بررسی زلزله‌های رخ داده از آغاز سال 1404/ آیا احتمال زلزله 7 ریشتری در مرکز ایران وجود دارد؟

فرهاد طالبیان: پس از دو زلزله 4.8 ریشتری در نطنز در تاریخ اول فروردین و زلزله 4.9 ریشتری در هجدک کرمان در تاریخ 4 فروردین ماه، ملاحظات کلی در مورد لرزه خیزی ایران مرکزی و احتمال زمین‌لرزه های بزرگتر مطرح است.

در این‌باره مهدی زارع، استاد پژوهشکده زلزله‌شناسی با بیان اینکه در ایران مرکزی زمین‌لرزه‌های شدید در تاریخ 5 دی ماه سال 1382 در شهر بم و زلزله طبس در 25 شهریور سال 1357 در پنج دهه اخیر موجب خسارهای مهمی شده‌اند، می‌گوید: فاصله 560 کیلومتر بین نطنز و هجدک نشان می‌دهد که تغییرات محرک یا استرس احتمالی به صورت مستقیم از یکی از این رخدادها بر دیگری ممکن نیست.

او می‌گوید: دو زمین لرزه 4.8 و 4.9 ریشتر متوسط هستند و به تنهایی به میزان قابل توجهی استرس را بر روی گسل‌های اصلی افزایش نمی‌دهند که به‌طور مستقیم باعث ایجاد یک رویداد با بزرگای 7.0 ریشتر شوند. فقط 5 الی 10 درصد از زمین‌لرزه‌های متوسط با یک رویداد بزرگتر در عرض چند ماه پس از آن (بر اساس آمار جهانی) اتفاق افتاده‌اند.

این استاد دانشگاه اظهار می‌کند: در ایران خوشه‌هایی از زمین‌لرزه‌های متوسط گاهی مقدم بر رویدادهای بزرگتر هستند، اما الگوی کوتاه مدت مشخصی هنوز در این پهنه های مذبور در چهار روز ابتدای فروردین 1404 ایجاد نشده است، ولی بررسی الگوهای توزیع خوشه‌های لرزه زا در روزهای بعدی ادامه می‌یابد.

او ادامه می‌دهد: نبودهای لرزه‌ای و الگوهای تاریخی در ایران مرکزی وجود دارند و برخی از بخش‌های سامانه‌های گسلی ایران مرکزی (مانند کوه‌بنان، انار، دشت بیاض، دهشیر، زفره، کاشان و نایبند) پتانسیل زمین‌لرزه‌های اصلی با بزرگای بیش از 7.0 را دارند، اما دوره بازگشت آنها طولانی است. - هیچ زمین لرزه ای با بزرگای بیش از 7.0 در نزدیکی کانون این دو رویداد اخیر در دهه‌های اخیر رخ نداده است، به این معنی که ممکن است فشار در حال انباشته شدن باشد.

به گفته زارع احتمال 10 الی 20 درصدی برای زمین‌لرزه با بزرگای بیش از 7.0 ریشتر در ایران مرکزی ظرف 2 تا 3 ماه آغاز سال 1404 وجود دارد. این احتمال در صورت وقوع زمین‌لرزه‌ای کوچک تا متوسط به صورت خوشه‌های جدی، بیشتر خواهد شد.

او می‌گوید: دو زمین لرزه 4.8 و 4.9 ریشتر هجدک و نطنز با 560 کیلومتر فاصله از هم و در سامانه‌های گسلی مختلف، احتمال برهمکنش تنش مستقیم کم است. البته هر یک از این زمین‌لرزه‌ها در نزدیکی یک گسل قفل شده و بزرگ مانند گسل کوهبنان یا زفره × تنش را در بخش مجاور افزایش داده است.

زارع تاکید می‌کند: احتمال تخمینی 5 الی 10 درصد برای 2 هفته، برای زلزله با بزرگای 7.0 در ایران مرکزی کم است و - اگر زمین‌لرزه دیگری با بزرگای بیش از 5 در همان ناحیه گسلی اتفاق بیفتد، این احتمال بیشتر و تا 10-15 درصد خواهد بود.

به گفته زارع سامانه گسله کوهبنان در نزدیک هجدک آخرین گسیختگی بزرگش در زلزله گیسک - باب تنگل در 29 آذر 1356 با بزرگای 6.6 بوده است. گسل زفره در نزدیکی نطنز هم پتانسیل لرزه‌زایی با احتمال تجمع کرنش برای یک زمین‌لرزه با بزرگای 7.0 ریشتر دارد ولی رخداد شناخته شده قبلی فعلا تعیین نشده و شناخته شده نیست. تغییر تنش ناشی از زلزله 1-1-1401 اثر از نظر تغییر تنش روی بخشی از گل زفره داشته است.

او تاکید می‌کند: تغییر شکل پوسته در این محدوده ها باید با داده‌های InSAR/GPS و داده‌های شبکه بسته لرزه نگاری - که باید نصب شود - برای بررسی احتمال افزایش تنش روی گسل‌های یاد شده در ماه‌های پیش رو باید با دقت بالا پایش شود.

4747