افول کیفیت سینمای کودک در سایه بحران‌های اجتماعی و اقتصادی | مسئولان درگیر بحران‌های بزرگ‌اند و کودک به حاشیه رفته است

ریحانه اسکندری: در حاشیه جشنواره فیلم کودک و نوجوان، آزیتا حاجیان با لحنی صریح و همراه با دغدغه از وضعیت سینمای کودک در ایران سخن گفت. او که خود داور این دوره است، از همان ابتدا تأکید کرد نمی‌تواند درباره کیفیت فیلم‌ها اظهار نظر کند، اما آنچه برایش پررنگ‌تر از هر چیز به چشم می‌آید، بی‌توجهی به نسل آینده است. این بازیگر با یادآوری روزهایی که جشنواره در سطحی غنی‌تر برگزار می‌شد، از افول کیفی آثار کودک سخن گفت و تأکید کرد مسئولان آن‌قدر درگیر بحران‌های بزرگ کشورند که پرداختن به دنیای کودکان به حاشیه رانده شده است. او معتقد است ساخت فیلم‌هایی سطحی و بی‌مفهوم نه تنها ضرورتی ندارد بلکه به زیان این حوزه است؛ چراکه کودکان امروز با بهترین آثار جهانی در شبکه‌های اجتماعی آشنا هستند و دیگر نمی‌توان با تولیدات سطحی به دلشان راه یافت.

حاجیان در گفت‌وگو با خبرآنلاین درباره وضعیت کلی جشنواره امسال گفت: «به‌دلیل اینکه داور هستم، فعلاً نمی‌توانم درباره فیلم‌ها اظهار نظر کنم. امسال برخلاف سال قبل، فیلم‌ها را در تهران دیدیم. در فضای جشنواره و هیاهوها نبودیم. من امروز تازه رسیدم، چراکه فردا اختتامیه است و برای مراسم خودم را رساندم. بنابراین به‌جز دیدن فیلم‌ها، در جریان سایر بخش‌های جشنواره نیستم.»

او در این رابطه که جشنواره فیلم کودک و نوجوان مانند دوره‌ای است که باعث می‌شود همه چیز یادآوری شود، فیلم کودک و نوجوان دوباره مورد توجه قرار گیرد و انگار با همه این‌ها مسئله فیلم کودک و نوجوان تا حدی مهجور مانده است گفت: «به نظر من، مسئولان کشور آن‌قدر درگیر مسائل دیگر هستند که تقریباً برایشان پرداختن به کودک دشوار است. این جشنواره سال‌هاست که برگزار می‌شود و خدا را شکر هنوز ادامه دارد، اما به نظر من کیفیت آن مانند گذشته نیست. سال اولی که داور جشنواره بودم تا سال دومی که داور شدم، احساس می‌کنم در سطح غنی‌تری برگزار شد.»

او با اشاره به شرایط اجتماعی و اقتصادی کشور افزود: «اکنون که می‌دانید، خصوصاً امسال ما درگیر احتمال وقوع دوباره جنگ هستیم. مسائل اقتصادی و رفاهی جامعه در اولویت نخست قرار گرفته‌اند. بنابراین شاید یکی از دلایل این وضعیت این باشد که سال‌به‌سال شرایط سخت‌تر می‌شود و مسئولان ناچارند انرژی و نیروی خود را صرف حل مسائل بزرگ‌تر کنند تا موضوعاتی مانند جشنواره فیلم کودک.»

این بازیگر تأکید کرد: «پرداختن به معضلات کودک بسیار منبع مهمی است. ببینید، این بچه‌های امروز، شهروندان آینده این جامعه، مردان و زنان بزرگ فردای ایران هستند. اگر امروز به آن‌ها توجه نکنیم، در واقع به آینده کشور خود توجه نکرده‌ایم. این‌ها را من به‌عنوان کوچک‌ترین عضو فرهنگی این جشنواره می‌گویم، اما احساس می‌کنم باید گفته شود. پیش‌تر نیز گفته‌ام و باز هم خواهم گفت. حال اینکه مسئولان ما اولویت‌های خود را تغییر دهند یا خیر، دیگر به تصمیم خودشان بستگی دارد.»

در ادامه گفت‌وگو، درباره نقش سینما در بهبود روحیه کودکان پس از جنگ 12 روزه و ترس‌هایی کودکان با آن مواجه هستند پرسیده شد. حاجیان در پاسخ گفت: «فیلم مفرح ساختن برای کودکان، اگر صرفاً در حد یک سناریوی بی‌کیفیت باشد که از هر چمنی، گلی چیده و معلوم نباشد مفهوم اصلی آن چیست، از کجا آغاز می‌شود، به کجا می‌خواهد برسد، چه پیامی دارد، در ذهن کودک چه تأثیری ایجاد می‌کند، چه سؤالاتی را در ذهن او برمی‌انگیزد یا از میان می‌برد، اصلاً ضرورتی ندارد ساخته شود. اگر چنین ویژگی‌هایی در فیلم وجود نداشته باشد و تنها برای ساخت آن منابع مالی صرف شود، به نظر من اساساً ضرورتی برای تولید چنین فیلم‌هایی وجود ندارد.»

