راه رسیدن به آرامش در کلام حضرت علی (ع)

حجت‌الاسلام مصطفی پورصدوقی - کارشناس مسائل دینی - در خصوص بیانات حضرت علی (ع) در مورد موانع و عوامل کسب آرامش روحی گفت: سخنان زیبا و حکمت‌آمیز باعث پاکی و صفای روح می‌شود؛ خصوصاً اینکه صاحب سخن، انسانی کامل و مظهر اسم اعظم و جمال و جلال الهی باشد.

وی ادامه داد: در وصف کلام و خطبه‌های امیرالمومنین (ع) این‌چنین گفته شده است. «ابن ابی‌الحدید» عالم سنی شارح نهج‌البلاغه در وصف خطبه 221 حضرت علی (علیه‌السلام) می‌گوید: «سزاوار است تمام فصحای عرب اجتماع کنند و این خطبه بر آن‌ها خوانده شود و به جهت عظمت آن برای آفریدگار سجده کنند. من به کسی که به همه امت‌ها سوگند می‌خورد، قسم یاد می‌کنم که در طول پنجاه سال از عمرم بیش از هزار بار این خطبه را خوانده‌ام و هیچ زمان نبوده که به هنگام تلاوت این خطبه در من اثری از خوف، پند، موعظه و لرزش در اندام من حاصل نشود. آیا این اثر خاص برای عقیده مخصوص من درباره آن حضرت است، یا نیت صالح و یقین ثابت و اخلاص محض گوینده این کلام است.»

در دل با خدا نه غیر خدا

این کارشناس مسائل دینی خاطرنشان کرد: مشکلات خود را آشکار کردن و شکوه و گلایه و آه و ناله نزد دیگران ذلت و خواری به همراه دارد. این‌چنین اخلاقی و روحیه‌ای افکار منفی را در ذهن فرد پرورش می‌دهد و باعث سلب آرامش می‌شود. ناظر به این مطلب حضرت علی (ع‌) می‌فرمایند «أَزرَی بِنَفسِهِ مَنِ استَشعَرَ الطَمَعَ، وَ رَضِی بِالذُلِ مَن کشَفَ عَن ضُرِهِ، وَ هَانَت عَلَیهِ نَفسُهُ مَن أَمَرَ عَلَیهَا لِسَانَه؛ آنکه جان را با طمع ورزی بپوشاند خود را خوار ساخته و هر که پریشان‌حالی و مشکلات خویش را با دیگران در میان نهد، تن به ذلت داده است و کسی که زبانش بر او فرمان راند و حاکم گردد خود را بی‌ارزش کرده است».

پورصدقی یادآور شد: کسی که سفره دل خویش را نزد این‌وآن باز کند و مشکلات خود را فاش سازد رضایت به ذلت خود داده است. حضرت علی (ع) در نامه خود به فرزندش امام حسن (ع) می‌فرماید «غم و اندوه خود را در پیشگاه خداوند مطرح کن تا غم‌های تو را برطرف کند و در مشکلات تو را یاری رساند».

وی افزود: روشن است که سخن‌گفتن با کسی که خالق و رازق و عاشق بندگان است و مشتاق است که بندگانش با او سخن گویند و از او کمک بخواهند تا از این قدرت بی‌پایان خود برای یاری رساندن به آن‌ها استفاده کند، غم و اندوه را از انسان دور می‌کند و او را امیدوار و شاد می‌سازد. دعا و نیایش باعث می‌شود که افراد خوش‌بینانه احساس کنند بر وقایع آینده کنترل بیشتری دارند و این اعتقاد موجب افزایش اعتمادبه‌نفس، عزت‌نفس و احساس هدفمندی در آن‌ها می‌شود و این حس خوب و مثبت و آرامش روحی گامی است برای پیشرفت، موفقیت و خوشبختی.

قبول کردن واقعیت و بی‌تابی نکردن

این کارشناس مسائل مذهبی بیان کرد: تمام حوادث تلخ‌وشیرین، همچون پله‌هایی متشکل از سنگ‌های سیاه و سفید، برای بالا رفتن و به کمال رسیدن است، ازاین‌رو برای سعود کردن باید بدون توجه به رنگِ پله‌ها، به‌سرعت از آن گذشت. چه زیبا امیربیان، امیرالمومنین علی (ع) فرمودند «از بی‌تابی کردن بپرهیز که آن امید را قطع می‌کند و کار را به ضعف می‌کشاند و اندوه به بار می‌آورد. بدان که دو راه نجات بیشتر نیست: یا مشکلی چاره دارد که باید چاره اندیشی کرد و یا چاره ندارد که در آن صورت باید شکیبایی ورزید».

