«جنت لی» بازیگر زن «روانی» هیچکاک که بود

حسین قره: آمریکایی بلوند که پیش از روانی به شهرت رسیده بود و تنها بازیگر زن نقش اصلی هیچکاک بود که یک‌بار برای او بازی کرد. تقریباً بازیگران زن همچون اینگرید برگمن افسانه‌ای در سه فیلم یا بیشتر با هیچکاک کار کرده‌اند؛ اما جنت لی با چهره تأثیرگذارش به‌یک‌باره بر پرده فیلم روانی حاضر و با مرگ دردناک و تلخش ماندگار شد.

اگر چه جنت لی را با بازی در فیلم روانی آلفرد هیچکاک به یاد می‌آورند، اما او برای بسیاری از کارگردانان معروف آن دوره کار کرد. او کارش را «عمل خشونت» با فرید زینمان بزرگ شروع کرد و در 20 سالگی قراردادی با متروگلدن‌مایر امضا کرد و طی دهه پنجاه میلادی خودش را به‌عنوان بازیگری که قابلیت نقش‌آفرینی در نقش‌های اصلی را دارد به اثبات رساند.

جنت لی در «زنان کوچک» خوش درخشید و با بازی در «دانوب سرخ» جورج سیدنی نشان داد که در هر نقشی توانایی حضور دارد. او وسترن، موزیکال و کمدی را بازی کرد، اما بازی در «نشانی از شر» اورسن ولز آرزویی بود که بسیاری از بازیگران زن هالیوود داشتند تا در کنار «همشهری کین» معروف بایستند و بازی کنند. این اثر ولز یکی از آخرین فیلم‌های سبک نوآر آمریکایی بود. فیلمی با همان زبانمندی ولز، با قاب‌ها و تاریک و روشنی شناخته شده.

پس از این بازی بود که هیچکاک به سراغ او رفت و برای روانی انتخابش کرد. هیچکاک بازیگری نیاز داشت که در کمترین حجم زمانی بیشتر تأثیر را روی مخاطب بگذارد، جذاب باشد و وقتی در آن سکانس پر از نمای قتل ضربات چاقو به پیکرش وارد می‌شود بتواند حس وحشت از مرگ و گناه را هم‌زمان القا کند، دستان کم‌توانش پرده پلاستیکی حمام را بگیرد و سقوط کرده و در چهره‌اش چنان مرگ خانه کند که بین صورت او و فلز چاهک وان حمام هیچ فرق نباشد، هر دو بی‌جان و مرده. آن سکانس نفس‌گیر که با آمدن آنتونی پرکینز چهره عوض می‌کند و ادامه می‌یابد.

ویژگی بازی در روانی مسئله گناه و هراس از آن بود. جنت لی وقتی در کنار جاده در ماشین خود خوابیده است، زمانی که با چهره پلیس روبرو می‌شود، تمام وحشت از گناه (دزدی) را آن‌چنان خوب نشان می‌دهد که مخاطب دچار دلهره می‌شود.

یکی از برجسته گی های آن فیلم که کارگردانی فوق‌العاده را به رخ می‌کشد آن است که در نیمه دوم فیلم نقش اصلی یعنی جنت لی به قتل رسیده و مفقود شده، اما هنوز حضور دارد و در تمام لحظاتی که پلیس و دیگران به دنبالش هستند، مخاطب چهره او را به یاد می‌آورد و آن وحشت مرگ را تجربه می‌کند.

جنت لی که در 6 ژوئیه 1927 به دنیا آمد در 3 اکتبر 2004 (یعنی همین امروز) دیده از جهان فروبست. او بخشی از سینمای کلاسیک دهه 40، 50 آمریکا بود که بازیگری را در کنار بزرگان سینما تجربه کرد. او بعد از همکاری با هیچکاک در فیلم تأثیرگذار «هارپر» بازی کرد، اگرچه نقش اصلی نبود؛ اما چهره‌ای تأثیرگذار بود، آن هم در کنار پل نیومن و لورن باکال زیبارو. او بعدازاین فیلم کمدی «سه نفر روی نیمکت» جری لوئیس هم‌بازی کرد.

جنت لی سال‌ها از سینما فاصله گرفت تا آنکه با بازی در سریال‌های تلویزیونی دوباره به عرصه بازیگر بازگشت.

او در سال 2004 از دانشگاه پسیفیک در کالیفرنیا دکترای افتخاری در رشته هنر دریافت کرد. اما زندگی به او مهلت نداد و سوم اکتبر 2004 در سن 77 سالگی درگذشت.

5757