برای ایران | آهنگِ فراموش‌شده هویت ملی ایران در موسیقی ورزشی / جوانا فکر میهن باش
ترکیب هوشنگ کامکار و شهرام ناظری همیشه درخشان بوده است؛ در یکی از همکاری‌های ماندگار این دو هنرمند، اثری خلق شده که برای همیشه در موسیقیِ ورزشی ایران ماندگار خواهد بود.
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، وقتی رحمان عموزاد روی تُشک کشتی، بی‌رحمانه تمام حریفان را آچمز می‌کرد؛ ما پر از شادی و غرور بودیم. وقتی امیرحسین زارع دلاورانه بر قله‌ی سنگین‌وزن‌های جهان ایستاد، تا چند روز اعتماد به نفس‌مان در بالاترین حد ممکن بود. امین میرزازاده در کشتی فرنگی طلا گرفت. ما پر از غرور شدیم.
ما تک‌تکِ کُشتی‌های قهرمانی جهان در زاگرب (2025) را دنبال کردیم و در نهایت هم در فرنگی و هم در آزاد قهرمان جهان شدیم. ما در قله‌ی جهان ایستاده بودیم. اینجا جایی بود که قهرمانان کُشتی کارشان را به درستی انجام داده بودند و ما پر از شادی و شور و حماسه بودیم.
اما هر کُشتی که تمام میشد، این حس‌های سرشار از خوبی گاهی خدشه‌دار هم میشد! علتش آهنگ‌هایی بود که پس از هر پیروزی و پس از هر اهدای مدال از شبکه‌های تلویزیونیِ سوم و ورزش پخش میشد! آهنگ‌هایی به غایت نامناسب و گاهی بی‌ربط و به دور از هر حماسه و عظمت! در این میان فقط چند آهنگ با صدای محمد معتمدی حس خوبی را منتقل می‌کرد که این آهنگ‌ها هم پس از چند بار پخش شدن دیگر تکراری میشد. اینجا بود که پرسش بزرگی در ذهنِ نگارنده شکل گرفت؛ آیا ما به اندازه‌ی کافی آهنگ‌هایی برای ایران، به نام ایران با فضاهایِ حماسی و غرورآفرین نداریم!
بررسی‌های ما نشان می‌دهد که داریم؛ اما گویا مسئولان صدا و سیما علاقه چندانی به استفاده از این آهنگ‌ها ندارند یا اصلا از وجودشان بی‌خبرند!
آهنگ‌های ورزشی در هر کشوری نقش مهمی در تقویت هویت ملی و ایجاد حس همبستگی در میان مردم ایفا می‌کنند. وقتی تیمی ورزشی به موفقیتی جهانی می‌رسد یا ورزشکاری بر قله‌ی یکی از رشته‌های ورزشی می‌ایستد؛ بهترین آهنگ‌ها و آوازها برای شادی و ایجاد حسِ غرور و شعف در میان مردم پخش می‌شود. به طور طبیعی این آهنگ‌ها از تلویزیون و رادیو پخش می‌شوند و گاهی هم در ریلزها و استوری‌ها و پست‌های شبکه‌های اجتماعی از این آهنگ‌ها استفاده می‌شود.
در ایران، اما متاسفانه شاهد آن هستیم که در زمان‌های افتخارآفرینی ورزشکاران کشور، آثار ارزشمند و تاثیرگذاری از صدا و سیما پخش نمی‌شود.
ادای احترام به شهرام ناظری؛ مردی که بندهای آواز ایران را گسستما در سلسله گزارش‌هایی با عنوانِ «برای ایران» به آهنگ‌هایی پرداخته‌ایم که محوریت‌شان ایران است و برای هر شنونده‌ی ایرانی پر از حسِ حماسه و شور و شعف هستند. در اینجا هم نسخه‌ی دیگری از این گزارش را به آهنگِ «گل افشان» اختصاص داده‌ایم:
اهمیت «گل افشان» در تاریخ موسیقی و ورزش ایران
تصنیف «گل افشان» آهنگِ رسمی تیم ملی فوتبال ایران در جام جهانی 1998 فرانسه بود. این اثر در سال 1376، در زمان صعود تیم ملی فوتبال ایران به جام جهانی، به شهرت رسید. آهنگ «گل افشان» با آهنگسازی هوشنگ کامکار و آواز شهرام ناظری، یکی از آثار برجسته‌ای است که نه تنها در عرصه موسیقی ایرانی، بلکه در عرصه موسیقی ورزشی نیز جایگاه ویژه‌ای دارد. شعری که برای این آهنگ سروده شد، از اشعار حماسی و ارزشمند محمدعلی چاووشی است که در آن به شور ملی و افتخار به هویت ایرانی پرداخته شده است.
آهنگ «گل افشان» در دستگاه چهارگاه ساخته شده که به طور سنتی برای خلق آثار حماسی و شجاعانه استفاده می‌شود. سازهای بادی و ضرب زورخانه‌ای در این آهنگ به کار گرفته شده‌اند تا حس حماسه و دلاوری را به خوبی منتقل کنند. این ویژگی‌ها موجب می‌شود که این اثر نه تنها از لحاظ موسیقایی بلکه از لحاظ احساسی نیز بسیار تاثیرگذار باشد. صدای شهرام ناظری با ویژگی‌های منحصر به فرد خود، به این آهنگ روح و جان بخشیده و آن را به یکی از ماندگارترین آثار موسیقی ورزشی ایران تبدیل کرده است.
