بانکوک تا ونیز؛ تجربه موفقیت‌آمیز توقف فرونشست زمین
فرونشست زمین اگرچه بحرانی سخت اما مشکلی قابل پیشگیری است که برخی شهرها تجربه موفقی از مقابله و کاهش نرخ آن داشته‌اند.
به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم، ونیز، جاکارتا، مانیل و بانکوک چه وجه اشتراکی دارند؟ این شهرها همگی در حال فرونشست هستند یا بوده‌اند.
فیلیپ میندهود، پژوهشگر دانشگاه واگنینگن، علل فرونشست در این شهرها را بررسی کرده و می‌گوید: استخراج آب‌های زیرزمینی در همه این موارد نقش مهمی ایفا می‌کند، اما خبر خوب این است که این مشکل قابل پیشگیری است.
تهران فرو می‌نشیند؛ زنگ خطر "فرونشست" در جنوب‌غربی پایتختمعروفترین مثال از یک شهر فرونشسته، جاکارتا است که بخش‌های وسیعی از این شهر اندونزیایی از دهه 80 تاکنون بین سه تا چهار متر نشست کرده‌اند و این روند همچنان با سرعتی حدود 10 سانتی‌متر در سال ادامه دارد. حدود 40 درصد از شهر زیر سطح دریا قرار دارد، و همین موضوع باعث شده دولت اندونزی پایتخت را به کالیمانتان منتقل کند.
میندهود در این باره می‌گوید: فرونشست شهرها عمدتاً نتیجه استخراج آب‌های زیرزمینی است. متأسفانه، در مورد جاکارتا، این علت برای سال‌ها نادیده گرفته شده است. قبلاً یک استاد زمین‌شناسی در جاکارتا ادعا می‌کرد که تغییرات تکتونیکی زیرزمینی باعث فرونشست شده است. البته این تغییرات ممکن است تا حدودی فرونشست ایجاد کنند اما تأثیر استخراج آب‌های زیرزمینی به‌درستی مورد توجه قرار نگرفته بود. اگرچه از نظر فنی توقف استخراج آب‌های زیرزمینی ساده است اما از نظر اجتماعی و اقتصادی چالش‌برانگیز است.
این پژوهشگر علوم زمین با تکیه بر مطالعه ده ساله فرونشست در ویتنام می‌گوید: در سال‌های اخیر فرونشست در این کشور با سرعت حدود 7 سانتی‌متر در سال افزایش یافته است. این تسریع به دلیل استخراج آب‌های زیرزمینی است که برای شهرها و کشاورزی سودمند است.
وی ادامه داد: همین الگو در دلتای هند نیز مشاهده می‌شود. همچنین در مطالعات مناطق ساحلی اطراف مانیل در فیلیپین هم زمین سالانه 10 تا 12 سانتی‌متر فرو می‌رود. بخشی از منطقه ساحلی هم‌اکنون زیر آب است و چندین روستا به دلیل غرق شدن در دریا تخلیه شده‌اند.
وی افزود: متأسفانه جمعیت محلی اغلب از فرونشست آگاه نیستند و افزایش سطح آب و سیل‌های بیشتر را در جزر و مد بهاری و طوفان‌ها می‌بینند و تصور می‌کنند سطح دریا در حال افزایش است، اما علت اصلی این پدیده فرونشست زمین است.
به گفته میندهود، افزایش سطح آب دریا به دلیل تغییرات اقلیمی پدیده‌ای است که دولت‌های محلی نمی‌توانند چندان بر آن تأثیر بگذارند اما فرونشست ناشی از مداخلات انسانی قابل کاهش یا حتی متوقف شدن است.
وی افزود: چندین مثال جالب در این زمینه وجود دارد؛ به عنوان مثال پایتخت ژاپن، توکیو، در قرن گذشته به دلیل فرونشست حدود چهار متر نشست کرد اما این فرونشست زمانی که مقامات محلی سیاست‌های سختگیرانه‌ای در مورد آب وضع کردند، متوقف شد. آنها مخازن آبی در اطراف شهر ساختند و تقریباً تمام استخراج آب‌های زیرزمینی را متوقف کردند.
میندهود توضیح می‌دهد: اقدامات مشابه در بانکوک (تایلند) نیز فرونشست را متوقف کرد؛ بانکوک با سرعت حدود 10 سانتی‌متر در سال نشست می‌کرد اما مدیر مؤسسه مدیریت آب این کشور تصمیم جسورانه‌ای گرفت و با وجود اعتراضات، بسیاری از پمپ‌ها را تعطیل کرد و مالیات‌های سنگینی بر استخراج آب‌های زیرزمینی اعمال کرد. همچنین اجرای دقیق قوانین اعمال شد. شهر در منابع آب جایگزین سرمایه‌گذاری کرد. همه این اقدامات باعث تثبیت وضعیت در بانکوک شد. این یک داستان موفقیت‌آمیز است.
این پژوهشگر تصریح کرد: ونیز نیز توانست فرونشست خود را کنترل کند. این میراث جهانی در تالاب‌های ایتالیا به دلیل فشردگی رسوبات و استخراج آب زیرزمینی در حال فرونشست بود. اداره شهر ونیز استخراج آب زیرزمینی را متوقف کرد و اکنون آب آشامیدنی خود را از سرزمین اصلی ایتالیا تأمین می‌کند. نتیجه این اقدامات این است که ونیز اکنون تنها سالانه یک میلی‌متر نشست می‌کند.
وی اظهار کرد: جمعیت شهری در شهرهای ساحلی این منطقه به‌طرز چشمگیری افزایش یافته است. در نتیجه، استخراج آب‌های زیرزمینی بیشتر شده و نشانه‌های اولیه فرونشست در کلان‌شهرهایی مانند لاگوس مشاهده می‌شود. شناسایی علل و راه‌حل‌ها ممکن است به ما کمک کند که این مشکل را در نطفه خفه کنیم.