اینفلوئنسرها در بودجه 1403 ناپدید شدند
درآمدزایی تنها با دوربین؛ این چند کلمه برای تمام قصه کافی است. چند سالی می‌شود که اینستاگرام حسابی بین مردم جا باز کرده و هر کس فکر کسب درآمدی از سفره اینستاگرام است. تنها کافی است سری به صفحه جست‌وجوی اینستاگرام خود بزنید تا با انبوهی از بلاگرها مواجه شوید که هر یک شیوه‌ای برای کسب درآمد خود دارند.
درآمدزایی تنها با دوربین؛ این چند کلمه برای تمام قصه کافی است. چند سالی می‌شود که اینستاگرام حسابی بین مردم جا باز کرده و هر کس فکر کسب درآمدی از سفره اینستاگرام است. تنها کافی است سری به صفحه جست‌وجوی اینستاگرام خود بزنید تا با انبوهی از بلاگرها مواجه شوید که هر یک شیوه‌ای برای کسب درآمد خود دارند. نمایش زندگی روزمره، شیرین‌کاری فرزندان، آشپزی و... همه و همه ترفندهایی برای جذب مخاطب و به‌تبع آن درآمدزایی افراد است. نکته جالب اینکه باوجود گذشت بیش از یک سال از فیلترینگ فضای مجازی، باز هم تغییری در میزان کسب درآمد این افراد و تعداد هواداران‌شان ایجاد نشد. هرچند آمار دقیقی از میزان درآمد اینفلوئنسرها نیست، اما با یک حساب سرانگشتی و اطلاع از تعرفه تبلیغات آنها می‌توان به درآمدهای روزانه میلیونی برخی از این افراد پی برد. 11 تیر 1402 سخنگوی سازمان امور مالیاتی گفت: اینفلوئنسرهایی که کسب‌وکارهای درآمدزا و بیش از 500 هزار دنبال‌کننده در فضای مجازی دارند، باید مالیات بپردازند، اما این مسئله نه‌تنها دیگر پیگیری نشد، بلکه در بودجه 1403 هم که برپایه مالیات بسته شد نامی از این قشر پردرآمد نیامد. در هر حال باید دید چرا دولت این بار سراغ بلاگرها باوجود درآمدهای نجومی‌شان نرفته است؟ آیا این موضوع می‌تواند دلیلی بر اجرای اساسی طرح صیانت و فیلترینگ در سال 1403 باشد؟
قصه‌بی‌سرانجام مالیات اینفلوئنسرها
اواخر سال 98 درآمدهای فعالان فضای مجازی به‌ویژه اینفلوئنسرها، مسئولان را بر آن داشت که درآمدهای این گروه را نیز مشمول مالیات کنند. بر همین مبنا بند (ز) تبصره 6 قانون بودجه سال 1400 تدوین و تصویب شد. طبق این بند کاربران رسانه (اینفلوئنسرها) که بیش از 500 هزار دنبال‌کننده (Follower) دارند، از محل درآمد تبلیغاتی خود مشمول مالیات می‌شوند که دستورالعمل اجرایی آن به امضای وزیر امور اقتصاد و دارایی رسیده است. اگر اشخاص حقیقی با هر وسیله‌ای درآمد تبلیغاتی داشته باشند، طبق ماده 93 (مالیات‌های مستقیم) مشمول مالیات می‌شوند و اگر اشخاص حقوقی نیز با هر وسیله‌ای از محل تبلیغات، درآمدی داشته باشند، مشمول مالیات بر درآمد خواهند شد.
محمد مسیحی، معاون درآمدهای مالیاتی سازمان امور مالیاتی - آذر 1398: از سال آینده اینفلوئنسرها نیز مشمول پرداخت مالیات می‌شوند.
محمود علیزاده، معاون فنی و حقوقی سازمان امور مالیاتی - بهمن 1399: تمام درآمدهای اینفلوئنسرها و سلبریتی‌ها از محل تبلیغات مشمول مالیات می‌شود و بهتر است خودشان آن را ابراز کنند، زیرا مکانیسم‌های لازم برای رسیدن به این درآمد تعبیه شده و براساس آن به میزان دریافتی و درآمد افراد می‌رسیم که یکی از این روش‌ها، حساب‌های بانکی است.
