راه اندازی کتابفروشی سیار عاملی برای ایجاد عدالت فرهنگی

امروزه فضای اتوبوس و مینی بوس های طراحی شده و چینش داخل آنها اتوبوس را به کتابفروشی کوچکی تبدیل کرده است که افراد بتوانند به راحتی و در سریع ترین زمان ممکن کتاب مورد نظر خود را تهیه کنند، این اتوبوس و مینی بوس ها همان کتاب فروشی سیاری هستند که به عنوان نماد ادبیات در سطح شهر به عنوان یک شغل تازه و فرهنگی در میان عموم مردم پذیرفته شده اند و محله به محله در تردد هستند، همچنین افرادی که با کوله و یا چرخ دستی در اماکن عمومی چون اتوبوس و مترو اقدام به فروش کتاب می کنند نیز از دیگر نمونه های کتابفروشی در قالب سیار هستند.

به محیط اطرافمان که نگاه کنیم، به خوبی دریافت خواهیم کرد مردم این اتفاق تازه فرهنگی را پذیرفته اند و خرید کالای فرهنگی چون کتاب را محدود به خرید از کتابفروشی های ثابت مانند مراکز خیابان انقلاب نمی دانند.

برای اهمیت بخشی به فرهنگ کتاب و کتابخوانی برنامه ریزی و طرح های زیادی انجام شده که هر یک به نوع خود تاثیر گذار بوده است، اما برای اینکه بتوانیم در این خصوص با مخاطب ارتباط برقرار کرده و نیاز به کتاب خواندن را در او به وجود بیاوریم تا برایش کتاب خواندن در الویت قرار بگیرد لازم اجرای آن برنامه دقیق مستمر از سوی نهاد های فرهنگی خواهد بود.

ساخت برنامه و سریال از دیگر بسترهای مناسب است که می توان به طور غیر مستقیم کتاب خوانی را در وجود مخاطب نهادینه کرد، به همین سبب اگر سابقه پخش سریال های تلوزیونی را جست و جو کنیم به مجموعه تلوزیونی می رسیم که کتاب و کتاب فروشی سیار موضوع اصلی آن است. مجموعه تلوزیونی کتابخانه هدهد محصول سال 1385 به کارگردانی مرضیه برومند و نویسندگی نغمه ثمینی که از شبکه ی سوم سیما پخش شده است، داستان کیوان کتابچی است که بعد از فوت پدر به دلیل نیاز مالی خواهر و تقسیم ارثیه ی پدری مغازه کتابفروشی را فروخته اما به دلیل علاقه به کتاب تصمیم به ادامه دادن شغل پدریشان دارد، آشنایی با یک راننده اتوبوس میان سال فکر راه اندازی کتابخانه سیار را به ذهنش می رساند و در نهایت با کمک و همراهی خانواده اش این ایده را عملی می کند.

بعد از گذشت 16 سال از پخش این سریال، سیار بودن کتاب به عنوان خلاقیت در بحث کتاب و کتابفروشی همچنان تازه و مطرح است و در سطح شهر مینی بوس و اتوبوس های رنگی را می بینیم که مسافرهایشان کتاب است و به دست مردم در نقاط مختلف شهر می رسد، این مسئله در تقویت فرهنگ کتابخوانی و دسترسی قشر ضعیف به کتاب بسیار موثر است.

راضیه تجار گفت: کتاب فروشی های سیار به شکل موثری بر توزیع عادلانه ی کتاب می توانند تاثیر گذار باشند، چرا که بسیاری از مناطق دور از دسترس وجود دارند و بعضا شهرهایی دارای کتاب فروشی های اندکی هستند افراد از این قضیه به خوبی استقبال می کنند، از جایی که عرضه هر محصولی در کمترین حالت قرار بگیرد در نتیجه استقبال از آن هم به همان نسبت کم تر خواهد بود.

به گفته تجار تنوع کتاب و مخاطب شناسی از مهم ترین مسائلی است که باید به آن توجه جدی شود، به این شکل که مجموعه افرادی که فعالیت ها را گزینش می کنند و در این کاروان های سیار به اقصی نقاط می روند مطمئنا می توانند مشتری های جالبی پیدا کنند و در فرهنگ کتابخوانی بسیار موثر هستند.

