خانواده ایرانی به بیماری تک فرزندی مبتلا شد
به گزارش خبرگزاری اقتصادایران، سال‌هاست پژوهشگران جمعیت شناسی در کشور نسبت به بحران جمعیتی هشدار داده‌اند؛ موضوعی که بسیار دیر مورد توجه قرار گرفت و تا زمان ابلاغ سیاست‌های جمعیتی از سوی مقام معظم رهبری در سال 1393 کمتر کسی به بحران کاهش جمعیت جوان کشور واقف بود. این بحران پس از بسته شدن پنجره جمعیتی و کاهش نیروی فعال در کنار افزایش جمعیت سالمندان مشکلات بسیاری ایجاد می‌کند.
پیامدهای تک‌فرزندی باید در خانواده و اجتماع بررسی شود تا به عمق فاجعه، یعنی کاهش جمعیت فعال و افزایش سالمندان پی ببریم. فارغ از معضلاتی که آمارها گویای آن هستند، واقعیت‌های اجتماعی و فرهنگی بسیاری در مقابل تک‌فرزندی جامعه را درگیر خواهد کرد.
توجه بیش از حد پدر و مادر، بلوغ زودرس، افزایش ابتلاء به افسردگی، نداشتن تجربه در دوران کودکی و نوجوانی، ضعیف شدن روابط اجتماعی، نبود رابطه خویشاوندی تنها بخشی از آسیب‌هایی است که تک‌فرزندها با آن مواجه هستند. کاهش زاد و ولد و ظهور خانواده‌های سه نفره علاوه بر اینکه تهدید جمعیتی به شمار می‌رود، با آسیب‌های دیگری نیز همراه است؛ کودکانی که از داشتن برادر و خواهر محروم می‌مانند و در آینده واژه عمو، دایی، خاله و عمه نیز کم‌رنگ‌تر خواهد شد.
به گفته کارشناسان، تک‌فرزندها کمتر با مشکلات مواجه می‌شوند و در معرض تجربه شکست، ناکامی، رانده‌شدن قرار نمی‌گیرند یا شرایطی را که لازمه بلوغ روحی و روانی است، تجربه نمی‌کنند. در بسیاری اوقات به دلیل اینکه دنیای واقعی کاملاً مطابق میل و خواسته این کودکان و پاسخگوی توقعات آنها نیست، دچار سرخوردگی و ناسازگاری می‌شوند.
روانشناسان می‌گویند، در خانواده‌های تک‌فرزند برخورداری از فضای زندگی خانوادگی ممکن نیست. گرایش به انزوا، افسردگی، ضعف در برقراری ارتباط با همسالان، توجه بیش از حد به بازی‌های رایانه‌ای و انفرادی، ترس یا تنفر از حضور در گروه‌های اجتماعی ازجمله خصوصیات تک‌فرزندی است. نداشتن همبازی در تمام‌مدت یکی از آسیب‌های جدی مطرح و ممکن است پدر یا مادر با وی بازی کنند، اما کارشناسان تربیتی اساسی‌ترین رکن بازی را همبازی می‌دانند و والدین با داشتن یک فرزند، مهم‌ترین رکن بازی یعنی خواهر و برادر را از فرزند خود سلب می‌کنند.
جامعه ایرانی همچنان درگیر انگاره‌های فرهنگی ترس از تربیت فرزندان، معضلات اقتصادی، معیشتی و تبلیغات سو دشمن و شعارهای ناملموسی همچون «دو فرزند کافی است»، «فرزند کمتر، زندگی بهتر» هستند. این قبیل تبلیغات در دهه 60 پس از رشد یکباره جمعیت و ترس دشمن از افزایش جمعیت ایرانی مسلمان جای خود را در رسانه ملی و بیلبوردهای شهری پیدا کرد.
تبلیغات منفی سال‌های گذشته امروز خود را در کاهش نرخ باروری و افزایش رشد خانواده‌های تک فرزند نمایان ساخته است. می‌گویند به دنبال بحران جمعیت و تمایل به فرزند کمتر، خانواده ایرانی به بیماری تک فرزندی مبتلا شده و این خود یکی از عواملی است که کشور را در آینده با چالش جمعیت مواجه خواهد کرد. برخی آمارها 25 درصد از خانواده‌های ایرانی را تک فرزند می‌داند و برخی دیگر این آمار را میان 33 تا 34 درصد با عنوان خانواده‌های سه نفره مشخص می‌کند. کارشناسان جمعیت معتقدند، رواج تک‌فرزندی باعث حرکت سریع جمعیت کشور رو به پیری شده است، زیرا ادامه روند تک‌فرزندی در خانواده‌ها و تداوم آن در جامعه باعث می‌شود به تدریج از تعداد جمعیت کشور کاسته شود.
