بررسی روند صنعت‌زدایی زودهنگام در ایران
«صنعتی‌زدایی» از دیرباز با تغییرات ساختاری در کشورهای توسعه‌یافته شناخته می‌شود.
صنعت ایران به‌شدت در حال عقب افتادن است. این در حالی است که فناوری‌های صنعتی در سراسر منطقه و جهان همچنان در حال توسعه و گسترش است.
طی چهار دهه پس از انقلاب دست‌کم چهار سند رسمی توسعه صنعتی شامل طرح استراتژی توسعه صنعتی کشور (1383)، سند راهبرد توسعه صنعتی کشور (1385)، برنامه راهبردی صنعت، معدن و تجارت (1392) و برنامه راهبردی وزارت صنعت و معدن و تجارت (1394) تدوین شده است. طبیعی است که هدف اصلی همه این سندها نوسازی صنعتی بوده و هیچ‌یک از تدوینگران سیاست‌هایی را با هدف عقب رفتن در زنجیره توسعه توصیه نکرده‌اند. با این حال، چنانچه پای خود را بر زمین بگذاریم و به دنیای ارقام بازگردیم، مشاهده می‌کنیم که هیچ‌یک از این اسناد نتوانسته‌اند نتایج قابل‌توجهی در پی داشته باشند: میانگین عملکرد فعالیت‌های صنعتی در کشورمان همچنان با میانگین 11درصدی بازه 1360-1340 فاصله بسیار دارد. بررسی روند رشد بخش صنعت در ایران نشان می‌دهد که اقتصاد ایران پس از انقلاب با گذر از دو دوره سکون صنعتی و رشد نسبتاً شتابان، از نیمه دوم دهه 1380 با فرآیند «صنعتی‌زدایی» دست‌به‌گریبان شده است. مسعود نیلی، امینه محمودزاده و علی‌رضا ساعدی در همایش «چالش‌های صنعتی شدن ایران: از حکمرانی اقتصادی تا تحولات جهانی» شواهد مشابهی را از کاهش ارزش افزوده (مطلق و نسبی) بخش صنعت در ایران در همین بازه ارائه کردند.
چنانچه واژه «صنعتی‌زدایی» را در اینترنت جست‌وجو کنید، بلافاصله مقالات بسیاری در مورد روند سهم صنعت از تولید ناخالص داخلی و اشتغال در اقتصادهای پیشرفته که به مرحله پساصنعتی ورود کرده‌اند، در پیش چشم نمایان می‌شود. با این حال، روند چشمگیرتری نیز طی دهه‌های اخیر مشاهده می‌شود که با صنعتی‌زدایی در کشورهای در حال توسعه مرتبط است. اقتصاددانان این روند را «صنعتی‌زدایی زودرس» می‌نامند چرا که کاهش سهم بخش صنعت از تولید ناخالص داخلی و اشتغال و جایگزینی آن با بخش خدمات در این کشورها بدون اتمام فرآیند صنعتی شدن رخ داده است. این داستان روایتگر همان مسیری است که صنعت ایران طی دو دهه گذشته پیموده است.
چگونه می‌توان اشکال مختلف صنعتی‌زدایی را توضیح داد؟ روند صنعتی‌زدایی زودرس در ایران چگونه کلید خورد؟ برندگان و بازندگان احتمالی این روند چه افراد یا گروه‌هایی هستند؟ صنعتی‌زدایی زودرس در ایران چه پیامدهایی دارد؟ اینها پرسش‌های مهمی هستند که من تلاش می‌کنم تا در این جستار به آنها پاسخ دهم.
مشروح این گزارش را در اقتصادنیوز با تیتر «مرگ زودرس؛ چگونه روند صنعت زدایی زودهنگام در ایران کلید خورد؟» بخوانید.
بخش سایت‌خوان، صرفا بازتاب‌دهنده اخبار رسانه‌های رسمی کشور است.