده و تیم فناوری مورد نظرشان از یک دانشگاه را به ما معرفی کنند. البته به این تیم فناور به تنهایی بسنده نمی‌کنیم و فراخوان منتشر می‌کنیم که اگر تیم‌های پژوهشی بهتری وجود داشته باشند، می‌توانند در فضای رقابتی این اتفاق بیافتد.

وی افزود: این تیم فناور برای پژوهش‌های کاربردی جذب می‌شود. طبیعتا داریم در مورد بخش خصوصی و شرکت دانش بنیانی صحبت می‌کنیم که نگاهش به هزینه‌های که انجام می‌دهد این است که محصولی را روانه بازار کرده و منافعی را از آن محصول به دست بیاورد. تا 90-70 درصد از هزینه‌های تحقیق و توسعه را به عنوان کمک هزینه تحقیق و توسعه به تیم فناور پژوهشی دانشگاهی پرداخت می‌کنیم، نه به شرکت دانش بنیان و طبعتا یک سهمی هم خود شرکت پرداخت می‌کند. این ارتباط یک ارتباط دو سویه است که نه فقط این مسئله را بلکه باعث تقویت تیم‌های دانشگاهی، پرورش نیروی انسانی که هنری فراتر از هنر پژوهش به شکل مستند و مکتوب در قالب کتاب، مقاله و این‌ها دارد و می‌تواند پژوهشی را انجام دهد که در صنعت کاربرد جدی دارد و می‌تواند به عنوان نیاز روزانه صنعت شناسایی شود.

ذوالفقاری گفت: واقعیت این است که میزان اعتباری که در کلان کشور برای تحقیق و توسعه صرف می‌کنیم، از استاندارد جهانی پایین‌تر است و برای کشوری مثل ایران که در حوزه علم و فناوری هدف گذاری روبه جلو و پیشرفت را مدنظر دارد، لازم است که یک تدابیری اندیشیده شود تا سهم بیشتری از منابع و هزینه‌ها چه در بخش دولتی و چه در بخش خصوصی، صرف تحقیق و توسعه شود. قانون جهش دانش بنیان با پیگیری‌های متعددی که صورت گرفت، تصویب شد که بخشی از این قانون به درستی به این حوزه می‌پردازد که اگر بنگاه ها، هزینه‌های تحقیق و توسعه خود را به صورت هدفمند در راستای رفع نیاز‌های بازار، اهداف توسعه‌ای حوزه علم و فناوری به کار بگیرند، این هزینه‌ها به شکل اعتبار مالیاتی برای شرکت‌ها در نظر گرفته می‌شود.

وی افزود: به جای اینکه شرکت بیاید و منابعی را به عنوان مالیات پرداخت کند و بعد از یک مسیر حمایتی، مجدد دریافت کند، اساسا آن را پرداخت نمی‌کنند. شرکت‌ها می‌توانند به معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری مراجعه کنند و طرح‌های تحقیق و توسعه خود را آنجا برده و تصویب کنند. این طرح‌های تحقیق و توسعه در زمره اعتبار مالیاتی شرکت در نظر گرفته می‌شود و کمک می‌کند بخش مهمی از فرآیند اینجا کوتاه شود. ذات تحقیق و توسعه، ذات مبتنی بر علم و فناوری است و حتما نیرویی که این کار را انجام می‌دهد، جزو سرمایه‌های علمی و دانشی کشور است و مطمئنا موجب توسعه کسب و کارش خواهد شد.

معاون تسهیلات و تجاری‌سازی صندوق نوآوری و شکوفایی خاطر نشان کرد: روند تحقیق و توسعه امروز در سطح جهانی متفاوت از روند‌های گذشته است. امروز عمدتا مشاهده می‌کنیم که سازمان‌ها، نیاز‌های تحقیقاتی خود را از طریق مکانیزم‌های نوآوری باز تأمین می‌کنند. بسیاری از سازمان‌ها اکنون نیاز‌های تحقیقاتی خود را برون‌سپاری می‌کنند. متاسفانه در بسیاری از این بنگاه‌ها با فقر فناوری و نوآوری روبرو هستیم. این فرصت بی نظیری برای سازمان ها، بنگاه‌ها و شرکت‌های به ویژه صنعتی و بزرگ است که از ظرفیت نیروی کارآمد کشور استفاده کنند. ظرفیت بی نظیر از نیروی انسانی (نخبه و کارآمد) در کشور داریم. شاید خیلی از کشورها، سرمایه گذاری بیش از ما انجام می‌دهند، اما نیروی انسانی که در ایران وجود دارد را در اختیار ندارند. بنگاه‌ها می‌توانند با اتخاذ رویکرد‌های جدید از این ظرفیت‌ها استفاده کنند و این فرصت بی نظیری برای پژوهشگران کشور است که نیاز واقعی صنعت را پاسخگو باشند.

