به جای سخت کار کردن، هوشمند کار کنید
معمولا هنگامی که صحبت از خلاقیت به میان می آید مشاغلی مانند طراح گرافیک یا بازاریاب در ذهن ما نقش می بندند و خیلی از ما فکر می کنیم فقط در چنین مشاغلی است که نیاز مبرمی به خلاق بودن و خلاقیت داشتن وجود دارد. اما در دنیای پر از رقابت و پیچیده کسبوکار امروز، به شکل فزاینده ای به خلاقیت نیاز است و برای حل بسیاری از چالش های کاری که شرکت‌ها و سازمان‌ها با آن دست به گریبان هستند، باید...
به طورکلی اگر بخواهیم توضیح دهیم که چرا خلاقیت مهم و حیاتی است و کسب و کارها بدون خلاقیت راه به جایی نخواهند برد، می‌توانیم به پنج دلیل اصلی زیر اشاره کنیم:
1- خلاقیت با نوآوری پیوندی محکم دارد
امروزه شرکت‌ها بدون نوآوری خواهند مرد. برای نوآور بودن ابتدا باید خلاق بود و ایده هایی را دنبال کرد که هم جدید و بی نظیر باشند و هم مفید و کاربردی. اگر به طور جدی به دنبال نوآوری های پی درپی و موثر در درون شرکتتان هستید، به هیچ عنوان از خلاقیت غافل نشوید.
2- خلاقیت باعث افزایش بهره وری می‌شود
خلاقیت این امکان را به شرکت‌ها می‌دهد به جای سخت تر کارکردن، هوشمندتر کار کنند و هوشمندتر کار کردن باعث افزایش بهره وری و بازدهی شرکت‌ها شده و جلوی رکود و درجا زدن نیروها را می‌گیرد. در واقع اگرچه رویه های جاافتاده و ساختارهای منظم موجود در یک شرکت مهم هستند و به کارها نظم می بخشند، اما تداوم داشتن آنها در بلندمدت باعث رکود و ایستایی می‌شود و بهره وری را کاهش خواهد داد، در حالی که با خلاقیت و نوآوری می‌توان جهش های بزرگی را در درون سازمان‌ها ایجاد و سکوهای بالاتر را فتح کرد.
3- خلاقیت به شرکت‌ها امکان می‌دهد خود را با تحولات سازگار کنند
وقوع برخی رویدادها چه در داخل و چه در خارج از سازمان، باعث به هم ریختن ساختارها و فرآیندهای جاری شده و کار را برای ادامه فعالیت سازمان دشوار و گاه غیرممکن می سازد. به عنوان مثال همه‌گیری کرونا به نحو بی سابقه ای دنیای کسبوکار و فعالیت بسیاری از شرکت‌ها و سازمان‌ها را در سرتاسر دنیا تکان داد و تنها شرکت‌های خلاق و نوآور بودند که توانستند از این بحران سربلند بیرون بیایند و حتی به پیشرفت های خیره کننده ای نیز دست یابند. آنها این موفقیت خود را مدیون خلاق بودن در عرصه های مختلف بودند. خلاقیت یک شرکت یا سازمان، به آن قدرت تطبیق پذیری و سازگاری با موقعیت ها و شرایط جدید را می‌دهد. بنابراین در دنیایی که تغییر و دگرگونی های سریع و پیش‌بینی‌نشده ویژگی اصلی آن به شمار می آید، خلاق بودن نه یک چیز فانتزی و اختیاری بلکه یک الزام غیرقابل انکار خواهد بود.
