رابطه مبادله تجاری ایران در سرازیری / جزئیات یک دهه افول

به گزارش اقتصادنیوز به نقل از اکوایران، به بیان دیگر طی 11 سال گذشته ارزش دلاری کالاهای داخلی که به بازارهای بین‌المللی صادر می‌شود، نسبت به کالاهای وارداتی رشد کمتری داشته است. افت رابطه مبادله از سال 90 تا سال 93 چشمگیر بوده ولی از سال 94 تا انتهای سال قبل، این رابطه با شدت کمتری کاهش یافته است.

رابطه مبادله؛ اهمیت، چیستی و چرایی

بر اساس آمارها، رابطه مبادله به سه شیوه «خالص»، «ناخالص» و «درآمدی» گزارش می‌شود که یکی از آنها بیشتر از دیگری مورد استناد قرار می‌گیرد. رابطه مبادله درآمدی از نسبت درآمد حاصل از صادرات به شاخص قیمت واردات یک کشور بدست می‌آید. این رابطه ظرفیت وارداتی یک کشور را نسبت به میزان صادرات آن نشان می‌دهد.

به عبارت دیگر، این شاخص نمایانگر تغییر در میزان واردات نسبت به درآمد صادراتی است. افزایش در رابطه مبادله درآمدی نشان می‌دهد به ازای افزایش در درآمد صادراتی، واردات به میزان بیشتری افزایش یافته است. یکی دیگر از انواع رابطه مبادله، رابطه مبادله ناخالص است که از نسبت حجم صادرات به حجم واردات بدست می‌آید. این رابطه نشان‌دهنده میزان صادرات کشور به ازای هر یک واحد واردات است.

ساده‌ترین و متداول‌ترین نوع رابطه مبادله که بیشتر از دو نوع دیگر به آن استناد می‌شود، رابطه مبادله خالص است. طبق تعریف، رابطه مبادله خالص نسبت شاخص قیمت کالاهای صادراتی به شاخص قیمت کالاهای وارداتی است. شاخص قیمت کالاها در حقیقت نشان‌دهنده میزان تغییر قیمت یک کالا نسبت به یک سال مشخص است که از تقسیم قیمت کالا در هر سال به قیمت همان کالا در سال مشخص که به آن سال پایه می‌گویند، به دست می‌آید.

رابطه مبادله خالص به تنهایی نمی‌تواند سود یا رفاه حاصل از تجارت را نشان دهد اما می‌تواند میزان افزایش ارزش کالاهای صادراتی را نسبت به وارداتی نمایان کند. به بیان دیگر وقتی رابطه مبادله خالص بهبود پیدا می‌کند، افزایش ارزش کالای صادراتی بیشتر از کالای وارداتی است، پس کشور می‌تواند به ازای یک واحد از صادرات درآمد بیشتری کسب و تعداد کالای بیشتری را وارد کند.

تحریم، عامل ریزش قیمت کالای صادراتی

طبق داده‌های مرکز آمار ایران از شاخص قیمت دلاری صادرات و واردات که با سال پایه 1400 محاسبه شده است، می‌توان رابطه مبادله (خالص) را محاسبه کرد. رابطه مبادله از تقسیم شاخص قیمت دلاری صادرات بر شاخص قیمت دلاری واردات بدست می‌آید. طبق بررسی رابطه مبادله کشور در 11 سال گذشته می‌توان کاهش شدیدی را مشاهده کرد. به عبارتی از سال 1390 تا سال 1401 قیمت دلاری هر واحد کالای صادراتی نسبت به وارداتی افت چشمگیری را رقم زده است.

بر اساس آخرین آمارهای منتشر شده، طی 11 سال گذشته رابطه مبادله به طور کلی کاهش داشته است و این کاهش به دو مقطع تقسیم می‌شود. یک مقطع قبل از سال 1393 است و مقطع دیگر بعد از این تاریخ است. رابطه مبادله کشور از سال 1390 تا سال 1393 به شدت افت کرده است، به‌طوریکه از 293 درصد در سال 90 به 136 درصد در سال 93 رسیده است.

علت این افت شدید در رابطه مبادله تشدید تحریم‌های بین‌المللی بوده است. از طرفی پس از سال 93 تا سال 1401 افت رابطه مبادله با سرعت کمتری اتفاق افتاده است. رابطه مبادله از 126 درصد در سال 94 به 90 درصد در سال 1401 رسیده است. همچنین در سال 1395 به دلیل توافق برجام، تغییرات رابطه مبادله کاهش یافته و تقریبا روند ثابتی داشته است.

• تا تحریم هست، کاهش تورم فقط شعار است!
• مالیات دولت سیزدهم بر سفره مردم، هر روز بیشتر از دیروز / وعده دادند، اما معیشت از تحریم‌ها جدا نشد
• شناسایی تاثیر تحریم‌ها بر تغییر نقشه اقتصاد ایران
• خبرمهم بلومبرگ از میزان صادرات نفت ایران!