جایگاه محیط زیست در کتاب‌های حوزه کودک و نوجوان کجاست؟
اگر کودکان از سنین پایین با مفاهیم حقوق محیط زیست آشنا شوند، این آگاهی نه‌تنها نگرش آن‌ها را نسبت به طبیعت تغییر می‌دهد، بلکه آن‌ها را به حامیانی فعال برای حفاظت از محیط زیست تبدیل می‌کند.
خبرگزاری تسنیم، محمدمهدی سیدناصری؛ پژوهشگر حقوق بین‌الملل کودکان:
تغییرات اقلیمی دیگر تنها یک چالش زیست‌محیطی نیست، بلکه بحرانی همه‌جانبه است که حقوق بنیادین کودکان را در معرض تهدید قرار داده است. آلودگی هوا، کاهش منابع آبی، تخریب تنوع زیستی و افزایش بلایای طبیعی، همگی پیامدهایی هستند که سلامت، رفاه و آینده کودکان را به خطر می‌اندازند. کنوانسیون حقوق کودک که از برجسته‌ترین اسناد حقوق بشری است، بر حق کودکان برای بقا، رشد، حفاظت و مشارکت تأکید دارد؛ اما تغییرات اقلیمی این حقوق را به طور مستقیم و غیرمستقیم تحت‌الشعاع قرار داده است. راهکار اصلی برای مقابله با چالش‌های زیست‌محیطی، ارتقای آگاهی و ایجاد تغییرات بنیادین در نگرش‌ها و رفتارهای انسانی است.
آموزش در این میان نقش حیاتی ایفا می‌کند، به‌ویژه آموزش در دوران کودکی که سنگ‌بنای نگرش‌های آینده است. اگر کودکان از سنین پایین با مفاهیم حقوق محیط زیست آشنا شوند، این آگاهی نه‌تنها نگرش آن‌ها را نسبت به طبیعت تغییر می‌دهد، بلکه آن‌ها را به حامیانی فعال برای حفاظت از محیط زیست تبدیل می‌کند.
فرهنگ‌سازی زیست‌محیطی، به‌ویژه از طریق کتابخوانی، روشی اثر بخش جهت انتقال مفاهیم پیچیده به کودکان است. کتاب‌ها به‌عنوان ابزارهای آموزشی قدرتمند، می‌توانند مفاهیمی همچون احترام به طبیعت، مسئولیت‌پذیری در قبال محیط‌زیست و حقوق مرتبط با آن را به زبانی ساده و جذاب منتقل کنند. این فرایند نه‌تنها موجب افزایش سواد زیست‌محیطی کودکان می‌شود، بلکه زمینه‌ساز ایجاد گفت‌وگوهای معنادار میان کودکان، والدین و معلمان درباره بحران‌های محیط زیستی است.
قصه‌گویی؛ اصیل‌ترین ابزار تربیتی، کودکان و نوجوانان استکودکان، آینده‌سازان جامعه هستند و می‌توانند به سفیرانی برای تغییر تبدیل شوند. تربیت نسلی که به حقوق محیط زیست آگاه باشد، فرصتی برای مقابله با بحران اقلیمی ایجاد می‌کند. این کودکان با یادگیری اصول پایداری، تصمیم‌گیری آگاهانه و انتقال این آموزه‌ها به دیگران، تأثیر مثبتی بر جوامع خود خواهند گذاشت. خانواده نخستین و تأثیرگذارترین محیط تربیتی کودکان است. والدین می‌توانند با انتخاب سبک زندگی پایدار و تشویق کودکان به مشارکت در فعالیت‌های زیست‌محیطی، الگویی مؤثر برای آن‌ها باشند.
نظام آموزشی می‌تواند با گنجاندن مفاهیم حقوق محیط زیست در برنامه‌های درسی و اجرای پروژه‌های مشارکتی، کودکان را به آگاهی و اقدام در این زمینه سوق دهد. سازمان‌های غیرانتفاعی، رسانه‌ها و نهادهای فرهنگی می‌توانند با تولید محتوا و ایجاد بسترهای گفت‌وگو، نقش مهمی در ارتقای سواد زیست‌محیطی کودکان و خانواده‌ها داشته باشند.
ارتقای سواد حقوق محیط زیست کودکان، بخشی از مسیر دستیابی به توسعه پایدار است. کودکان آگاه به ارزش‌های زیست‌محیطی، در آینده تصمیم‌گیرانی خواهند بود که به‌جای تخریب، به حفاظت و بازسازی طبیعت می‌پردازند. کودکان این نسل، با احترام به حقوق خود و دیگران، جامعه‌ای عادلانه‌تر و پایدارتر را بنا خواهد نهاد.