کتاب «پِلاسما» نوشته فاطمه شایان پویا به تازگی توسط انتشارات شهید کاظمی منتشر و روانه بازار نشر شده و به موضوع زن و جمعیت می‌پردازد. این‌کتاب، 19 فصل دارد که به ترتیب عبارتند از پلاس / + پرواز 0010، پلاس / + پیمان 88، پلاس / + شادی، پلاس / + شوک!، پلاس / + ملیکا، پلاس / + مسافران، پلاس / + دست به دست، پلاس / + نسخه، پلاس / + دلگرمی، پلاس / + یادداشت، پلاس / + بوی دردسر، پلاس / + آشنا، پلاس / + من، پلاس / + عشق، پلاس / + دیدار، پلاس / + همه ما 0010، پلاس / + یادگار، پلاس / + پازل هزار تکه وپلاس / + دیدار.
شایان پویا در گفت‌وگو با خبرنگار مهر درباره شکل‌گیری ایده اولیه این‌کتاب گفت: یکی از دوستانم تک فرزند بود. رتبه خوبی آورد و در رشته پزشکی قبول شد، اما متأسفانه در تصادف از دنیا رفت. زمانی که او از دنیا رفت، پدر و مادرش ضربه بدی خوردند. بعد از فوت دوستم و دیدن ضربه‌ای که خانواده در نبود تک فرزندشان خوردند، به این نتیجه رسیدم که تک فرزندی فقط آسیب تربیتی ندارد، بلکه آسیب‌های دیگری هم دارد.
وی افزود: آمار جمعیت و بحران جمعیت توسط یکی از دوستان پزشکم به دستم رسید، احساس کردم خانواده ایرانی به بیماری تک فرزندی مبتلا شده است و باید فکری کنم. از دنیا رفتن دوستم که تک فرزند بود و در کنارِ آن دیدن خانم لباف که شش فرزند دارد و یکی دیگر از دوستانم که شغل خودش را به مهدکودک داری تغییر داده بود، ایده اولیه رمان پلاسما را ساختند.
نویسنده کتاب «قدم‌های سر به هوا» در ادامه گفت: قالب کتاب داستان و موضوع آن زن و جمعیت است. این کتاب مناسب رده سنی بزرگسال است. داستان تلفیقی از واقعیت و تخیل است. نیمی از آن واقعیت و نیمی دیگر تخیل است. عنوان کتاب مورد اشاره را من انتخاب کردم و جلد را انتشارات انتخاب کرد. طراحی جلد حاصل بازخوردی است که طراح جلد از داستان گرفته است. وقتی به طراحی جلد کتاب نگاه کردم تا حدودی توانستم کتاب را در طراحی جلد پیدا کنم.
وی ادامه داد: تدوین پلاسما از سال 1396_1397 شروع شد. سال 1401 با مشورت و کارشناسی توانستم نسخه نهایی کتاب را به انتشارات شهید کاظمی بدهم. عنوان کتاب را بر اساس پلاسما یک فاکتور خونی مهم که برای ادامه حیات همه ما لازم است، انتخاب کردم. البته پلاسما به معنی مثبت ما، به اضافه ما هم است. پلاس معنی به اضافه، به علاوه دارد. چون کتاب درباره جمعیت و هویت است به این دلیل این اسم برای کتاب انتخاب شده است. برای هر فصل علامت + گذاشته شده که بیشتر از پلاس (به اضافه، به علاوه) گرفته شده است. همچنین پایان کتاب مجتمع و مرکزی که یک خانواده پرجمعیت با کمک یکدیگر بنا کردند و این مرکز منجی و نجات دهنده است، پلاسما نام دارد.
شایان پویا گفت: تأثیر گذارترین بخش پلاسما تجربه نزدیک به مرگ شیما شخصیت اصلی کتاب است؛ به‌خاطر یک سانحه طی تجربه نزدیک به مرگ حقایقی را که برایش مبهم بوده کشف می‌کند.