برنامه‌های معارفی و مناسبتی تلویزیون گرفتار یکنواختی و نگاه درجه 2
هر موقع با کارشناس مذهبی یا برنامه‌ساز معارفی صحبت می‌کنیم از نگاه درجه دوم به برنامه‌های معارفی تلویزیون می‌گوید و یا بودجه‌ای که در شورای معارف وجود ندارد.
خبرگزاری تسنیم- مجتبی برزگر:
جای خالی برنامه‌سازی مناسبتی در تولیدات تلویزیون دیده می‌شود. البته امکان دارد در دقیقه 90، برنامه‌های یلدایی، ویژه حاج قاسم و حتی فاطمیه به آنتن رسیده باشد اما نامش را نمی‌توان برنامه مناسبتی گذاشت! چرا که پیش از آن برنامه‌ها و سریال‌های مناسبتی از جایگاه ویژه‌ای برخوردار بودند. حتی برخی از آنها به برند تلویزیونی تبدیل شدند؛ در میان برنامه‌ها نام "ماه عسل" زیاد مطرح می‌شود و از آن به عنوان یک معیار در برنامه‌سازی نام می‌برند. از میان سریال‌ها هم می‌توان به مجموعه تلویزیونی «شب دهم» حسن فتحی اشاره کرد.
در سال‌های اخیر هم از حیث ساخت سریال و هم برنامه مناسبتی، آنتن با چالش عجیب و غریبی مواجه بوده است. تعدد برنامه‌های شتاب‌زده‌ای که فقط به آنتن رسیده‌اند تا مدیر یا مدیران مربوطه این پیام را القاء کنند ما در این مناسبت برنامه و سریالی داشتیم. کارهای آنتن پرکنی که بیشتر شعاری بودند تا عمیق! اگر می‌خواستند عزاداری نشان دهند و از عزاداری حرف بزنند به سراغ کلیشه نمایش تصویری از یک هیئت و یا تصاویری از این جنس روی آوردند. اما یادمان نرفته که زمانی با «سفر سبز» محمدحسین لطیفی این کار را انجام می‌دادیم، روضه‌خانگی و تأثیر عزاداری بر شفای یک مسیحی را چگونه روی آنتن به تصویر می‌کشیدیم و حالا سبک ساخت برنامه‌ها و سریال‌هایمان به سمتی رفته که گویی علاوه بر توجه بودجه‌ای به مباحث معارفی در تلویزیون، برنامه‌سازان هم با نگاه درجه دوم، برنامه می‌سازند.
گفتوگو با روحانیون و کارشناسان مذهبی و همین‌طور مداحی و ارتباط زنده با بقاع متبرکه معصومین (ع) هیچ‌گاه بیننده را طرد نمی‌کند اما به واقع نباید بعد از این همه سال مدیران ارشد و سیاستگذاران رسانه ملی به فکر راهکاری برای برون‌رفت از این یکنواختی باشند؟! ارتباط زنده با عتبات عالیات که برنامه‌سازی نیست. یک ارتباط تصویری است. صرف عنوان «مناسبتی» نمی‌تواند به بیننده میلیونی رسانه ملی این‌طور القاء کند که تولید صورت گرفته است. بیننده و شنونده تلویزیون و رادیو همواره به دنبال بدعت در امر تولید و گرفتن پیام از این رسانه تأثیرگذار است و وقتی مخاطب با نقض آشکار این مقوله روبرو می‌شود و این رسانه را همسو با معیارها و ارزش‌های خود نمی‌بیند ناخودآگاه پس می‌کشد.
اولین مشکل تلویزیون در مواجهه با مناسبت‌ها، تدارک دقیقه نودی است که هم در برنامه و هم ساخت سریال صدق می‌کند. همین رمضانی که پشت سر گذاشتیم، نمودش را در آثار نمایشی روی آنتن دیدیم و در یلدا در به هم ریختن قالب برنامه‌های تخصصی، این دست‌پاچگی خودش را نشان داد. برنامه‌هایی که شبکه‌ها و برنامه‌سازان یاد گرفته‌اند در آستانه هر مناسبتی، آن برنامه را به نوعی منعطف کنند و یک پیشوند «ویژه» برای آن برنامه قرار می‌دهند تا در آن مناسبت به هر ترتیبی، یک برنامه مناسبتی روی آنتن برود.
خلاقیت و نوآوری گمشده این روزهای تلویزیون، دوباره خودش را در میان شب‌های ادای احترام به حاج قاسم سلیمانی و فاطمیه به خوبی نشان داد. حتی به عبارتی می‌توان گفت ما مادرانه‌هایی روی آنتن نیاوردیم که مخاطب امروز از زوایای مختلفی با شخصیت ویژه حضرت زهرا (س) آشنا شود. برنامه‌ساز و مدیر مربوطه برای جذب مخاطب به برنامه‌های مذهبی تلویزیون، اتفاقات ویژه‌ای را ببیند. نباید اجرا، برنامه‌سازی و حتی طراحی دکور، بین عده‌ای خاص تقسیم شود بلکه باید میدان برنامه‌سازی مناسبتی باز شود تا افراد مستعد و یا حتی از سرمایه‌های قدیمی این حوزه برای مشاوره دادن و استفاده در اتاق فکر برنامه‌سازان بهره‌برداری شود.