وی تصریح کرد: دایره فعالیت صندوق نوآوری و شکوفایی در حوزه شرکت‌های دانش‌بنیان است. سعی کرده ایم روی حوزه تحقیق و توسعه این شرکت‌ها متمرکز شویم. درحال حاضر به شرکت‌های دانش‌بنیان تا سقف 50 میلیارد تومان تسهیلات از منابع خودمان پرداخت می‌کنیم. در حوزه پژوهشی سقف مشخصی نداریم و مبتنی بر نیاز است. طبیعتا در اوایل عمر چرخه یک محصول که هنوز کار‌های تحقیقاتی روی محصول درحال انجام است، نیاز منابع کمتر است، البته یک دوره بسیار هزینه‌بری قبل از اینکه اساسا محصولی شکل بگیرد، هزینه‌های پنهانی وجود دارد که ثبل از شکل گیری شرکت دانش‌بنیان است و متاسفانه ما در صندوق نوآوری و شکوفایی امکان حمایت نداریم، چون هنوز شرکت شگل نگرفته است. امکانات را باید در کنار هم در نظر بگیریم. بحث اعتبار مالیاتی ظرفیت بسیار قابل ملاحظه‌ای برای شرکت‌ها است. تسهیلات متنوعی به شرکت‌های دانش‌بنیان ارائه می‌کنیم. یکی از اتفاقاتی که در دو سال اخیر اتفاق افتاده است این است که ما تسهیلات تکلیفی که برای شرکت‌های دانش بنیان در نظر گرفته شده است، به سمت شرکت‌هایی که قصد تحقیق و توسعه دارند، سوق داده‌ایم.

ذوالفقاری افزود: در سال گذشته تسهیلات تکلیفی تبصره 16 قانون بودجه را داشتیم و امسال نیز این تسهیلات را در قالب تبصره 18 قانون بودجه داریم. سال گذشته سقف تسهیلات یک میلیارد تومان بود و امسال سقف هر فقره تسهیلات 3 میلیارد تومان است. این تسهیلات قرض الحسنه با دوره بازپرداخت 4 ساله است که کمک می‌کند تحقیق و توسعه که هنوز نتیجه آن به صورت قطعی مشخص نیست، به ارزان‌ترین شکل ممکن و در یک افق زمانی نسبتا طولانی تأمین مالی شود. با همین نیت، بودجه تحقیق و توسعه خودمان را امسال نسبت به سال گذشته 4 برابر (500 میلیارد تومان در سال 1401 - 2 هزار میلیارد تومان در سال 1402) کرده‌ایم.

وی تأکید کرد: نزدیک به 10 هزار شرکت دانش بنیان در کشور داریم. اتفاقی که این شرکت‌ها در کشور رقم زده اند، این نکته را به همه سیاست‌گذاران گوشزد می‌کند که می‌توان به بخش خصوصی تکیه کرد. درحال حاضر محصولاتی در طراز جهانی صادر می‌کنیم که رقیب ندارند و به تازگی در دنیا تولید شده اند و در قالب تجاری در دنیا فروخته می‌شود. پاسخی که بخش خصوصی نسبت به توسعه دارد و از دید سیاست‌گذاران هم مورد پذیرش واقع شده است، همچنین سرمایه‌گذاری‌هایی که صورت می‌گیرد و قوانین جدیدی که وضع شده‌اند، همه بیانگر این است که کمک کنیم بخش خصوصی حضور پررنگ تری داشته باشد و سرمایه‌گذاری بیشتری انجام دهد. شرکت‌های کوچک و متوسط عمدتا به حمایت نیاز دارند و در صندوق نوآوری و شکوفایی بیشتر برنامه حمایت مالی از این شرکت‌ها داریم. در سنوات آتی این حمایت‌ها بیشتر نیز خواهد شد. از شرکت‌های بزرگ نیز در قالب اعتبار مالیاتی و ایجاد نهاد‌های جدید حمایت می‌کنیم که به سمت تحقیق و توسعه حرکت کنند.