بازار بی‌نظارت برنج
جمیل علیزاده‌شایق - دبیر انجمن برنج
امسال اتفاق خوبی در تولید برنج رخ داده است. برآورد می‌شود باتوجه به افزایش تولید برنج در سال جاری، تولید از 2 میلیون و 250 هزار تن سال قبل فراتر برود. در سال جاری کشاورزان در حجم بالایی برنج کاشته‌اند و تولید افزایش پیدا کرده است.
با این وجود نرخ این محصول غیر‌قابل‌کنترل شده و این افزایش نرخ به حدی رسیده که برخی از خانواده‌ها توان خرید برنج ایرانی را ندارند. از سوی دیگر وزارت جهاد کشاورزی در تصمیم‌گیری‌های مربوط به بازار برنج ثابت‌قدم نیست، این در حالی است که در آینده ممکن است بازار آشفته‌ای داشته باشیم. بعد از جهشی که در سال 1400در نرخ برنجرخ داد، برنجکاران اولویت‌شان را حفظ منافع خود در فروش محصول قرار دادند و به همین علت دیگر تمایل به فروش برنج خود با هر قیمتی ندارند؛ بر همین اساس کشاورزان از اواخر مرداد شالی‌های خود را به بازار عرضه نکردند و منتظر بالا رفتن بیشتر قیمت‌ها هستند.
واردات برنج هم در کاهش نرخ برنج ایرانی خیلی اثرگذار نیست، زیرا وقتی ذائقه افراد به برنج ایرانی عادت کرده باشد دیگر تمایلی به استفاده از برنج‌های وارداتی ندارد؛ ضمن اینکه برنج‌های هندی وارداتی از کیفیت خوبی برخوردار نیستند.
ما در دوره‌ای از کشور اروگوئه هم برنج به کشور وارد می‌کردیم که بسیار کیفیت خوبی داشت اما با نرخ بالا عرضه می‌شد و به‌دلیل گران بودن دیگر وارد نشد. برنامه‌ای که در گذشته توسط وزارت جهاد کشاورزی اجرا می‌شد، اعلام نرخ خرید تضمینی برنج بود. طبق قانون در فرآیند خرید تضمینی، سازمان تعاون روستایی با اعلام نرخ تضمینی برای کالا و هماهنگی با کشاورز، اقدام به خرید محصول کشاورز می‌کند. در این سیاست، اگر کشاورز قادر به فروش کامل محصول خود نبود، سازمان تعاون روستایی اقدام به خرید محصول از کشاورز می‌کرد. در آن زمان کمتر کشاورزی پیدا می‌شد که برنج خود را به سازمان تعاون روستایی
بفروشد. با این وجود، هنگامی‌که سازمان تعاون روستایی آمار فروش را کاهشی اعلام می‌کرد، وزارت جهاد از نتیجه عملکرد راضی‌تر و بدان معنا بود که کشاورز توانسته بیشتر محصول خود را در بازار بفروشد. از سوی دیگر، خریدار نیز می‌دانست که قادر به خرید محصول با نرخ پایین‌تر از عرف بازار نیست، چراکه به هر ترتیب محصول روی دست کشاورز نمی‌ماند. در حال حاضر کشاورزان سود در نظر گرفته برای فروش برنج را قبول ندارند و سود 20 درصدی را غیرمنصفانه می‌دانند و معتقدند باید سود 50 درصدی برای فروش برنج توسط دولت تعیین شود. کشاورزان به سودی کمتر از 50 درصد راضی نیستند، اما دولت نیز تعیین رقم سود بالا برای برنج را به نفع مصرف‌کننده نمی‌داند. از سوی دیگر، کشاورز مشاهده می‌کند بیشترین سود به دلال و واسطه می‌رسد؛ در نتیجه برنج خود را در شالیکوبی‌ها نگه می‌دارد و از فروش آن خودداری می‌کند تا در آبان و آذر بفروشد. نگه‌داشتن برنج به دلال اجازه می‌دهد بر نرخ برنج بیفزاید و دود این مسئله تنها به چشم مصرف‌کننده می‌رود. همچنین با فراوانی برنج ایرانی و خارجی در بازار، برخی فروشندگان سودجو با مخلوط کردن این دو نوع برنج، آن را با قیمت‌هایی بالاتر از نرخ حقیقی می‌فروشند و از سوی دیگر، خرده برنج نیز افزایش یافت که به ضرر مصرف‌کنندگان
است. همچنین به‌دلیل سود زیاد متاسفانه در بعضی مغازه‌ها برنج پاکستانی را با برنج ایرانی مخلوط می‌کنند و به فروش می‌رسانند که این امر به‌طور مستقیم و غیرمستقیم در نرخ برنج تاثیر می‌گذارد.