ایجاد یک صندوق تامین مالی برای طرح‌های توسعه‌ای رصدخانه ملی ایران

به گزارش گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، طرح‌های توسعه‌ای و دانشی رصدخانه ملی ایران با حضور رییس پژوهشگاه دانش‌های بنیادی و معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان رییس‌جمهوری مطرح شد و مورد بررسی قرار گرفت. روح‌الله دهقانی فیروزآبادی در این نشست که با حضور جواد لاریجانی رییس پژوهشگاه دانش‌های بنیادی و جمعی از اعضای هیئت علمی این پژوهشگاه و فعالان رصدخانه ملی ایران برگزار شد، گفت: دانشمندان، متخصصان و دست‌اندرکاران زیادی در پروژه راه‌اندازی رصد خانه ملی ایران فعالیت داشتند و زحمات و تلاش‌هایشان برای کشور و پیشرفت دانش مأجور است. قطعا زحمات فرزندان نخبه و دانشمند این سرزمین، برای امروز و آینده راهگشا و ارزشمند خواهد بود. معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان رییس‌جمهوری، با اشاره به این‌که حرکت در مسیر پیشرفت مستلزم شناخت روند‌های جهانی در عین تعریف مدلی بومی و استاندارد مبتنی بر نیاز داخلی است، ادامه داد: زمان طولانی که برای اجرا و نهایی شدن این پروژه صرف شد، تا حدی از ظرفیت اثربخشی جهانی آن کاست و به واسطه تحولات چشمگیر جهانی در همین بازه، مقداری زمان از دست دادیم. وی افزود: البته صاحب یک تجربه، دانش و فناوری بومی هستیم که تمامی ظرفیت‌های توسعه آن را در اختیار داریم. دهقانی فیروزآبادی با تاکید بر این که می‌بایست بخش خصوصی را به عرصه اجرا و عرضه پروژه‌های دانش‌محور وارد کرد تا سرعت توسعه پیشرفت‌ها افزایش یابد، افزود: اگر می‌خواهیم فرزندان کشور در مسیر فناوری گام بگذارند و از ظرفیت‌های نهاد‌های دانش‌پایه این رصدخانه استفاده کنند، باید در رویکردمان نسبت به مدل‌های اجرایی و نحوه بهره‌برداری، تغییر جدی صورت دهیم. درباره همین رصدخانه نیز اگر بخش خصوصی را وارد اجرای این رصدخانه می‌کردیم، با شناخت خوبی که از نیاز‌های این پروژه دارد، می‌توانست این پروژه را به خوبی اطلاع‌رسانی کند، نظام گردش مالی و توسعه‌ای را صورت دهد و به بهره‌برداری برساند. اجرایی شدن یک پروژه به طوری که حائز ارزش افزوده باشد و بتواند توسعه را در پروژه صورت بدهد، مستلزم این است که بخش خصوصی وارد عرصه اجرا و بهره‌برداری شود. وی تمرکز روی یک یا چند محور دارای مزیت و توانمندی را نسبت به سرمایه‌گذاری و دستاورد‌های اندک از چندین پروژه مختلف، ارجح دانست و افزود: باید توانمندی و ظرفیت را روی پروژه‌های خاص نگه داریم و به صورت عمیق و متمرکز جلو برویم. دهقانی فیروزآبادی اظهار کرد: معاونت علمی با حمایت‌های زیرساختی، کارگزاری و بازارسازی، با نقش‌آفرینی بخش خصوصی در کنار رصدخانه ملی ایران و پژوهشگاه دانش‌های بنیادی می‌تواند یک صندوق تامین مالی شکل دهد و این پروژه دانش‌محور را به ارزش‌آفرینی برساند. این پروژه حتما جذابیت‌های بسیار زیادی برای تمامی مردم خواهد داشت و لازم است که بخش خصوصی کار ترویج، تبلیغ و تامین مالی را صورت دهد. امکان استقرار تلسکوپ‌های مهمان در رصدخانه ملی جواد لاریجانی، رییس