رقابت بر سر شوخی‌های جنسی و ناهنجاری‌ها؛ وقتی جلب توجه به قیمت قبح‌زدایی تمام می‌شود

باشگاه خبرنگاران جوان؛ نفیسه خلیلی - محمدامین حسام، کارشناس فضای مجازی درباره رقابت شبکه‌های نمایش خانگی در به‌کار بردن شوخی‌های سخیف جنسی، هنجارشکنی و مسائلی از این دست گفت: شبکه‌های نمایش خانگی بنگاه‌های فرهنگی نیستند، بلکه آنها به بنگاه‌های اقتصادی تبدیل شده‌اند، که در حالت خوشبینانه فقط برای سرمایه‌گذاری یکسری اقدام انجام می‌دهند. اما در حالت بدبینانه در این شبکه‌ها پول‌شویی صورت می‌گیرد. این شبکه‌ها به بنگاه‌های اقتصادی و بازاریابی تبدیل شده‌اند، که بجای نفع معنوی و فرهنگی، به دنبال نفع مادی هستند.

این کارشناس فضای مجازی به سازوکار نظارتی ساترا اشاره کرد و گفت: اگرچه برای ساترا قوانین تعریف شده، ولی این نهاد تنظیم‌گر توان اجرایی ندارد. مصادیق زیادی را شاهد هستیم که ساترا نسبت به مسئله‌ای موضع داشته، ولی امکان اعمال‌نظر را نداشته است. چون بازوی اجرایی و قهریه به دست ساترا نیست و این نهاد در بهترین حالت می‌تواند به عنوان یک شاکی شکایت کند و به صورت قانونی شکایت کند.

حسام بیان کرد: اگر شبکه نمایش خانگی در کوتاه مدت بتواند مخاطب و جذب سرمایه داشته باشد، اولاً این سرمایه‌ها ماندگار نیستند، ثانیاً تبعات فرهنگی این آثار در میان مدت و بلند مدت بسیار مهلک و غیرقابل جبران خواهد بود. بنابراین، شبکه نمایش خانگی در حال تغییر ذائقه فرهنگی مردم ماست و به دنبال آن مخاطب تحت تاثیر رسانه قرار می‌گیرد.

وی با بیان اینکه این رسانه ذائقه فرهنگی مردم را به صورت تربیت معکوس تغییر می‌دهد و به دنبال آن حساسیت فرهنگی مردم را نسبت به بعضی مسائل کم می‌کند، افزود: آن هم با تکرار و قبح‌زدایی. شاید برای بار اول قبح‌شکنی از سوی مخاطب پس زده شود، اما برای بار دوم، سوم و چهارم برای مخاطب عادی می‌شود. اینکه حساسیت جامعه نسبت به یک ناهنجاری اجتماعی کم بشود و آن ناهنجاری به هنجار و به مرور به ارزش تبدیل شود، بزرگترین ضربه مهلک این شبکه‌ها به بستر فرهنگی جامعه ماست.

حسام در پاسخ به این سوال که چرا با وجود شکست برخی پروژه‌ها در جذب مخاطب، باز این شبکه‌ها و به دنبال آن تهیه‌کنندگان اصرار به تولید چنین سریال‌هایی دارند؟ تصریح کرد: شبکه نمایش خانگی به دلیل عدم نظارت، کنترل و عدم شفافیت‌های مالی به یکی از جایگاه‌های پول‌شویی تبدیل شده است. یعنی شخص قصد چرخش پول و سفید کردن آن را دارد، به همین دلیل در این رسانه سرمایه‌گذاری می‌کند و بعد که وضعیت آرام شد، سرمایه‌اش را خارج می‌کند. مثال این موضوع آقای امامی، سرمایه‌گذار سریال «شهرزاد» بود.

این کارشناس فضای مجازی در پاسخ به این سوال که آیا افزایش حجم این آثار و دست گذاشتن بر روی ارزش‌های فرهنگی جامعه مشکوک نیست؟ گفت: اگر بخواهیم بر سیاست‌های بدبینانه دست بگذاریم، موضوع خطرناک می‌شود. من سعی می‌کنم واقع‌بینانه به موضوع نگاه کنم. بنظرم تولیدکننده و تهیه‌کننده پلتفرم به عنوان بنگاه اقتصادی به این شبکه نگاه می‌کنند. کسی که یک پلتفرم را به مثابه بنگاه اقتصادی می‌بیند، اولین هدفش رسیدن به پول و منفعت بیشتر است.

وی افزود: در دومین گام زمانی می‌توان به پول بیشتر دست یافت، که توجه بیشتری را جلب کرد. سومین راه دست گذاشتن بر ناهنجاری‌هایی است که در فضای مجازی بیشتر وایرال می‌شود. به کل این پروسه «اقتصاد توجه» می‌گویند. بدین معنا که ما در جامعه‌ای زندگی می‌کنیم که توجه به عنصر کمیاب تبدیل شده است. به همین دلیل، پلتفرم‌ها و تولیدکنندگان محتوا می‌خواهند عنصر توجه را به خود جلب کنند.