4- خلاقیت برای رشد ضروری است
یکی از موانع اصلی بر سر راه رشد و تعالی یک شرکت، وجود انجماد فکری و ایستا فکر کردن مدیران و کارکنان است. هنگامی که تصمیم‌گیران و مجریان در یک شرکت بر این عقیده باشند که فقط یک راه و شیوه برای انجام کاری وجود دارد هیچ‌گاه رشد نمی کنند و اوج نمی گیرند. در واقع ایستایی فکری و خو گرفتن به شیوه ها و فرآیندهای پیشین یک دام مهلک و گول‌زننده است که اگرچه راحتی و آسایش کاذبی را برای مدیران و کارکنان ایجاد می‌کند اما در میان‌مدت و بلندمدت باعث درجا زدن و در نهایت سقوط شرکت‌ها خواهد شد. بهترین راه برای نیفتادن در این دام هم چیزی نیست مگر خلاق بودن و خلاقانه اندیشیدن.
5- خلاقیت یک چیز گریزناپذیر و الزامی است
چه بخواهیم و چه نخواهیم، خلاقیت و نوآوری در بسیاری از صنایع و بخش ها حرف اول و آخر را می زند و بدون آن نمی‌توان با چالش های پرشمار و پیچیده امروز و فردا روبه رو شد. یکی از بهترین ابزارها برای خلاق بودن در کار، داشتن تفکر طراحی‌شده است که یک مهارت یادگیری لازم و حیاتی برای تمام کارکنان و کارفرمایان محسوب می‌شود و پیوندی ناگسستنی با خلاقیت دارد. در واقع اگر مدیران و کارکنان یک شرکت به خوبی یاد بگیرند که چگونه به شکلی طراحی‌شده و هدفمند بیندیشند و ایده های خلاقانه خود را پرورش دهند آن گاه خواهند توانست دست به نوآوری های ساختارشکن و موثری بزنند که برای موفقیت در میدان رقابت و غلبه کردن بر موانع موجود به شدت موردنیاز است.
خلاقیت و تفکر طراحی
هنگامی که صحبت از خلاقیت به میان می آید باید از مفهوم دیگری به نام تفکر طراحی نیز یاد کرد. تفکر طراحی یا Design Thinking یک مفهوم نسبتا جدید است که در دنیای کسب و کار به سرعت گسترش پیدا کرده و یک فرآیند راه حل‌محور است که می کوشد بین ساختارهای موجود و ساختارهای جدید، یک نوع تعادل و همسویی ایجاد کند.
به طور کلی خلاقیت و ثمره آن یعنی نوآوری، دو بخش کلیدی از تفکر طراحی محسوب می شوند و به این فرآیند جهت و هدف مشخصی می بخشند. فرآیند تفکر طراحی دارای چهار مرحله است که عبارتند از:
تبیین: در این مرحله مشاهده و حساس بودن نسبت به موارد جدید ضروری است و تلاش می‌شود تا مشاهده دقیق و موشکافانه در خصوص موقعیت های جدید صورت پذیرد. هدف اصلی در این مرحله این است که موقعیت ها و شرایط موجود به درستی درک شود و افراد مهم و تعیین کننده در آن موقعیت تحت تاثیر قرار بگیرند.
ایده پردازی: در مرحله دوم نوبت به آفرینش ایده ها و بارش فکری می‌رسد و در اینجا تلاش می‌شود تا افراد با آزادی کامل و بدون هیچ محدودیتی هر ایده خلاقانه و مبتکرانه ای را که به ذهنشان می‌رسد مطرح کنند و راه حل های مورد نظرشان را پیشنهاد دهند.
گسترش: مرحله سوم از تفکر طراحی یعنی گسترش شامل تجربه کردن و آزمون و خطاست. در این مرحله ایده های مطرح شده و مورد تایید قرار گرفته به محک آزمایش گذاشته می شوند و در قالب راه حل های قابل سنجش و اندازه گیری مورد بررسی قرار می گیرند.
اجرا: چهارمین و آخرین مرحله از فرآیند تفکر طراحی اجرای ایده ها و راه حل هاست و شامل برقراری ارتباط مستمر با ذی‌نفعان در خصوص راه حل های خلاقانه پیشنهادی و ارزش سنجی آنها و غلبه کردن بر سوگیری های موجود در سازمان در قبال راه حل های پیشنهادی می‌شود.
