در پشت صحنه چاپ کتاب‌های شعر چه می‌گذرد؟
رضا اسماعیلی معتقد است علی‌رغم روند صعودی چاپ کتاب‌های شعر در سال‌های اخیر، ما همچنان با فقر کتاب در این حوزه روبرو هستیم.
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، شعر امروز هرچند توانسته در وورد به قالب‌ها و موضوعات متنوع موفق عمل کند، اما در رساندن حرف خود به گوش مخاطب خارج از کشور و دیگر زبان‌ها ناکام بوده است. شعر که میراث ایرانیان است، در درنیای امروز تنها با مولوی و خیام و شاعران کلاسیک شناخته می‌شود و کمتر شاعر معاصری این مجال را یافته تا آثارش را به مخاطبان شعر دوست دیگر زبان‌ها هم عرضه کند. با توجه به این کاستی، رهبر معظم انقلاب در دیدار اخیر شاعران با ایشان، بر ترجمه شعر فارسی تأکید کردند. با این حال به نظر می‌رسد برگردان سروده‌های فارسی‌زبان و رساندن آن به دست مخاطبان آن سوی آب، کار چندان ساده‌ای نیست. شعر به لحاظ قالب و زبان مخصوص خود در کنار دستگاه‌هایی که موازی تلاش دارند در حوزه ترجمه کار کنند، جزو مظلوم‌ترین آثار ادبی در این حوزه بوده است. خبرگزاری تسنیم با رضا اسماعیلی در این‌باره به گفت‌وگو پرداخت که در ادامه می‌خوانید:
*تسنیم: آقای اسماعیلی علی‌رغم آثار قابل ملاحظه‌ای که در حوزه شعر منتشر شده است، ما کمتر اثری را می‌بینیم که موفق شده باشد به دست مخاطبان آن سوی آب هم برسد. علت این امر در چیست؟ آیا شعر ایران حرف جدیدی برای مخاطب جهانی ندارد یا این امر را باید در علل دیگری جست‌وجو کرد؟
شعر امروز ایران، حرف های زیادی برای گفتن دارد. امروز ما شاعران خوبی داریم؛ ولی آنچه که باعث مظلومیت و مهجوریت شعر ایران شده، بی‌توجهی به امر ترجمه است. ما در حوزه ترجمه آثار شاعران ایرانی و معرفی آنان به مردم جهان خیلی کم‌فروشی کرده‌ایم.
نهادهای متولی باید زمینه ترجمه اشعار شاعران ایرانی را فراهم کنند. ترجمه اشعار، اولین قدم برای جهانی شدن شعر معاصر ایران است. عرضه کتاب‌های شاعران ایرانی در نمایشگاه‌های بین المللی و تعامل شاعران ایرانی با شاعران جهان از دیگر راهکارهایی است که در معرفی شعر امروز ایران به مردم جهان می‌تواند مؤثر باشد.
*تسنیم: در سال‌های گذشته تعداد عناوینی که در قالب کتاب شعر منتشر شده‌اند، از شمارش خارج است، با این حال ما در حوزه شعر نیز همانند دیگر گونه‌ها و قالب‌های ادبی، با فقر کتاب مواجهیم. چقدر این موضوع را قبول دارید و علت را در چه می‌بینید؟
بله، به خاطر سهولت در چاپ کتاب، در سال‌های اخیر چاپ و انتشار کتاب های شعر روندی صعودی داشته است؛ البته اگر به پشت صحنه چاپ کتاب‌های شعر نگاه کنیم، از این اتفاق خوشحال نخواهیم شد؛ چرا که پشت آشفته‌بازار چاپ کتاب شعر، بیشتر انگیزه‌های تجاری است.
شمارگان کتاب‌ها نیز خیلی پایین است. بدتر از همه اینکه بخش اعظم و در مواردی تمام هزینه چاپ کتاب به دوش شاعر است.
قزوه: فرهنگ‌فروشی خطرناک‌تر از خاک‌فروشی است*تسنیم:شعر امروز عمدتاً از معنا گریزان است و کمتر اثری را می‌توان یافت که حرف جدی، مضمون‌سازی نو و نگاهی متفاوت داشته باشد. این مسئله چقدر نشات گرفته از گرفتار شدن شاعر در چنبره فرم است؟
تقلید و تکرار شعر معاصر را از سکه انداخته است. این آفت تا حدود زیادی محصول «جشنواره‌زدگی» است. گرفتار شدن در چنبره فرم‌گرایی نیز بیشتر متوجه آن دسته از شاعرانی است که «حرفی برای گفتن» ندارند.
شاعرانی که حرفی برای گفتن داشته باشند، با تلفیق هنرمندانه «فرم» و «محتوا» اثری درخشان خلق می کنند. راه رستگاری شعر معاصر توجه بیشتر به «اندیشه‌ورزی» است. شعر امروز ما از «فقر اندیشه» رنج می‌برد. البته شاعران نوپرداز به خاطر عدم التزام به وزن و قافیه سنتی، و انتخاب قالب های نو (نیمایی و سپید) به عنصر اندیشه توجه بیشتری دارند.
*تسنیم:در سال‌های اخیر شاهد تاثیر ترجمه بر سبک نوشتاری و محتوای گونه‌های مختلف ادبی مثلا داستان بوده‌ایم. با توجه به افزایش عناوین ترجمه در سال‌های اخیر، این تاثیرگذاری در شعر به چه صورت بوده است؟
بله، گاهی تاثیرپذیری از «ترجمه» به یک تهدید تبدیل می شود. البته اگر شاعر یا نویسنده هوشمندانه به این حوزه ورود پیدا کند، می‌تواند دایره و دامنه این تأثیرپذیری را به شکلی مدیریت کند که که کارش به «تکرار و تقلید» و کپی‌برداری از آثار ترجمه نکشد.
در شعر هم متاسفانه ما شاهد این تأثیرپذیری هستیم؛ البته اگر تأثیرپذیری با خلاقیت و ابتکار همراه باشد، اشکالی ندارد؛ ولی کپی‌برداری صرف از آثار نویسندگان و شاعران خارجی چیز خوبی نیست و به ادبیات آسیب می‌رساند.