دبیر انجمن قلم ایران گفت: توزیع عادلانه کتاب مدینه ی فاضله ای است که هنوز به آن نرسیده ام، به گونه ای که در سیستان و بلوچستان، شهرهای غیر دسترس خراسان شمالی و شهرهایی که به نوعی فقر فرهنگی در آنها وجود دارد نسل های جدید، میانی و قدیم با توجه به اینکه کتاب در دسترسشان نیست بسیاری از عناوین این توانایی را دارد که مردم آن منطقه جذب کتاب و محصولات فرهنگی کند.

به گفته تجار راه اندازی و بر پایی کتاب فروشی های سیار در مناطق محروم و دارای فقر فرهنگی به رفع این فقر و دسترسی افراد به کتاب کننده خواهد بود که در غیر این صورت سبب می شود با نبود کتاب آن را نبینند، نخرند و مطالعه ای صورت نگیرد.

تجار گفت: با برنامه ریزی دقیق و فکر شده به واسطه ی بخش دولتی یا خصوصی می توان به اقصی نقاط کشور کتاب هایی با محتوای مناسب و جذاب به دستت مردم برسد و مورد اقبال آنها قرار بگیرد، همچنین اگر انتخاب ها بهینه باشد تاثیر زیادی در آگاه سازی مردم صورت می گیرد.

این داستان نویس گفت: برنامه و یا اطلاع رسانی در خصوص راه اندازی کتاب فروشی های سیار از رسانه ملی به شخصه مشاهده نکرده ام اما در چندین سال گذشته که مثل شرایط کنونی شبکه های مجازی در میان مردم گسترش پیدا نکرده بودند و روزنامه ها اقبال زیادی داشتند افرادی که اهل خوانش روزنامه ها بودند مطلع می شدند که اتوبوس های طراحی و نقاشی شده حامل کتاب از طریق کانون پرورش فکری کودکانان و نوجوانان در یک سری روستاهای کشور حاضر شدند و به توزیع کتاب پرداخته اند اما متاسفانه این برنامه ریزی دقیق و مستدام نبود، برای اجرای چنین طرحی لازم است در درجه اول از رسانه ی ملی و در درجه ی دوم از فضای مجازی استفاده شود.

به گفته ی دبیر انجمن قلم ایران فروش کتاب به صورت سیار مانعی ندارد و مردم این مسئله که خیلی راحت در اماکنی که حتما کتاب فروشی نباشد اما جنسی عرضه شود و داد و ستدی شکل بگیرد را پذیرفته اند، دسترسی به کتاب مقوله ی است که از اهمییت بالایی برخوردار است و جزو مطالبات مردم کشورماست.

تجار گفت: استقبال زیاد مردم از شهرها و روستاهای دور و نزدیک کشور نشان از علاقه مندی مردم به کتاب و خوانش است در نتیجه اگر چنین موقعیتی ایجاد شود مردم از آن استقبال خواهند کرد.

کتاب فروشی سیار به عنوان مقوله ی فرهنگی چند جانبه که از دل مردم برآمده و انتهایش باز به مردم می رسد نیازمند آن است که از نگاه کتاب فروش هم به آن نگاه شود، گرانی کاغذ و گران شدن کتاب، سنگینی کتاب ها و فشار جسمانی که به سبب جا به جایی کتاب ها در طول سال بر فرد وارد می شود از مهم مشکلاتی است افراد با این شغل را با خود درگیر خواهد کرد.

یک کتاب فروش سیار در خصوص معضلات شغلش گفت: کتاب فروشی سیار به عنوان یک شغل فرهنگی، اما بدون بیمه به دلیل حجم زیاد کتاب و سنگینی آن‌ها باعث فرسودگی بدنی ما می‌شود، و اگر قصد داشته باشیم به این شغل به عنوان شغل دائم نگاه کنیم باید به گونه‌ای فعالیت کنیم تا آسیبی که به بدنمان وارد می‌شود کنترل شده باشد.

