داستان احمد توکلی؛ از لباس رفو شده تا سیاست عاقلانه / اقتصاددانی که "الگوی همیشگی" شد

سرویس سیاست مشرق _ دکتر "احمد توکلی"، سیاستمدار و اقتصاددان شهیر که نامش در عمده رخدادهای مهم سیاسی و اقتصادی 3 دهه اخیر ایران به چشم می‌خورد، در روز 1 مرداد 1404 در 74 سالگی دعوت حق را لبیک گفت و از جمع دنیایی ما رفت.

اما برای روند پیشرفت و سیاست ایرانی لازم است که راه و منش او بیشتر شناخته شود. زیرا توکلی کارنامه سترگ و پرباری در به‌کارگیری عقلانیت در عرصه‌های سیاست و اقتصاد و عدالت دارد.

همچنانکه شناسا کردن او برای نسل‌های تازه و جوانان نیز فرض است تا خادمان خود در مسیر اعتلای ایران اسلامی را بشناسند و شاقولی همیشگی برای شناخت دوست و دشمن در اختیار داشته باشند.

دوستانش او را "احمدآقا" خطاب می‌کردند...

سخنگوی دولت شهید رجایی و سیاستمدار متفکر جناح انقلابی در دهه شصت که از دهه 70 با ابتنا به تحصیلات کلان اقتصادی خود در منصه‌های مهمی مثل "انتخابات ریاست‌جمهوری" نامزد شد.

نکته بازر و نقطه عزیمت گفتمان توکلی در تمام عرصه‌های سیاسی و اقتصادی و انقلابی‌گری؛ "عقلانیت" بود.

او همچنانکه بارها تأکید کرده بود "آرمانگرایی باید واقع‌بینانه باشد"؛ عقل را در شالوده تمام فعالیت‌های خود قرار می‌داد و به دور از حب و بغض در سمت درست ماجرا قرار می‌گرفت.

چه آن هنگام که طرح وحدت نامزدان اصولگرا در انتخابات سال 84 را مورد حمایت قرار داد و تنها نامزدی بود که به نفع نامزدی که بهترین رتبه را در نظرسنجی‌ها داشت از رقابت انصراف داد و جوانمردانه به عهدش وفا کرد.

و چه آن هنگام که در انتخابات مهم سال 88 با اینکه اختلافات مبنایی کلانی با احمدی‌نژاد داشت اما رسما اعلام کرد از بین موسوی با لشکر خیابانی‌اش و احمدی‌نژاد با لشکری که ندارد؛ به گزینه دوم رأی خواهد داد تا امنیت مردم و کشور تضمین شود.

توکلی در اقتصاد نیز با ابتنا به همان عقلانیت در سمت عدالت قرار گرفت.

عدالتی که احمدآقا خواستار آن بود در مباحث توزیعی اقتصاد خواستار توجه به حق مردم و مستضعفین بود و جهانی‌سازی قیمت‌ها و گرانی را برنمی‌تافت. طرح مقطعی تثبیت قیمت‌ها در مجلس هفتم نیز از همین رو مورد تأکید توکلی بود.

و همین عدالت انقلابی نیز بخش اعظمی از زندگانی توکلی در دهه 90 را به مبارزه با فساد اختصاص داد. او اقتصاددانی انقلابی بود که سری هم در سیاست داشت و از همین رو مضار فساد در اقتصاد و جامعه اسلامی را از نزدیک می‌شناخت. و از همین رو بخش اعظمی از وقت و عمر خویش را به مبارزه با فساد و نفی مصادر آن اختصاص داد.

توکلی در رویکرد کلی خود که همان "عقلانیت" و آرمان‌گرایی واقع‌گرایانه در تمام حیطه‌ها بود البته بر "کارآمدی" تأکید داشت.

او از گندم نمایان جو فروشی که در عرصه اجرائیات هیچ کارنامه‌ای برای ارائه نداشتند انذار می‌داد و در عین حال مخاطب را به سمت انتخاب بهترین معدل در میان کارنامه‌های اجرایی هدایت می‌کرد.

در واقع احمدآقا معتقد بود که بی‌اثری و ناکارآمدی هرگز نمی‌تواند عقلانیت را در سیاست و اقتصاد و عدالت نمودار کند و از همین رو بود که توکلی هیچگاه نزد سیاستمداران بی‌هنر و جریانات خطابه‌خوان جایگاهی نداشت و بلکه منفور آنان نیز بود. زیرا روش و منش و گفتار و انتخاب‌های توکلی؛ بی‌هنری آنان را نمایان می‌کرد.

عقلانیت مورد اشاره در زیست توکلی البته او را به الگویی همیشگی برای سیاسیون و جوانان ایرانی بدل کرده است.