در مجموع می‌توان گفت که ارزش فرآیند تفکر طراحی در این است که این فرآیند پیوندی عمیق و دائمی بین خلاقیت و ساختارهای موجود برقرار می سازد و این کار را از طریق توجه همزمان به دنیای عملیاتی و دنیای نوآوری صورت می‌دهد. حال سوال اینجاست که دنیای عملیاتی و دنیای نوآوری چه هستند و چگونه با هم در تعامل و ارتباطند؟
دنیای عملیاتی / دنیای نوآوری شرکت‌ها
دنیای عملیاتی شرکت‌ها همان ساختارها و فرآیندهای جاافتاده و جاری در آنها را شامل می‌شود که بخش ساختارمند شرکت‌ها را شکل می‌دهد و می کوشد تا شاخص های کلیدی را بهبود بخشیده و نتایج مطلوبی را کسب کند. این دستیابی به اهداف و کسب نتایج در دنیای عملیاتی از طریق روش‌ها و فرآیندهای موجود و تصمیم‌گیری های جاری در شرکت اتفاق می افتد. در این دنیا تمرکز اصلی روی حفظ ساختار و وضعیت موجود و به عبارت بهتر حفظ موجودیت سازمان است. در نتیجه در این دنیا به نوآوری و اقدامات جسورانه بهای چندانی داده نمی‌شود و ایده های محافظه کارانه و تثبیت کننده وضع موجود بیشتر مورد توجه قرار می گیرند.
دنیای نوآوری شرکت‌ها اما دنیایی کاملا متفاوت با دنیای عملیاتی آنهاست و آنچه در این دنیا مورد توجه است کنجکاوی و نوآوری و کاوش در ناشناخته ها و آزمودن و تجربه کردن راه های نرفته است. در این دنیا یک رسالت اصلی وجود دارد و آن هم رشد و تعالی شرکت از طریق خلاقیت و نوآوری و ابتکار است. آنچه در این دنیا بسیار ارزشمند و مطلوب است تفکر آزاد و جست وجوگری است و در این میان از اقدامات جسورانه و ریسک پذیری کارکنان به شدت پشتیبانی می‌شود.
پیوند زدن دو دنیای متفاوت
اگرچه هم دنیای عملیاتی و هم دنیای نوآوری برای شرکت‌ها ضروری و مهم هستند و باید با هر دوی آنها برخوردی یکسان و مساوی داشت اما باید این را هم دانست که این دو دنیا از هم جدا هستند و پیوند زدن و نزدیک کردن آنها به هم فقط از طریق تفکر طراحی امکان پذیر است.
تفکر طراحی به شرکت‌ها کمک می‌کند ضمن تلاش برای حفظ وضع موجود و تداوم بخشیدن به موجودیت و بقای سازمان، به دنبال خلاقیت و نوآوری های پیوسته ای باشند که بقای سازمان در آینده را نیز تضمین کند.
چگونه خلاقیت و نوآوری را تشویق کنیم
یکی از وظایف اصلی و مهم مدیران و رهبران سازمان‌ها و شرکت‌ها این است که تسهیل گر و تشویق کننده خلاقیت و نوآوری در میان کارکنان باشند و اقدامات لازم را در این خصوص انجام دهند و به گونه ای عمل کنند که کارکنان از خلاقیت و نوآوری استقبال کرده و با جان و دل به آن بپردازند. در ادامه به شش توصیه کاربردی در این خصوص اشاره خواهد شد.