چرا آهنگ‌های امروزی تلویزیون ایران در رویدادهای ورزشی کم‌اثر و بی‌روح هستند؟
در حالی که ایران با درخشش ورزشکاران خود در مسابقات بین‌المللی مانند مسابقات جهانی کشتی در زاگرب و مسابقات وزنه‌برداری 2025 و دیگر رویدادهای بزرگ ورزشی، موفقیت‌های زیادی کسب می‌کنند، شاهد پخش آهنگ‌های بی‌کیفیت و بدون تاثیر در این لحظات هستیم. در دوران اخیر، آهنگ‌های پخش شده از رسانه ملی برای رویدادهای ورزشی، اغلب فاقد عناصری چون حماسه، شور و حس ملی هستند. این آهنگ‌ها عمدتاً به موسیقی پاپ تبدیل شده‌اند که در آن، هیچ نشانی از اصالت موسیقی ایرانی و حس وطن‌پرستی و شور ملی مشاهده و شنیده نمی‌شود.
این مسئله به وضوح در مسابقات جهانی کشتی در زاگرب دیده شد. در حالی که ایران برای نخستین بار در تاریخ، بر بامِ کشتی جهان ایستاده بود، آهنگ‌هایی که در لحظات پیروزی ورزشکاران پخش میشد، تقریبا هیچ‌کدام نتوانستند شور و هیجان مناسبی را به مخاطب منتقل کنند. به جای پخش آثار با کیفیت و با هویت ایرانی که حس افتخار و غرور را برانگیزد، بیشتر آهنگ‌ها با صدای خوانندگان پاپ و موسیقی‌هایی بدون عمق و معنی پخش می‌شدند.
نقش رسانه ملی در تولید و پخش آثار موسیقی ورزشی
یکی از مهم‌ترین مسئولیت‌ها در چنین مواقعی، تولید آهنگ‌های با کیفیت و متناسب با فضای ورزشی و ملی است. به همین دلیل، نقدها به تلویزیون و مسئولان رسانه ملی که در تولید آهنگ‌های ملی و ورزشی کوتاهی کرده‌اند، بسیار قابل توجه است. صدا و سیما باید بر تولید آهنگ‌های فاخر و حماسی برای چنین رویدادهایی تمرکز کند و با انتخاب هنرمندان برجسته‌ای مانند شهرام ناظری و هوشنگ کامکار، آثار هنری با اصالت و تاثیرگذار تولید کند. البته در این سال‌ها گاهی آهنگ‌هایی مانندِ «مثل سیاوش» با صدای محمد معتمدی ساخته شده که تلاشی قابل تقدیر است اما کافی نیست.
هزارن میلیارد هزینه برای هیچ
فراموش نکنیم که در دهه‌های گذشته صدها موسیقی و آهنگ و سمفونی، به بهانه‌ها و مناسبت‌های مختلف، از سوی سازمان و نهادهای مختلف، سفارش داده شد. این آثار ساخته شدند و میلیاردها میلیارد از پول بیت‌المال برای آنها صرف شد و شاید حتی خودِ سفارش دهنده هم یک بار به طور کامل این آثار را نشنیده باشد.
این خیانت‌ها در حق فرهنگ و هنر این سرزمین انجام شده و شاید اکنون زمانِ متوقف کردن آنها باشد.
مقایسه با گذشته و وضعیت فعلی
در گذشته، شاهد پخش آهنگ‌های حماسی و تاثیرگذار بیشتری بودیم که در هنگام پیروزی‌های ورزشی از تلویزیون پخش میشد. این آهنگ‌ها، با استفاده از موسیقی ایرانی اصیل و اشعار پر از افتخار و حماسه، حس ملی و غرور را در دل مردم زنده می‌کردند. در حقیقت، «گل افشان» یکی از نمادهای همین نوع موسیقی است که در آن، صدای استاد ناظری و آهنگسازی کامکار توانستند به بهترین نحو ممکن حس پیروزی، غرور و اتحاد را در بین ایرانیان القا کنند.
نگاه به آینده
در حال حاضر، برای تقویت حس همبستگی ملی و ارتقای کیفیت آهنگ‌های ورزشی، نیاز به بازنگری در سیاست‌های فرهنگی و موسیقایی داریم. مسئولان باید به جای استفاده از آهنگ‌های بی‌کیفیت، به سراغ تولید آثار فاخر و حماسی بروند که نشان‌دهنده فرهنگ و تاریخ غنی ایران باشد. این آثار می‌توانند در مراسم‌های ورزشی و افتخارآفرینی‌های ملی، نه تنها باعث هیجان و شادمانی شوند، بلکه نقش بسیار مهمی در معرفی فرهنگ ایرانی در سطح جهانی ایفا کنند.
آهنگ‌هایی مانند «گل افشان» به خوبی می‌توانند به عنوان الگوهایی برای آهنگ‌های ورزشی در نظر گرفته شوند. در شرایطی که ایران در عرصه‌های مختلف ورزشی درخشان عمل می‌کند، استفاده از موسیقی‌های حماسی و اصیل می‌تواند به موفقیت‌های بیشتری در زمینه ایجاد همبستگی ملی و معرفی فرهنگ ایرانی در سطح جهانی کمک کند.