بله! توکلی نیز اشتباهاتی داشت اما عقلانیت و کارنامه‌محوری مد نظر او به مثابه قطب‌نمایی عمل می‌کرد که این اشتباهات را رفع می‌ساخت و همواره مسیر درست را نشان می‌داد.

در این بازخوانی البته دور از انصاف است که به نجابت و تقوا و پاکدستی احمدآقا اشاره نکنیم...

عاقله‌مردی که اگرچه درهای مواهب دنیوی به روی خودش و خانواده‌اش باز بود اما او پاکدستی و تقوا به خرج داد و هرگز از زی خدمتگزاری به مردم و سلک دوستان شهیدش در کابینه شهید رجایی خارج نشد.

احمد توکلی همراه با شهید همت در دوران دفاع مقدس

شاید عده کمی باشند که بدانند احمد توکلی لباس رفو شده می‌پوشید، در خانه و زندگی به حداقل‌ها بسنده داشت و فرزندانش هیچیک به سلک معروف "آقازادگی" در نیامدند و حتی با مترو تردد می‌کنند.

او تنها نامزدی بود که در انتخابات ریاست‌جمهوری سال 84 داوطلبانه به خبرنگاران و دوربین‌ها اجازه داد از خانه و محل زندگی‌اش تصویر و گزارش بگیرند و دوربین‌ها حتی کوچکترین نشانه‌ای از تجمل و خوش‌نشینی از زندگی توکلی ندیدند.

در خاتمه و پس از این یادنامه و چکامه کوتاه پیرامون آن سرو همیشه سبز؛ مخاطبان محترم را به یک یادگاری زیبا از احمد توکلی برای مجموعه مشرق ارجاع می‌دهیم که بیانگر نجابت و تقوا و نورانیت آن جان گرامی است.

آنجا که در مهرماه سال 98؛ نقدی را به بخشی از دیدگاه‌های دکتر توکلی پیرامون فساد مطرح کردیم و او پدرانه و بزرگوارانه در مقدمه نامه‌ای سرگشاده برای مشرق نوشت:

"بسم الله الرحمن الرحیم

توضیحاتی پیرامون نقد سایت مشرق از احمد توکلی

صبح دیروز، یکشنبه 28/07/98، سایت محترم، نقدی بر مواضعی که در رسانه‌ها از من نقل شده است، منتشر ساخت.

آنچه ابتدائاً این نقد خیرخواهانه در من برانگیخت، حالت شکر بود. شکر برای رشد جوانان انقلابی، ارزشی و وطن‌خواه؛ شکر برای زبان فاخر در نقادی؛ شکر برای وجود آینه‌هایی بی‌غبار در پیشِ روی سیاستمداران. به خاطر این نعمت‌ها و نعم دیگری که در این نقد برای من و جامعه وجود دارد، از خدا و بنده خوب خدا که مرا به این حال رساند، سپاسگزارم. سپاسگزاری از این جهت نیز لازم است که فرصتی برای بنده پیدا شده تا دروغ بودن برخی از آنچه به من نسبت داده شد را اعلام کنم. برخی از آنها را که ناقص بیان شده و با بیان کامل اختلافی با منتقدانم در این حوزه نخواهم داشت، کامل نمایم و اگر انتقادی هم رواست، خود را اصلاح کنم. الحمدالله رب العالمین"

توکلی پس از ارائه توضیح، در پایان نامه‌اش نیز برای مشرق نوشته بود:

"در پایان باز هم خدا را شکر می‌کنم و حسن ظن نقاد عزیز را سپاس می‌گویم و با افتخار عرض می‌کنم که در این پنجاه و اندی سال زندگی دینی و سیاسی‌ام گرچه متحجر نبوده‌ام، بحمدالله معلق نزده‌ام. امید که تا مرگ که چندان دور، چنین باشم. پدرم، خدایش بیامرزد، وقتی می‌خواست از ثبات قدم من حرف بزند به شوخی به این شعر منتسب به احمدشاه قاجار که ظاهراً میل سفر به اروپا (اروپ) در وی زیاد بود تمسک می‌جست و می‌خواند: نشوم منصرف از سیر اروپ من همان احمد لا ینصرفم."[1]

ما در خاتمه، رحلت آن جان گرامی از دنیای فانی را به دوستداران و خانواده‌اش تسلیت می‌گوییم. برای آن خدمتگزار پاکدست از درگاه الهی طلب اجر شهید داریم و این بیت رودکی در رثای شهید بلخی را به یاد توکلی عزیز به یاد می‌آوریم که فرمود:

از شمار دو چشم یک تن کم

وَز شمار خرد هزاران بیش

***

1_ mshrgh.ir/1003317