آنتن پرکردن مهم نیست بلکه باید برنامه‌سازان ما به سمت خلاقیت و نوآوری بروند. اتاق‌های فکر خودشان را تقویت کنند نه اینکه فقط به میهمان‌ها و اتفاقات تکراری و گپ و گفت‌های همیشگی روی بیاورند. مخاطب امروز به سبب دسترسی راحت به فضای‌مجازی و مدیوم‌های مختلف، دیگر نمی‌توان از او انتظار تماشای هر نوع برنامه‌ای را داشت. مخاطب امروز فقط به دنبال کار با کیفیت است نه یک کار عجله‌ای و شتاب‌زده و تکراری!
شاید یکی از انتقادات دیگری که متوجه برنامه‌سازان تلویزیون خصوصا ویژه برنامه‌ها و اصطلاحا برنامه‌های مناسبتی می‌شود این است که هنوز برنامه‌ساز ما هدف و دورنمای برنامه و تأثیرگذاری‌ا‌ش را نمی‌داند که در برنامه مربوط به ویژه برنامه فاطمیه و یا محرم و ماه رمضان باید چه مفاهیمی به مخاطب انتقال داده شود. به نظر می‌رسد برنامه‌سازان برای مناسبت‌های پیش‌رو، به جای مجری و دکور، بیشتر روی اتاق فکرها و استفاده از کاربلدها و متخصصین، سرمایه‌گذاری کنند بیشتر موفق می‌شود. اگر محتوا را جای حاشیه و صرفا دیده شدن در فضای‌مجازی در رأس هدف‌گذاری‌هایشان قرار دهند می‌توانیم منتظر اتفاقات خوبی در عرصه برنامه‌سازی تلویزیون باشیم.
اگر نظارت، اتاق‌فکر و مشاورین متخصص در کنار برنامه‌ساز باشند و به پژوهش و تحقیق برای ساخت برنامه اهمیت بدهیم آنگاه خواهیم دید همه ارکان یک برنامه به بهترین شکل کنار هم قرار می‌گیرند. البته لازم است مدیران جدید رسانه ملی در کنار توجه به برنامه‌سازی درست و با کیفیت، نگاهش را نسبت به معارف و مسائل دینی و مذهبی مخاطبان ارتقاء بخشد. یکی از اعضای شورای معارف سیما به نگاه درجه دوم به معارف تلویزیون اشاره داشت و پیش از آن هم یک بار نجم‌الدین شریعتی در گفتوگو با خبرنگار تسنیم به همین نکته تأکید کرد.
حجت‌الاسلام رضایی در برنامه‌ای گفت که ما در اعتبارات ته صفیم؛ اما با این اوصاف همیشه از آدم‌های حرفه‌ای برای برنامه‌ها و اتفاقات مذهبی تلویزیون بهره برده‌ایم. اما پیشبرد بهتر و موفقیت بیشتر مستلزم اعتبار بهتری است. از مدیران ارشد هم تشکر می‌کنیم که به برنامه‌های معارفی بها می‌دهند. شورای معارف بودجه آنچنانی ندارد و حتما برای رسیدن به ایده‌آل‌ها نیاز به حمایت داریم. هرچه‌قدر برای ساخت "مختارها" هزینه کنیم سرمایه است. باید از این ظرفیت‌های دینی بیشتر استفاده کنیم چه سریال و چه برنامه‌سازی وقتی با حوزه معارف در تلویزیون با نگاه درجه دوم برخورد می‌شود، البته بحث عمده ما حوزه بودجه‌ای است.
یا حجت‌الاسلام بهاری یکی از کارشناسان مذهبی می‌گفت تکرار برخی از سریال‌ها مثل "مختارنامه" مایه مباهات است که رگه‌های تازه‌ای را برای مخاطب به تصویر می‌کشد. این‌ها گنجینه‌ای فراموش نشدنی‌اند؛ به جای تولید سریال‌های سطحی و پیش‌پاافتاده که همواره آپارتمانی، تکراری و کلیشه‌ای‌اند به سراغ این سوژه‌ها بروید که مایه مباهات تلویزیون ایران خواهد بود. شاید هم البته به خاطر مشکلات بودجه‌ای، لوکیشن، لباس، صحنه و بازیگر به سراغش نمی‌روند که اگر به این صورت هم باشد در مجموعه دینی هرچه کار می‌کنیم هزینه نیست بلکه سرمایه‌گذاری است.
درس اتحاد و همبستگی تلویزیون به بچه‌ها در انیمیشن "ماهی بادکنکی" + فیلم خانه‌ای که 80 سال میزبان روضه حضرت زهرا (س) است / شیخ حسین انصاریان، امشب در تلویزیون حضور طناز قدیمی با نقشی متفاوت در مجموعه تلویزیونی «جناب عالی» + عکس‌های جدید از سریال فعالیت شبکه مرد میدان با هشتگ «به نیت حاج قاسم»/ جزئیاتی از مستندهای تلویزیونی و یک فعالیت تلوبیونی پایان ناگهانی پخش "سوره؛ فصل سقیفه" از تلویزیون!