پورصدقی بیان کرد: مشکلات و تلخی‌ها را باید به عنوان یک واقعیت قبول کرد در غیر این صورت دچار فکر و خیال و آشفتگی روانی می‌شویم. به همین دلیل خداوند متعال از تأسف خوردن نهی کرده است.«لِکیلا تَأسَوا عَلی ما فاتَکم وَ لا تَفرَحُوا بِما آتاکم وَ اللَهُ لا یحِبُ کلَ مُختال فَخُور؛ تا بر آنچه از دست دادید، تأسف نخورید و به آنچه به شما داده شد،(سرمستانه) شادمانی نکنید و خداوندهیچ متکبر فخرفروشی را دوست ندارد».

گمان و برداشت نیک

وی خاطرنشان کرد: حضرت علی (ع) در حدیثی می‌فرماید «حُسنُ الظَنِ رَاحَهُ القَلب؛ گمان نیک، خوش‌بینی (فکر مثبت) باعث آرامش قلب است» و همچنین «حُسنُ الظَنِ یُخَفِفُ الهَمَ وَ یُنجِی مِن تَقَلُدِ الاِثم؛ گمان نیک اندوه را می‌کاهد و از افتادن در بند گناه می‌رهاند»، البته ناگفته نماند باید مواظب باشیم و حساسیت شرایط زمان و مکان را در نظر بگیریم همه‌جا نمی‌شود حسن ظن داشته باشیم.

تلاش در رفع نیاز مردم

این کارشناس مسائل دینی تصریح کرد: تلاش در جهت رفع نیاز و گرفتاری مردم به هر طریقی اعم از جانی، مالی و لسانی قطعاً حس خوبی به انسان دست می‌دهد. چون کمک کردن تجلی رابطه انسان‌ها با یکدیگر است و این حس خوب انسان‌ها نتیجه‌اش خوشبختی است. حضرت علی (ع) در این خصوص می‌فرمایند «مِن کَمالِ السَعادَهِ السَعیُ فی صَلاح الجُمهورِ؛ کوشش در راه اصلاح عموم مردم، از کمال خوشبختی است.

تغییر کردن و نو شدن

پورصدوقی ابراز کرد: سعی کنیم خودمان را با تلاش کردن و رقابت مثبت تغییر بدهیم، به‌اصطلاح نو بشویم و امروز ما با فردا متفاوت باشد. چون کوتاهی در فعالیت‌ها و انجام تکالیف موجب می‌شود فرد به اهدافش نرسد و آرزوهایش محقق نشود، نتیجه‌اش می‌شود احساس ناتوانی، بی‌لیاقتی و اندوه و ناامیدی و این یعنی یک حس منفی و بد. حضرت علی (ع) می‌فرمایند «مَن قَصَرَ فِی العَمَلِ ابتُلِی بِالهَمِ؛ کسی که در انجام تکالیف و فعالیت‌های خویش کوتاهی کند به اندوه و افسردگی گرفتار می‌شود».

صله رحم (ارتباط و دیدار با خویشاوندان)

وی در ادامه یکی دیگر از راه‌های آرامش‌دهنده ب دانسان را انجام صله رحم دانست و گفت: حضرت علی (ع) درمورد اثرات مثبت رابطه با خویشاوندان می‌فرمایند «خویشاوندان انسان، بزرگ‌ترین گروهی هستند که از او حمایت می‌کنند و اضطراب و ناراحتی او را می‌زدایند و به هنگام مصیبت‌ها نسبت به او پرعاطفه‌ترین مردم می‌باشند».

کلام حکمت‌آمیز و زیبا طلب کنید

این کارشناس مسائل مذهبی تاکید کرد: حضرت علی (ع) یکی دیگر از راه‌های آرامش بخش برای انسان را شنیدن بیانات حکمت‌آمیز و زیبا می‌دانند و در این رابطه می‌فرمایند «اِنَ هَذِه القُلُوبَ تَمَلُ کمَا تَمَلُ الأَبدَانُ فَابتَغُوا لَهَا طَرَائِفَ الحِکمِ؛ همانا این دل‌ها همانند بدن‌ها خسته و افسرده می‌شوند، پس برای شادابی دل‌ها سخنان حکمت‌آمیز و جالب بجویید».

پورصدوقی افزود: همان‌طور که بعد از کار و تلاش خسته می‌شویم و با استراحت و تغذیه مناسب به جسم صفا و طراوت می‌بخشیم، روح انسان هم این‌چنین است، نیاز به تغذیه و تقویت مناسب برای سرحال شدن دارد تا آرامش و حس خوب را کسب کند و از آنجایی‌که انسان فطرتاً همیشه طالب زیبایی و جویای حقیقت است، طبیعی است که با شنیدن سخنان زیبای حکمت‌آمیز حساس لذت و شادابی به او دست می‌دهد.

وی در پایان گفت: حس خوب و آرامش در زندگی، حقیقت مطلوبی است که اسلام آن را ستوده است و راه‌هایی برای رسیدن و نزدیک شدن به آن تعیین کرده است. ازنظر اسلام حس مثبت و آرامش، امری واقعی و حقیقتی دست‌یافتنی است.