مالک شریعتی نیاسر، نماینده مجلس - اسفند 1400: درآمد اینفلوئنسرها به حدی رسیده که برخی از آنها برای بیمه کردن معده خود اقدام کردند. با این حساب پرداخت مالیات ازسوی آنها ضروری به‌نظر می‌رسد.
مهدی موحدی‌بک‌نظر، سخنگوی سازمان امور مالیاتی - 11 تیر 1402: اینفلوئنسرها (فعالان فضای مجازی) که کسب‌وکارهای درآمدزا و بیش از 500 هزار دنبال‌کننده در فضای مجازی دارند، باید مالیات بپردازند.
با این حال هنوز مشخص نیست چه تعداد از اینفلوئنسرها در دام مالیات افتاده‌اند؟ همچنین این سوال مطرح است که چرا در زمینه اخذ مالیات از این گروه در سال 1403 صحبتی نشده است؟
8 تا 30 میلیون تومان تنها برای یک پست
در صفحه بلاگرها قسمتی مربوط به بازدیدهای استوری، پست‌ها و رضایت حاصل از تبلیغات آنها وجود دارد که همه این موارد در نرخ تبلیغات آنها تاثیرگذار است. برای کسب اطلاعات بیشتر سراغ برخی از بلاگرها رفتیم تا کمی درباره درآمد آنها اطلاعات کسب کنیم. یکی از خانم‌های بلاگر که در صفحه خود از روزمرگی‌هایش فیلم یا عکس می‌گذارد و 813 هزار نفر دنبال‌کننده دارد، برای پخش یک استوری تبلیغاتی که تنها 24ساعت در پیج او می‌ماند 8 میلیون تومان، برای یک استوری به‌همراه تبلیغ زبانی خود 10 میلیون تومان، برای دو استوری معرفی 14 میلیون تومان و برای یک تبلیغات حضوری 30 میلیون و 500 هزار تومان دریافت می‌کند. یکی دیگر از بلاگرها که در صفحه خود فیلم‌های طنز به اشتراک می‌گذارد و 540 هزار نفر دنبال‌کننده دارد، برای یک استوری تبلیغاتی که تنها 24ساعت در پیج او می‌ماند 10 میلیون تومان، برای یک استوری به‌همراه تبلیغ زبانی خود 14 میلیون تومان، برای دو استوری معرفی 18 میلیون تومان و برای یک تبلیغات حضوری 38 میلیون تومان دریافت می‌کند. همچنین براساس اطلاعات به‌دست آمده برخی از بلاگرهای سرشناس در اینستاگرام برای تبلیغ محصول در صفحه خود حدود 100 میلیون تومان دریافت می‌کنند.
ابهامات در محاسبه مالیات زیاد است
کیوان نقره‌کار، کارشناس فناوری اطلاعات و ارتباطات با تاکید بر اینکه اخذ مالیات تنها در ایران عملی نمی‌شود به صمت گفت: مالیات‌ستانی در تمام کشورها اجرایی و درآمد حاصل از آن صرف هزینه‌های دولت و خدمات به مردم می‌شود، اما در کشور ما از آنجایی که اثرات مالیات‌ستانی به‌واسطه بحران‌های اقتصادی رؤیت نمی‌شود، بسیاری از افراد مایل به پرداخت مالیات نیستند. البته فرهنگ‌سازی درستی نیز در این زمینه صورت نگرفته است. در کل باتوجه به مالیات‌های جدیدی که برای سال آینده تعیین شده، سال 1403 سال بسیار نگران‌کننده‌ای است، زیرا درآمد مالیاتی سنگین تعیین‌شده از جیب مردم تامین خواهد شد.
وی درباره مالیات‌ستانی از اینفلوئنسرها اظهار کرد: برخی از اینفلوئنسرها فعالیت حقوقی با زیرساخت‌های مالی و مالیاتی مشخص دارند، اما برخی دیگر فعالیت اینفلوئنسری و به‌نوعی دورکاری دارند که برای این افراد باید سازکاری درست در نظر گرفته شود، زیرا بسیاری از مراودات مالی آنها قابل‌رصد نیست. این افراد محصولی با نرخ مشخص ارائه نمی‌کنند و براساس خدمات و متناسب با شرایط زمانی، مکانی و تعداد مخاطبان درآمد متنوعی دارند. بر همین اساس اخذ مالیات از رسته اینفلوئنسری باید با ساختاری مشخص صورت گیرد؛ در غیر این صورت بی‌شک با فرارهای مالیاتی روبه‌رو خواهیم شد.
