سه‌شنبه 27 آبان 1404

جعفر شهری در «قند و نمک» ضرب‌المثل می‌گوید

خبرگزاری مهر مشاهده در مرجع
جعفر شهری در «قند و نمک» ضرب‌المثل می‌گوید

مثل‌های استفاده شده در این کتاب به ترتیب الفبایی منظم شده اند و افزون بر توضیح ضرب‌المثل‌ها، شهری با زبانی شیرین و طنزآمیز پیشینه و تاریخچه‌ای از آن‌ها را ارائه می‌دهد.

مثل‌های استفاده شده در این کتاب به ترتیب الفبایی منظم شده اند و افزون بر توضیح ضرب‌المثل‌ها، شهری با زبانی شیرین و طنزآمیز پیشینه و تاریخچه‌ای از آن‌ها را ارائه می‌دهد.

به گزارش خبرنگار مهر، کتاب «قند و نمک (ضرب‌المثل‌های تهرانی)» نوشته جعفر شهری اثری است که به گردآوری و شرح ضرب‌المثل‌های قدیمی و محاوره‌ای رایج در تهران می‌پردازد. این کتاب شامل ضرب‌المثل‌هایی است که می‌توان به سه دسته تقسیم شان کرد، یکی ضرب‌المثل‌های اصیل و متولد تهران، دوم ضرب‌المثل‌هایی که از اطراف به تهران وارد شده و با ذوق تهرانی‌ها سازگار شده‌اند، و سوم ضرب‌المثل‌های ادبی و کتابی که توسط اهل علم، نقال‌ها، شاعران و اهل منبر استفاده می‌شده است.

مثل‌های استفاده شده در این کتاب به ترتیب الفبایی منظم شده‌اند و افزون بر توضیح ضرب‌المثل‌ها، کتاب با زبانی شیرین و گه‌گاه طنزآمیز پیشینه و تاریخچه‌ای از آن‌ها را ارائه می‌دهد و نقش فرهنگی و اجتماعی ضرب‌المثل‌ها را در زبان محاوره تهران نشان می‌دهد. این اثر یکی از منابع معتبر و کامل در زمینه ضرب‌المثل‌های تهرانی به شمار می‌رود و برای علاقه‌مندان به ادبیات عامیانه و زبان محاوره‌ای تهرانی بسیار مفید است.

شهری در مقدمه کتاب نوشته: «ضرب المثل رفیقی است شفیق و مصاحبی است صریح و راهنماییست دانا و پیشکسوتیست راستگو، که دروغ و ریا و پرده پوشی و گمراه کردن در قاموسش نبوده، پیشگویی هایش قرین اتفاق و عیب و مضارهای کار را قبل از واقعه معلوم نموده؛ پیریست که آنچه جوان در آینه ببیند، او در خشت خام به از او می‌بیند؛ و سعادتمند کسی که به نظراتش انگشت قبول به دیده نهاده برای سخنانش بها معلوم کند. و از خواصش اینکه عقل را زیاد، و هوش را تقویت، و زبان را گویا، و سخن را شیرین، و زیانها را جلوگیر، و دیده را بینا، و نظر را صائب و جذب قلوب، و یاد دارنده اش را عزیز و بزرگ و صدرنشین می سازد. پس آنچه در این کتاب می‌باشد مربوط به زمان خود بوده، اضافات بر آنها، اول معنی و محل کاربرد و دیگر شأن نزول و سپس معانی کلمات مهجورشان که اضافه شده است.»

جعفر شهری و تهران

جعفر شهری (شهری‌باف) یکی از نویسندگان، پژوهشگران تاریخ و فرهنگ عامه تهران بود که در سال 1293 خورشیدی در محله عودلاجان تهران و در شب تاجگذاری احمدشاه قاجار به دنیا آمد و در 6 آذر 1378 در تهران درگذشت. او از متن جامعه برخاسته و دانش وسیعی درباره فرهنگ، زبان محاوره‌ای و آداب و رسوم عامه مردم تهران داشت. آثار جعفر شهری، به ویژه درباره تاریخ اجتماعی و فرهنگ مردم تهران در قرن بیستم، به عنوان دانشنامه‌ای معتبر در این حوزه شناخته می‌شوند.

شهری بیش از همه برای مجموعه‌های «طهران قدیم» (5 جلد) و «تاریخ اجتماعی تهران در قرن سیزدهم» (6 جلد)، و همچنین کتاب «قند و نمک» که به ضرب‌المثل‌ها و زبان محاوره تهرانی می‌پردازد، شناخته شده است. او همچنین سه رمان خودنوشت با عناوین «شکر تلخ»، «گزنه» و «قلم سرنوشت» دارد که هر کدام بخش‌هایی از زندگی‌اش را به صورت داستانی روایت می‌کنند.

شهری در آغاز نوجوانی و به دلیل جدا شدن پدر و مادرش مجبور می‌شود با مادربزرگش زندگی کند و برای گذران زندگی در جاهای مختلفی مشغول به کار می‌شود و از هر جایی و هر کسی چیزی یاد می‌گیرد. خیاطی، قصابی، دلاکی، بزازی، بقالی، لوله‌کشی و... شغل‌هایی بودند که شهری برای امرار معاش مشغول‌شان شد و حضورش در مشاغل مختلف باعث شده بود تا او بخش‌های مختلفی از جامعه و مردم را از نزدیک مشاهده کند و بعدها این تجربیات به آثار او راه یافتند.

علی بلوکباشی درباره این موضوع نوشته است: «شهری با دست زدن به هر کار و پیشه و فن، و تن دردادن به شاگردی در دکان هر کس و ناکس، به مهارت‌هایی دست یافت و با همت و پشتکار سرمایه‌ای اندوخت و خود را از شاگردی به استادی و از زندگی در محله فقیرنشین عودلاجان و محلی در نزدیک میدان سرقبرآقا، به زندگی در سعدآباد تجریش، محله کاخ‌نشینان رساند... شهری بعداً در شاگردی در یک دکان دلاکی، که استادش در آن به کارهای سلمانی، رگ‌زنی، جراحی، سنت‌گری و طبابت مشغول بود، برخی از معارف ادبی و علوم را آموخت و اطلاعات پیشین خود را تکمیل کرد. او از این شغل و استادش بسیار چیزها آموخت و خاطره‌ای بسیار خوش دارد. در این کارگاه به قول او چه درهای بسته از عالم دانش و اسرار به رویش گشوده شد».

جعفر شهری را می‌توان پژوهشگر جامع و صاحب‌نظری در حوزه تاریخ شهری و فرهنگ محله‌ای تهران دانست که آثارش به عنوان منابع مهم در مطالعات مردم‌شناسی و فرهنگ عامه ایران محسوب می‌شوند. او شاهدی بر فرهنگ توده‌های مردم و نیز فقر و محرومیت‌های زمانه‌اش بود و آثار گوناگون او اهمیت زیادی به لحاظ مردم‌شناسی و فرهنگ عامیانه تهران معاصر دارد. دانش وسیع او و تبحرش در توصیف وضعیت اجتماعی اطرافش در زندگی‌نامه‌های خودنوشت او آشکارا قابل مشاهده است.

کتاب «قند و نمک (ضرب‌المثل‌های تهرانی)» نوشته جعفر شهری را انتشارات معین چاپ کرده که بارها تجدید چاپ شده است.

جعفر شهری در «قند و نمک» ضرب‌المثل می‌گوید 2
جعفر شهری در «قند و نمک» ضرب‌المثل می‌گوید 3