پژوهشگاه دانش‌های بنیادی نیز با اشاره به اینکه اولین اولویت و هدف این پروژه انجام کار علمی توسط محققین و منجمین بود و کار دوم این پروژه همکاری و فعالیت با سایر تیم‌ها و منجمین علاقه‌مند به رصد در ایران بود، گفت: این امر برای کشور‌های جهان اسلام در ایران فراهم شده است و می‌توانند با منجمین برتر در ایران همکاری‌ها و فعالیت‌های پژوهشی و فناورانه را ادامه دهند. لاریجانی افزود: همچنین امکان استقرار تلسکوپ‌های مهمان و سایر تلسکوپ‌ها در این رصدخانه وجود دارد و در قالب همکاری‌های آینده امکان این توسعه وجود دارد. وی گفت: تلاش ما برای ساخت ابزارگان نیازمند تحقیق، توسعه و کشف ایده‌های جدید است. لاریجانی به مکان‌یابی این پروژه اشاره کرد و گفت: معیار Seeing یکی از معیار‌های انتخاب این محل برای رصدخانه بود. اغتشاشاتی که در لایه‌های جو وجود دارد، باعث می‌شود تصویری که به پایین می‌رسد، دچار اعوجاج و لرزش باشد. این لرزش در میزان Seeing این سایت متناسب با استاندارد‌های جهانی بود. پارامتر ابرناکی مبتنی بر این‌که چند روز از سال را می‌توان رصد داشت، به طوری‌که مناطق کم ابر و کم بارش گزینه‌های بهتری برای استقرار هستند نیز در انتخاب این مکان تاثیرگذار بود. پارامتر نوری، سومین معیار برای انتخاب نقطه مطلوب بود که این نقطه در کاشان به دلیل دوری از مناطق شهری دارای نور‌های مزاحم، حائز آن بود. وی یادآور شد: در این پروژه دانش‌های مختلفی از اپتیک، نجوم مکانیک و نرم‌افزار دخیل هستند که ضمن همگرایی دانش‌ها و فناوری‌هایی که می‌توانند از این پروژه خارج شود، سرریز به صنایع صورت گرفته و می‌تواند به عنوان یک تجربه اجرایی در سایر نقاط تکرار شود. به نقل از معاونت علمی ریاست‌جمهوری، رصدخانه ملی ایران با هدف پاسخ گفتن به حائز اهمیت‌ترین پرسش‌های بنیادی در حوزه دانش نجوم، کهکشان، اخترفیزیک و توسعه فناوری‌های این حوزه، طراحی و احداث شده است. طرح رصدخانه ملی ایران در سال 1378 به عنوان یکی از طرح‌های کلان علمی در شورای پژوهش‌های کشور مطرح شد و مکان‌یابی رصدخانه از همان سال‌ها آغاز شد و در نهایت سال 89 این نقطه (در قله گرگش در ارتفاع 3600 متری در نواحی مرکزی ایران و از قله‌های رشته کوه کرکس) با کسب امتیاز بیشتر به عنوان محل احداث رصدخانه ملی ایران انتخاب شد. با حمایت معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری از سال 95 قرارداد‌های ساخت منعقد شد و فرآیند طراحی و احداث بخش‌های مختلف ادامه یافت. در سال 99 گنبد رصدخانه کامل شد. سال 1400 آزمایش‌ها صورت گرفت و سال 1401 آیینه لایه نشانی شده به محل انتقال پیدا کرد و استقرار یافت. در مهر 1401 تصاویری از نورگیری صورت گرفت که نشان دهنده موفقیت این پروژه بود. همچنین سامانه لایه‌نشانی در یک ماه آینده مستقر خواهد شد تا ضمن تامین نیاز سالانه به لایه نشانی آیینه تلسکوپ، به سایر آیینه‌ها نیز خدمات لایه نشانی ارائه دهد. در این سامانه طراحی به گونه‌ای صورت گرفته است که نور دریافتی در قطر 3.4 متر در یک ابعاد چند سانتی متری متمرکز و امکان تصویر برداری و طیف سنجی را محقق کند.