انرژی اژدها!

چین ابرقدرت اقتصادی و بزرگترین مصرف کننده انرژی برق در سراسر جهان است. این غول صنعتی در سال 2023 حدود یک سوم انرژی برق تولید شده در جهان را می بلعد و حدود 27 تریلیون دلار GDP (تولید ناخالص ملی) تولید میکند. چین بین سالهای 2001 تا 2010 به طور متوسط 10.5% رشد اقتصادی داشته و همچنین رشد اختصاصی چین بین 2007 تا 2011 معادل کل رشد اقتصادی کشورهای G7 بوده است. تحلیل اینکه از لحاظ انرژی چین چگونه به این جایگاه دست پیدا کرده و سبد کاربری و سبد انرژی خود را چگونه توسعه داده مهم است. چین به عنوان یک کشور کاملا موفق در حوزه انرژی، الگوی توسعه ای بسیار مناسبی برای سیاستگذاری کلان می تواند مورد استفاده قرار گیرد. در این مقاله به تحلیل و بررسی نتایج حاصل از توسعه انرژی به روش چین می پردازیم و در ادامه پیشنهاداتی جهت بکارگیری و استفاده از سیاست انرژی چین، برای کشور ارائه میشود.

این کشور هم‌اکنون بزرگ‌ترین صادرکننده و دومین وارد کننده جهان و با تولید ناخالص داخلی 26.31 تریلیون دلار می باشد. از هنگام آغاز آزادسازی اقتصادی در سال 1978 چین یکی از بالاترین رشدهای اقتصادی را در دنیا داشته است. بر اساس آمار صندوق بین‌المللی پول، رشد سالانه اقتصاد چین از سال 2001 تا 2010 به‌طور میانگین 10.5%بوده و بین سال‌های 2007 تا 2011 درصد رشد اقتصادی چین معادل مجموع درصدهای رشد اقتصادی کشورهای گروه 7 (7 کشور بزرگ صنعتی دنیا) بوده است.

نمودار رشد GDP چین از سال 1980 تا2025 

چین برای توسعه جمعیت میلیاردی خود و صنایع تولیدی مختلف، بیش از هر کشور دیگری به انرژی نیاز دارد. در نتیجه به بزرگترین مصرف کننده برق در جهان تبدیل شده است. در بیست سال گذشته مصرف انرژی در چین بیش از 560% رشده داشته است. این کشور به تنهایی حدود یک سوم از 27 هزار تراوات ساعت انرژی تولید شده در کل جهان را می بلعد.

سبد انرژی

سبد انرژی چین و روند رو به رشد انواع انرژی در گذشته و استراتژی توسعه انرژی را در شکل می بینید. هدف این کشور در 2060 کاهش محسوس سهم از انرژی فسیلی به گونه های مختلف انرژی است. در این بین انرژی خورشیدی بیشترین نقش را ایفا می کند.

سبد انرژی چین سبد کاربری انرژی برق و شیب رشد آن

شکل 4 حاکی از آن است که بخش صنعت با حدود 60% با رشد بیش از 650% از سال 2000 بیشترین سهم را از سبد انرژی چین به خود اختصاص داده است. در مقابل بخش خانگی 18.5% از برق تولیدی را مصرف میکند.

شیب رشد سهم کاربری سبدانرژی چین در بیست سال گذشته

صادرات و واردات انرژی برق

چین همچنین در صادرات و واردات برق هم خوب عمل کرده است. به طوری که طبق گزارش آژانس جهانی انرژی، چین در سال 2022 حدود 7137 گیگاوات ساعت واردات انرژی، در مقابل 20087 گیگاوات صادرات داشته است و تراز انرژی مثبت 12950 گیگاوات را رقم زده است. و این یعنی علاوه بر اینکه این غول اقتصادی بزرگترین مصرف کننده برق جهان است، یکی از صادرکنندگان انرژی برق در جهان است.

جمع بندی

چین نشان داد، ضمن اینکه می توان بزرگترین مصرف کننده انرژی در جهان بود، می توان صادرکننده مهم برق در جهان نیز بود. این الگوی توسعه ای موفق جز با نگاه به ظرفیتهای جغرافیایی کشورها میسر نخواهد بود. نگاه به سبد سرمایه گذاری چین در حوزه انرژی دو نکته حائز اهمیت است. نکته اول پرتفوی انرژی است که چین بخوبی نخش خود را بازی کرد. این کشور سبد مختلفی از گونه های انرژی را با هم توسعه داد. چین حتی از خیر انرژی هسته ای با آن مشکلات محیط زیستی و جهانی هم نمیگذرد. نکته دوم توسعه بر مبنای جغرافیایی و سرزمینی است. انرژی برق آبی و بادی به دلیل اقلیم خاص آن پهنه بستر مناسبی را محیا کرده طوری که حتی ساخت بزرگترین سد تاریخ با نام سه دره را با سرمایه گذاری هنگفت حدود 38 میلیارد دلار، هم توجیه اقتصادی داشت.

پیشنهادات

در این بخش 5 پیشنهاد استراتژیک را به ترتیب از مهمترین به پایین و با نگاهی به الگوی توسعه ای چین مطرح میکنم:

اصلاح قیمت انرژی از مهمترین و کارآمدترین و اثربخش ترین حوزه تصمیم گیری در کشور است. جهانی سازی قیمت انرژی به هیچ وجه موضوع فنی نیست بلکه موضوع اقتصاد کلان و حکمرانی است. بخش دولتی توان سرمایه گذاری و بخش خصوصی انگیزه سرمایه گذاری را در این بخش با این قیمتها ندارد. ضمن اینکه با اصلاح قیمت اصلاح رفتار هم صورت میگیرد. ضمن حذف قیمتگذاری دستوری می توان بورس انرژی را تصور کرد که تولید کننده ها با نرخهای مختلف می توانند به مشترکین سرویس دهند. ما در بخش باد و سایر بخشها به جز سولار مزیت رقابتی نداریم. در بخش برق آبی هم واقعا اشباع شدیم. فقط در چند نقطه کشور نیاز است توربین های با ظرفیت بالا (بالای 15 مگا وات) را توسعه دهیم. در بخش سولار بسیار مزیت داریم حداقل نیمی از مساحت ایران قابلیت پنل گذاری دارد. دولت باید با مجاب کردن کشاورزان، با پنل گذاری در فصول غیر کاشت و یا جایگذاری پنل های سولار بجای محصولات غیر بهره ور و آب بر هم مشکل آب را حل کرده و هم مشکل برق را به سامان برساند. با توسعه تکنولوژی سولار در آینده میتوان بجای سوزاندن سوختهای فسیلی در خودروها و منازل، از طریق برق و انرژی الکتریکی این کار را انجام داد. سمت مصرف هم کم کم توسعه پیدا کرده و در آینده می توان به سمت انرژی رایگان و پاک حرکت کرد. چین هدفگذاری کرده در سال 2060 تولید کربن را به صفر برساند. می توان بجای طلبهای خارجی از کشورهای جهان شیوه ای را مورد برنامه ریزی قرار داد که پنلهای با بازدهی بالای خورشیدی تحویل گرفت. کالایی که مورد تحریم و حساسیتهای تحریمی قرار ندارد و کمک شایانی به کشور خواهد کرد.