1- ترس از ریسک کردن را از بین ببرید. خلاقیت غالبا همراه است با خارج شدن از منطقه آرامش و دل به دریا زدن. بدون ریسک کردن نمی‌توان دست به خلاقیت و نوآوری زد. در واقع ریسک پذیری پیش شرط اصلی هر نوع خلاقیت و نوآوری محسوب می‌شود و برای تشویق خلاقیت در یک مجموعه کاری باید محیطی امن و آرام برای افراد ریسک پذیر به وجود آورد تا آنها بتوانند با خاطری آسوده دست به اقدامات خلاقانه و نوآورانه بزنند.
2- کارکنانتان را به خاطر شکست و ناکامی تنبیه نکنید. هر خلاقیت و نوآوری ممکن است به شکست منتهی شود و در نتیجه باید این آزادی و اطمینان خاطر را به کارکنان داد تا بدون هیچ‌گونه نگرانی از شکست خوردن خلاقیت ها و نوآوری هایشان به پیش بروند و بدانند که هیچ‌گونه تنبیه و بازخواستی پس از به شکست انجامیدن نوآوری ها انتظارشان را نمی کشد. مدیران باید همیشه به یاد داشته باشند که مهم‌ترین و بزرگ‌ترین اختراعات و پیشرفت های تاریخ نتیجه و برون داد شکست های متعددی بوده که با تنبیه و مجازات روبه رو نشدند.
3- منابع موردنیاز برای نوآوری را فراهم کنید. واقعیت این است که حمایت از نوآوری فقط این نیست که به کارکنان و اعضای تیم های کاری بگویید که دست به نوآوری بزنند و خلاقیت داشته باشند. بلکه باید منابع و امکانات لازم برای شروع و ادامه نوآوری را برای آنها فراهم کرد که این منابع هم شامل منابع مالی و سرمایه‌گذاری می‌شود و هم تهیه ابزار و آموزش های لازم دراین خصوص را در بر می‌گیرد.
4- برای سنجش و ارزیابی نتایج به دست آمده عجله نکنید. اگر یک ایده نوآورانه نتوانست ظرف چند ماه نخست به نتایج مطلوب و مورد نظر دست یابد نباید آن را به سرعت کنار گذاشت چرا که عجول بودن در خصوص نوآوری ها هم باعث اتلاف منابع اختصاص یافته به ایده های نوآورانه خواهد شد و هم موجب می‌شود تا فرصت پیشرفت و جهش های احتمالی از سازمان گرفته شود؛ بنابراین باید در قبال نوآوری های صورت گرفته در سازمان صبور بود. نباید خیلی زود سراغ بررسی نتایج و خروجی ها رفت و در عوض باید به ایده پردازان نوآور فرصت داد تا نسبت به اصلاح و تجربه کردن روش‌های دیگر نیز اقدام کنند.
5- ذهنیت باز خود را حفظ کنید. هر گونه نوآوری و خلاقیتی در درون یک سازمان نیازمند وجود ذهنیت باز رهبران و مدیران آن است. در نتیجه لازم است که مدیران به طور دائم این ذهنیت باز خود را حفظ کنند و آغوششان را برای پذیرش و حمایت از ایده های نوآورانه باز نگه دارند و از سوگیری و پیش‌قضاوت ها در مورد نوآوری ها خودداری کنند.
6- تعاملات و گفت وگوهای درون‌سازمانی را تشویق کنید. وجود محیط های تعاملی و انجام گفت وگوهای سالم با محوریت نوآوری برای گسترش روحیه خلاقیت و نوآوری در درون سازمان‌ها حیاتی است. تجربه نشان داده که بهترین نوآوری ها از طریق گفت وگوهای فراگیر و موثر بین اعضای تیم های کاری شکل می‌گیرد. بنابراین لازم است که به تمام اعضای تیم های کاری فرصت صحبت کردن و عرض اندام و بیان ایده ها و نظرات در مورد نوآوری های درون سازمانی داده شود. بهترین ابزار برای تحقق این هدف هم برگزاری جلسات توفان مغزی و ایده پردازی به صورت منظم و دوره ای است.
منبع: Harvard Business School
--> اخبار مرتبط