جعفر برزگر:«برادران لیلا» دور از واقعیت است

به گزارش مشرق،«برادران لیلا» جدیدترین ساخته سعید روستایی، کارگردان جوان و سازنده آثار تحسین شده‌ای چون «متری شیش‌ونیم» با حواشی و جنجال‌های مختلفی در داخل و خارج ایران مواجه شد.

آخرین اتفاق در مورد این فیلم، انتشار نسخه غیرقانونی «برادران لیلا» در داخل کشور بود. فیلم «برادران لیلا» چهارمین ساخته بلند روستایی است. او بعد از ساخت سه فیلم کوتاه «شنبه»، «مراسم» و «خیابان خیلی خلوت»، اولین فیلم بلند سینمایی خود را با عنوان «ابد و یک روز» در سال 1394 کارگردانی کرد؛ فیلمی که مورد توجه مخاطبان و منتقدین قرار گرفت.

روستایی «سد معبر» را در جایگاه نویسندگی در سال 96 و «متری شیش‌ونیم» را در سال 97 ساخت.«برادران لیلا» آخرین ساخته سعید روستایی در سال 1400 است که به‌دلیل رعایت نکردن اصلاحات موردنظر سازمان سینمایی، امکان نمایش در داخل کشور را پیدا نکرد.

این فیلم برای اولین‌بار در جشنواره کن 2022 به نمایش درآمد. بررسی کارنامه حرفه‌ای سعید روستایی نشان می‌دهد که فیلم‌های اجتماعی او قبل از «برادران لیلا» تا حدودی توانسته بود در مسیر نقادی مشکلات و نشان دادن برخی آسیب‌ها عمدتا در طبقات پایین و حاشیه‌ای جامعه موفق ظاهر شود.

این موفقیت خود را در همراهی مخاطبان و منتقدین با آثار روستایی نشان داد. هر چند در مورد این آثار هم برخی معتقد بودند در ژانر «سیاه‌نمایی» سینمای روشنفکر ایرانی قرار دارد اما این انتقادات در مقابل تحسین‌ها چندان به چشم نیامد. باوجود همه این موفقیت‌ها، «برادران لیلا» را باید یک عقبگرد در کارنامه کاری سعید روستایی به حساب آورد.

این عقبگرد بیش از آنکه ماحصل بررسی تکنیکی فیلم «برادران لیلا» باشد، مرتبط با محتوا و پیام‌های این فیلم است. برخی معتقد هستند که فیلم «برادران لیلا» یک فیلم نمادین در نقد ساختار قدرت در جامعه ایرانی است. چه با این نوع نشانه‌شناسی‌ها موافق باشیم و یا اینکه مخالفت کنیم، فضای ترسیم‌شده فیلم و تصویری که از خانواده ایرانی و روابط داخل این خانواده نشان داده می‌شود، در یک کلام دور از فضای واقعی جامعه ایرانی است.

درواقع به نظر می‌رسد مهم‌ترین نقد را در مورد فیلم سعید روستایی باید اغراق، زیاده‌گویی و خلاف‌گویی دانست. به‌عبارت دیگر «برادران لیلا» چیزی را روایت و فضایی را ترسیم می‌کند که غیرواقعی است. اینکه پدر خانواده هیچ‌گونه ارزشی برای منافع خانواده و فرزندان خود قائل نیست و مانع ازدواج دختر خود شده و حاضر نیست برای سروسامان گرفتن و شاغل شدن فرزندان خود اقدامی کند و تنها پس‌انداز خود را خرج ریاست دروغین می‌کند، تصاویری هستند که نمی‌تواند روای پدر ایرانی باشد.

اینکه چرا روستایی در آخرین ساخته خود در این ورطه اغراق‌گویی و خلاف‌گویی افتاده، احتمالا چندان مرتبط با توانمندی‌های حرفه‌ای و فیلم‌سازی او نیست.

به نظر می‌رسد روستایی هم مانند برخی کارگردانان سینمایی روشنفکر ایران بعد از ساخت چند اثر نسبتا موفق، گوشه‌چشمی به جشنواره‌های خارجی داشته و فیلم «برادران لیلا» نه برای مردم ایران که برای تحسین در جشنواره‌های خارجی ساخته شده است؛ تحسین در جشنواره‌ای خارجی هم آن‌طور که از عملکرد این جشنواره‌ها برمی آید نیازمند نوع خاصی از روایت در مورد انسان و جامعه ایرانی است.