تفسیر «امتحان» در روز بیست و سوم ماه مبارک رمضان
وقتی گناه را به سیاهی در قلب تعبیر می‌کنند، آنچه که سیاهی را از بین می‌برد توبه است که باید با آن قلب را شستشو کرد. معلوم است که اگر بنده توفیق توبه پیدا کند اول خداست که به او توجه کرده است.
بسم الله الرحمن الرحیم
«اللهم اغسلنی فیه من الذنوب وطهرنی فیه من العیوب وامتحن قلبی فیه بتقوی القلوب یا مقیل عثرات المذنبین»
«خدایا بشوی مرا در این ماه از گناه و پاکم کن در آن از عیب‌ها و آزمایش کن دلم را در آن به پرهیزکاری دل‌ها، ای چشم پوش لغزش‌های گناهکاران»
به گزارش ایسنا، حجت‌الاسلام علوی تهرانی در تبیین دعای روز بیست و سوم ماه مبارک رمضان می‌گوید:
خواسته‌های روز بیست و سوم ماه مبارک رمضان
شستشوی از گناهان. پاک شدن از عیوب. خالص شدن قلب برای تقوای الهی.
«اللهم اغسلنی فیه من الذنوب» در متون دینی ما گاهی از گناه به چیزی تعبیر می‌کنند که باعث تیرگی قلب آدمی می‌شود. امام باقر (ع) می‌فرمایند: هیچ بنده‌ای نیست مگر اینکه در قلبش نقطه سفیدی (فطرت توحیدی و درخشان انسان) است، هرگاه آن بنده گناه کند نقطه سیاهی در آن سفیدی ظاهر می‌گردد که اگر توبه کرد آن سیاهی زائل می‌شود ولی اگر اصرار به گناه کند و مکررا آن را مرتکب شد آن نقطه سیاه زیاد می‌شود و تمام آن سفیدی را می‌پوشاند.
وقتی گناه را به سیاهی در قلب تعبیر می‌کنند، آنچه که سیاهی را از بین می‌برد توبه است که باید با آن قلب را شستشو کرد. معلوم است که اگر بنده توفیق توبه پیدا کند اول خداست که به او توجه کرده است. در سوره آل‌عمران آیه 135 می‌فرماید: چه کسی جز خدا گناهان را می آمرزد؟
«وطهرنی فیه من العیوب» عیب، کمبود و نقیصه‌ای است که باعث کم شدن ارزش هر چیزی می‌شود. ارزش انسان به این است که خداوند او را برای مقام خلیف اللهی و جانشینی خود در زمین خلق کرده است. در سوره بقره آیه 30 می‌فرماید: به یقین جانشینی در زمین قرار می‌دهم.
انسانی که حامل امانت الهی است. در سوره احزاب آیه 72 می‌فرماید: به درستی که ما امانت را بر آسمان‌ها و زمین و کوه‌ها عرضه کردیم و آن‌ها از به عهده گرفتن سرباز زدند و از پذیرفتن آن ترسیدند و انسان آن را به عهده گرفت. انسان برای رسیدن به مقام دیدار با خدا و لقاءالله خلق شده است. «بلقاء ربهم یؤمنون» (انعام /154).
اگر از این شرافت باز می‌ماند دلیلش همان عیوبی است که در طول زندگی نه آن‌ها را شناخته و نه برای از بین بردن آن‌ها تلاش کرده است.
منظور از عیوب، بخشی در مرحله نفس است که همان رذائل اخلاقی است، بخشی در مرتبه قلب است که محبت غیر خداست. ما با این دعا از خداوند می‌خواهیم که ما را از این عیوب پاک کند تا مرغ باغ ملکوت گردیم و به جز خدا نبینیم.
«وامتحن قلبی فیه بتقوی القلوب» امتحان در لغت عرب به دو معنی است: معنای اول همان معنای رایج و متداول آزمون است. معنای دوم، خالص گرداندن است.
به نظر می‌رسد، امتحان در اینجا به معنای دوم یعنی خالص گرداندن است تا مناسبت سه فقره دعا با یکدیگر حفظ شود. در هر سه فقره می‌خواهیم آلودگی گناه از بین برود. با کسب فضائل و با تقوای دل است که ناخالصی قلب، خالص می‌گردد.
قلب انسان محل محبت است که گاه در اثر درست تربیت نشدن یا به دور بودن از تعالیم دینی قلبی که خانه خدا است، خانه اغیار می‌شود و شائبه و ناخالصی پیدا می‌کند و لازم است قلب از این ناخالصی تصفیه گردد که با تقوای دل میسر است. یعنی خالی کردن قلب از هر چه و هر که غیر خداست. این امر حاصل نمی‌شود مگر برای کسی که خالص برای خدا باشد.
حضرت رسول اکرم (ص) فرمودند: خوشا به حال کسی که علم، عمل، دوستی و دشمنی‌اش، گرفتن و رها کردنش، سخن گفتن و سکوتش، رفتار و گفتارش، خالص برای خداست. در این روز چنین تقوایی را خواستار هستیم.
«یا مقیل عثرات المذنبین» خداوندا! ای پوزش‌پذیر خطاهای گناهکاران، درخواست‌های امروز ما را به اجابت برسان.