اینفلوئنسرها در بودجه 1403 ناپدید شدند
نقره‌کار با اشاره به نبود بندی در بودجه 1403 مربوط به مالیات اینفلوئنسرها بیان کرد: درج نشدن بندی مربوط به اخذ مالیات از اینفلوئنسرها نمی‌تواند به معنای اجرای طرح صیانت در سال 1403 باشد، اما در صورت فیلترینگ شدید و اجرای طرح صیانت، باز هم امکان دسترسی برای مخاطبان با فیلترشکن وجود خواهد داشت. بر این اساس باید به‌جای محدودکردن اینترنت، فضا را باز کنند تا به این واسطه چرخ اقتصاد بچرخد. با این روند مالیات بیشتری نیز از این گروه اخذ می‌شود و افراد فعال در این حوزه نیز به‌دلیل دسترسی آسان به زیرساخت‌ها، راضی به پرداخت مالیات هستند.
وی در ادامه افزود: ممکن است یکی دیگر از دلایل نبود بندی در بودجه 1403 مربوط به مالیات اینفلوئنسرها، برنامه‌ریزی و تصمیم‌گیری کارشناسی‌شده است. شاید دولت با برگزاری جلسات پی در پی با حضور برخی از فعالان و متخصصان این حوزه قصد تصویب قوانینی حساب‌شده را دارد. البته دلیل دیگری هم وجود دارد که مانند بسیاری از قوانین که در دورانی مسکوت مانده، یک‌شبه تصمیمی جدید برای آن اتخاذ و اعلام شود.
نقره‌کار با اشاره به درآمدهای نجومی برخی از بلاگرها گفت: کسب درآمد افراد در فضای مجازی تا زمانی که عملی غیرقانونی صورت نگیرد، بلامانع است. مهم نوع خدمات و معرفی محصولی است که رضایت مشتری را در پی دارد و تابع قوانین کشور است.
شفافیت نیست
این کارشناس فناوری اطلاعات و ارتباطات درباره صحبت‌های سخنگوی سازمان امور مالیاتی مبنی بر اخذ مالیات از اینفلوئنسرهایی که بیش از 500 هزار دنبال‌کننده در فضای مجازی دارند، گفت: ممکن است برخی از این افراد هیچ درآمدی از فضای مجازی خود نداشته باشند؛ این در حالی است که برخی از افراد از این طریق درآمدهای غیرمستقیم دارند. بر همین مبنا ابهامات در اندازه‌گیری مالیات فعالان این بخش ممکن است موجی از نارضایتی را در میان شهروندان ایجاد کند و باید راهکاری اساسی برای آن داشت.
نقره‌کار با اشاره به اینکه آمار درستی از مالیات اینفلوئنسرها وجود ندارد، اظهار کرد: متاسفانه هیچ شفافیتی در زمینه اخذ مالیات از اینفلوئنسرها وجود ندارد. در نتیجه بهتر است آئین‌نامه‌ها و همچنین افرادی که برای پرداخت مالیات همراهی خوبی داشتند به‌روشنی اعلام شوند.
اینترنت را آزاد کنید
این کارشناس فناوری اطلاعات و ارتباطات در بیان راهکارهایی برای اخذ مالیات از بلاگرها گفت: ابتدا باید با آزادسازی اینترنت فضایی یکدست برای همه ایجاد و سپس با بهره‌گیری از مشاوران و متخصصان آیین‌نامه‌های درستی در زمینه اخذ مالیات از اینفلوئنسرها تدوین و اجرایی شود. همچنین ضرورت دارد اثرات اخذ مالیات در جامعه نمایان شود تا افراد مایل به پرداخت مالیات شوند.
روش دقیقی برای اطلاع از درآمد اینفلوئنسرها وجود ندارد
محمود راشدی، کارشناس اقتصاد در حوزه کسب‌وکارهای اینترنتی درباره اخذ مالیات از اینفلوئنسرها به صمت گفت: از سال گذشته درباره اخذ مالیات از اینفلوئنسرها صحبت‌هایی شد، اما به جایی نرسید، زیرا مشمولان آن به‌راحتی قابل‌شناسایی نبودند، اما در سال جاری باتوجه به زیرساخت سامانه مودیان در اداره مالیات با تعیین سقف واریز و برداشت حساب‌ها درآمدها مشخص است.