به روز و آگاه بودن در هر شغلی لازمه‌ی آن فعالیت است، کتاب فروشی هم از این قائده مستثنی نیست و یک کتاب فروش چه دائم و چه سیار باید برای موفق بودن در شغل خود فرد کتابخوانی باشد و از کتاب‌های جدید با خبر باشد.

مخاطبان شغل ما مردمانی آگاه و جویای کتاب‌های جدید هستند، به همین دلیل ما برای پاسخگویی به سئوالات افراد و فروش کتاب حتما باید مطالعه داشته باشیم، همچنین بازه‌ی سنی مخاطبانم در مدتی که در این شغل فعالیت دارم از 15 تا 40 سال است که اکثرا خواهان کتاب‌های انگیزشی و روانشناسی و رمان و تاریخی هستند. در ده روز روز گذشته کتابی با مفهوم خود شناسی را مطالعه کرده ام، این کتاب با زبان ساده اشتباهاتی که افراد در روابط دارند را توضیح می‌دهد و با بیان تمرین‌هایی کمک می‌کند تا رابطه‌ای صحیح و سالم را افراد با اطرافیانشان شکل بدهند.

برای شروع و راه اندازی کتاب فروشی سیار مبلغ کمی به میزان 500 هزار تومان نیاز است، اما متاسفانه سود این کار به قدری کم است و هزینه‌های زندگی به قدری افزایش یافته که کتابفروشی فقط می‌تواند بخش اندکی از هزینه‌های زندگی را تامین کند.

با توسعه‌ی فضای مجازی، گسترش رسانه‌های الکترونیکی و نیز گران شدن کاغذ و به طبع آن افزایش قیمت کتاب میزان علاقه افراد به خواندن کتاب کاهش پیدا کرده و جامعه‌ای با سرانه مطالعه پایین را تشکیل خواهیم داد، به همین سبب نیاز به شکل گیری محیط جدید برای ارائه‌ی بیشتر و مناسب کتاب به مخاطبان آن بیشتر از گذشته دیده می‌شود که وجود چنین کتابفروشی‌هایی خلا موجود در ادبیات و کتاب را به حد مطلوبی برطرف کرده است.

گفتنی است توانمندی فرهنگی کشور‌های موفق از آن جایی شکل می‌گیرد که افراد صاحب مقام و مسئول نگاه تک بعدی به مسئله فرهنگ و میراث فرهنگی را ندارند و برای شکل گیری و حفظ فرهنگ غنی برنامه‌ای چند جانبه برای آینده ترسیم می‌کنند.

سینما نیز به عنوان بخش مکمل کتاب و ادبیات؛ به عنوان یک رسانه دیداری و شنیداری نیز در مقوله‌ی فرهنگ و میراث فرهنگی کشور جایگاه خاص خود را دارد و به سهم خود تاثیر گذار خواهد بود، سینمای سیار که با هدف عدالت فرهنگی در شهرستان‌های فاقد سینما به وجود آمده است تا با فراهم شدن فناوری لازم و تجهیزات قابل حمل سایر افراد در مناطق محروم کشور بتوانند فیلم‌های اکران شده را تماشا کنند.

جشنواره‌های مردمی همانند جشنواره عمار محیطی است که سینمای سیار در آن فعالیت دارد، اما تاثیر وجود سینمای سیار در کشور به دائمی بودن چنین طرحی است که رها کردن آن در نیمه‌ی راه باعث نابودی عدالت فرهنگی خواهد شد.

سینمای سیار به عنوان یک راه حل موقت در مناطق محروم و فاقد سینما می‌تواند به خوبی عمل کند، اما نباید به آن به عنوان یک پایگاه دائمی فرهنگی و هنری نگاه کرد بلکه باید آغاز گر جلب نظر مردم برای تماشای فیلم‌های سینمایی باشد.

به گفته مدیر طرح سینما سیار در کشور در رابطه با مدیریت و اجرای آن از فروردین سال 1397 توسط سازمان امور سینمایی و سمعی و بصری به انجمن سینمای جوانان ایران سپرده شده است، که تا زمان ذکر شده حدود 40 دستگاه سینما سیار در سراسر کشور راه‌اندازی شده است.