حال لایه اُزون رو به بهبودی است

لایه اُزون تنها محافظی است که بین موجودات روی کره زمین و اشعه فرابنفش وجود دارد. این لایه با جذب پرتو‌های فرابنفش موجب ادامه حیات می‌شود، اما در عین حال می‌تواند باعث نابودی حیات انسان نیز شود. بدین جهت روز جهانی حفاظت از لایه اُزون که همزمان با 16 سپتامبر (25 شهریورماه) است، اهمیت بسیاری دارد.

شفیع موسوی گفت: شعار امسال روز جهانی لایه اُزون «ترمیم لایه اُزون و کاهش تغییرات اقلیمی» است. روند ترمیم لایه اُزون در حال بهتر شدن است و از زمان تصویب پروتکل مونترال و عضویت کشور‌ها در آن، اعضا در کشور‌های خود در جهت کاهش استفاده از مواد مخرب لایه اُزون که کلروفلوئوروکربن‌ها (CFC) هستند، تلاش کنند. این گاز‌ها برای یخچال‌های صنعتی و خانگی استفاده و وارد جو می‌شوند. دستگاه‌های خاموش‌کننده آتش نیز مواد مخرب وارد جو می‌کنند که حاوی اتم‌های کلر و برم است. دانشمندان ارتباط حفره لایه اُزون روی قطب جنوب را با این اتم‌ها پیدا کرده‌اند. این گاز‌های مخرب علاوه بر تخریب لایه اُزون موجب افزایش گرمای کره زمین و تغییرات اقلیمی می‌شوند.

این کارشناس بخش تحقیقات دفتر لایه اُزون سازمان حفاظت محیط زیست در ادامه اظهار کرد: در این شرایط کشور‌ها در جهت کاهش گاز‌های مخرب محیط زیست و استفاده از گاز‌های دوستدار محیط زیست تلاش می‌کنند. همزمان موسسات علمی در حال رصد وضعیت اتمسفر هستند. بر اساس مشاهدات ن‌ها برخی از اتم‌های گاز‌های مخرب تا 100 سال در جو باقی می‌مانند البته میزان این گاز‌ها با توجه به اقدامات انجام شده داخل اتمسفر در حال کاهش است.

وی اضافه کرد: با استفاده از مدل‌های مختلف ریاضی پیش‌بینی می‌شود مواد مخرب لایه اُزون به‌گونه‌ای کاهش یابد که تا سال 2065 حفره اُزون را به ابعاد کنونی مشاهده نکنیم، یعنی اندازه آن به زیر یک میلیون کیلومتر مربع کاهش پیدا کند و به وضعیت قبل از سال 1980 میلادی برگردد چراکه آن زمان برای نخستین بار حفره لایه اُزون مشاهده شد. این اقدامات نتیجه عملکرد کشور‌ها در قالب پروتکل مونترال است که به عنوان موفق‌ترین پروتکل محیط زیستی از سوی برخی از آن‌ها شناخته می‌شود.

موسوی با بیان اینکه طی سال‌های گذشته حفره لایه اُزون با روند کاهشی و افزایشی مواجه بوده است، گفت: علاوه بر فعالیت‌های انسانی، علل طبیعی نیز در میزان حفره لایه اُزون نقش دارند. به عنوان نمونه فعالیت‌های آتشفشانی زیاد موجب ورود گاز‌های اکسید سولفور به اتمسفر می‌شود و به‌تدریج طی جریانات هوا در لایه استراتوسفر به قطب جنوب می‌رسد و می‌تواند باعث تخریب زیاد لایه اُزون شود علاوه بر آن برخی فعالیت‌های داخل خورشید موجب تغییر تشعشعات آن می‌شود و می‌تواند موجب کاهش اُزون در لایه استراتوسفر شود.

وی در عین حال گفت: ذخیره و موجودی اتم‌های کلر و بروم که تولید می‌شود، در حال کاهش است و پیش‌بینی می‌شود در عرض‌های معتدله نیمه شمالی کره زمین - که ایران نیز در این منطقه قرار دارد - و میزان کاهش اُزون ناچیز است، لایه اُزون تا سال 2030 تا 2035 ترمیم شود، اما مناطق نزدیک به قطب جنوب مثل کشور‌های شیلی، آرژانتین، استرالیا و نیوزلند آسیب زیادی از تخریب اُزون دیده‌اند و آمار ابتلا به سرطان پوست در این کشور‌ها بالاست. این کشور‌ها تا سال 2065 به ایمنی از نظر کاهش تاثیرات تخریب لایه اُزون می‌رسند.

موسوی در بخش دیگری از صحبت‌های خود درباره اقدامات طرح ملی حفاظت از لایه اُزون در سال‌های اخیر اظهار کرد: در سال‌های 1401 و 1402 کارخانه‌هایی یخچال سازی که از گاز کلروفلورکربن‌ها استفاده می‌کردند را ترغیب به استفاده از گاز‌های دوستدار محیط زیست کرده‌ایم چراکه درصد تخریب لایه اُزون این گاز‌ها بسیار پایین و یک تا چهار درصد است. با کمک دستگاه‌ها و دریافت بودجه مربوط به کشورمان با وجود همه تحریم‌ها و سختی‌ها، تلاش می‌کنیم فناوری‌های نو را وارد کارخانه‌ها بکنیم. در این جهت گاز‌های دوستدار محیط زیست را در حدود 19 کارخانه تولید اسفنج‌های پنل‌های ساختمانی با گاز‌های مخرب لایه اُزون جایگزین کرده‌ایم. شرایط به گونه‌ای است که هم حجم تولیدات با وجود تحریم‌ها حفظ شده است و هم آن‌ها از گاز‌های دوستدار محیط زیست استفاده می‌کنند.