براساس این سازکار اگر تراکنش‌های مالی افراد از سقف
500 میلیون تومان فراتر برود، حساب آنها تجاری محسوب می‌شود و باید مالیات پرداخت کنند، اما در مجموع مکانیسم مشخصی برای آگاهی از میزان درآمد اینفلوئنسرها وجود ندارد.
وی با اشاره به فعالیت قانون‌مند برخی از بلاگرها بیان کرد: تعداد کمی از فعالان اینستاگرامی، شرکتی را تحت عنوان موسسه هنری یا کانون‌های تولید محتوا ثبت و در آن فعالیت می‌کنند. در نتیجه درآمد و مالیات آنها مشخص است. با این اقدام فعالیت اینفلوئنسری آنها نیز قانون‌مندتر خواهد شد. البته میکروبلاگرها مانند گذشته با همان شیوه کارت به کارت فعالیت می‌کنند.
تاثیر فوق‌العاده میکروبلاگرهای محلی
راشدی با اشاره به اثرگذاری مثبت میکروبلاگرها گفت: میکروبلاگرها به‌ویژه میکروبلاگرهای محلی تاثیر بسیاری بر مخاطبان خود دارند. میکروبلاگرها، اینفلوئنسرهایی با 50 تا 200 هزار دنبال‌کننده هستند که اثرگذاری به‌شدت مطلوبی بین مخاطبان خود دارند. این افراد برای هر پست تبلیغاتی کمتر از 5 میلیون تومان دریافت می‌کنند. میکروبلاگرهای محلی به‌دلیل صمیمیت و ارتباط خوب با مخاطبان خود تاثیرگذاری عجیبی بر مخاطبان خود دارند. در گذشته رضایت تبلیغات در صفحه اینفلوئنسرهایی که مخاطب بالایی داشتند بیشتر بود، اما به‌مرور زمان به‌دلیل تبلیغات زیاد با هدف جذب درآمد بیشتر محبوبیت خود را از دست دادند. صاحب برند تنها برای آشنایی افراد بیشتر با محصولش به بلاگرهای بزرگ سفارش تبلیغ می‌دهد. این کارشناس اقتصاد در حوزه کسب‌وکارهای اینترنتی در تشریح اثرات مثبت اخذ مالیات اظهار کرد: اگر مالیات‌های اخذشده به‌طور صحیح و در راستای منافع عمومی هزینه شود، بسیار خوب است، اما در صورتی که اثرات اخذ مالیات دیده نشود، بی‌فایده است و در نتیجه همین روند تاکنون فرارهای مالیاتی بسیاری رخ داده است. البته باتوجه به بودجه مالیاتی 1403 بی‌شک فشار زیادی به مردم خواهد آمد و از فرارهای مالیاتی بسیاری جلوگیری خواهد شد.
دفتر دوبی و فرار مالیاتی
راشدی با اشاره به تغییر مسیر برخی از بلاگرها برای فرار مالیاتی گفت: تعداد کمی از اینفلوئنسرها صفحات میلیونی دارند که هشدارهای لازم به آنها داده شده است. البته بیشتر این افراد به تاسیس دفتر در دوبی پرداخته و برخی بستر فعالیت خود را به سمت حوزه تجارت و بازرگانی سوق دادند که به این واسطه جریان اخذ مالیات تغییری اساسی پیدا خواهد کرد.
سخن پایانی
باوجود هشدارهای سفت و سخت دولت به اینفلوئنسرها برای پرداخت مالیات در تابستان 1402 ناگهان بودجه مالیاتی 1403 که پایه خود را بر مالیات‌ستانی بنا کرده بود، چشم به بلاگرها بست. البته به‌عقیده فعالان این حوزه بی‌شک به زودی سر‌وکله آیین‌نامه‌ای در این زمینه پیدا خواهد شد، اما قطعا بلاگرها با درآمدهای نجومی راه‌های مختلفی برای فرار مالیاتی دارند. در نهایت امیدواریم دولت همان‌گونه که پای مالیات‌ستانی از کارمندان با حقوق ناچیز ایستاده، کمی هم در زمینه اخذ مالیات از اینفلوئنسرها با درآمدهای نجومی جدیت به خرج دهد.