او افزود: «اگر کودکان چیزی برای تماشا نداشته باشند، هیچ اشکالی ندارد؛ اما اگر قرار باشد منابع ارزی صرف فیلم‌هایی شود که هیچ ثمری ندارند، جز اینکه کمی عروسی اینجا، اندکی رقص آن‌جا و مقداری شوخی و بذله‌گویی در میان باشد، و انسجامی هم در آن وجود نداشته باشد، ساخت چنین فیلم‌هایی ضرورتی ندارد. حتی اگر هدف این باشد که کودکان کمی تفریح کنند و بخندند، باز هم فیلم مفرح باید بر اساس اصول ساخته شود. هر فیلمی که صرفاً مقداری رقص و خنده داشته باشد، فیلم کودک محسوب نمی‌شود. اتفاقاً فیلم کودک باید بسیار اندیشیده‌تر ساخته شود، عمق نگاه داشته باشد، آینده‌نگر و خلاق باشد. اگر این ویژگی‌ها در آن وجود نداشته باشد، ساختش هیچ ضرورتی ندارد.»

حاجیان در ادامه، درباره وضعیت کیفی آثار کودک و نوجوان نسبت به گذشته گفت: «از آنجا که داور هستم، درباره این جشنواره فعلاً اظهار نظر نمی‌کنم، اما به‌صورت کلی باید گفت که پیشرفتی مشاهده نمی‌شود. ما درگیر مجموعه‌ای از مسائل هستیم که از پیشرفت ما جلوگیری می‌کنند و گاهی ما را به پس‌رفت وامی‌دارند.»

او درباره تفکیک گروه‌های سنی در جشنواره نیز توضیح داد: «دیدگاهی وجود داشت مبنی بر این‌که بهتر است در جشنواره فیلم کودک و نوجوان، بخش کودک از نوجوان تفکیک بیش‌تری داشته باشد. به‌نوعی، بخش نوجوان در این میان گم شده بود. در داوری، ما کاملاً تفکیک انجام دادیم. مشخص است که هر فیلم چه گروه سنی‌ای را هدف قرار می‌دهد؛ مثلاً یکی برای گروه سنی 4 تا 8 سال مناسب است و دیگری برای 12 تا 18 سال. این گروه‌ها کاملاً از هم قابل تفکیک‌اند. اما نمی‌توان دو جشنواره جدا برگزار کرد؛ نه توان آن را داریم و نه بودجه کافی. بنابراین ناچاریم هر دو را با هم برگزار کنیم. به نظر من مخاطب نیز متوجه می‌شود. قطعاً در جدول‌ها نوشته می‌شود که این فیلم متعلق به بخش کودک است و آن یکی برای نوجوان.»

حاجیان افزود: «این مسئله، مشکل اصلی نیست. در برآورد و انتخاب برای جوایز و تقدیرها نیز کاملاً در نظر گرفته می‌شود که هر فیلم برای چه گروه سنی‌ای مناسب است.»

او درباره نگاه فیلم‌سازان به نسل جدید توضیح داد: «به نظر من، این نگاه کم‌کم در حال شکل‌گیری است. در همین جشنواره نیز فیلم‌هایی وجود دارند که توجهشان به این موضوع جلب شده است. البته بچه‌های نسل جدید، که به آن‌ها نسل زد می‌گویند، بسیار پیچیده‌اند. کارگردان باید شهامت داشته باشد، تحقیق کند، گفت‌وگو انجام دهد و به این نسل نزدیک شود تا بتواند با مسائل آنان آشنا و نسبت به آن آگاه شود. در این صورت است که می‌تواند فیلمی بسازد که مخاطب نسل زد با آن ارتباط برقرار کند.»

او تأکید کرد: «این موضوع بسیار مهم است. فکر می‌کنم کم‌کم ترس کارگردانان از بین برود و سینمای کودک و نوجوان ما بتواند به این مرحله دست پیدا کند. وقتی قرار است کاری انجام شود، نخست باید مخاطب خود را شناخت. هرکس که قصد دارد برای نوجوانان یا کودکان فیلم بسازد، باید آنان را بشناسد.»

در پایان حاجیان گفت: «اکنون کودک و نوجوانی که با شبکه‌های اجتماعی در ارتباط است، در اینستاگرام و سایر پلتفرم‌ها بهترین فیلم‌ها و انیمیشن‌های جهانی را می‌بیند. بنابراین سطح سلیقه او دیگر مانند گذشته نیست. کارگردان باید مخاطب خود را بشناسد، میزان درک و نیاز او را تشخیص دهد و بر اساس آن اثری خلق کند که بتواند این مخاطب، که از هنر جهانی اشباع شده است، جذب کند. دیگر نمی‌توان به‌صورت سطحی و بدون شناخت دست به تولید زد.»

5959