رمزگشایی از اعداد کلیدی بودجه

از لحظه منتشر شدن اعداد و ارقام لایحه بودجه1403 نقد و نظرهای کاشناسی درباره سند دخل‌وخرج سال آینده نیز آغاز شده است. در نگاهی کلی به هدف‌گذاری‌های این لایحه دو موضوع بیش از سایر موارد خودنمایی می‌کند؛ کاهش درآمدهای نفتی و افزایش درآمدهای مالیاتی و جایگزینی یورو به‌جای دلار در محاسبات ارزی. دولت امسال درباره درآمدهای نفتی جانب احتیاط را پیش گرفته و بار اصلی تامین درآمدهای بودجه را بر دوش مالیات گذاشته است. بر این اساس درآمد‌های حاصل از صادرات نفت به نسبت امسال با کاهش حدود 16درصدی مواجه شده و کفه درآمد‌های مالیاتی نزدیک 49درصد افزایش یافته است. هرچند برخی از کارشناسان پیش‌بینی کاهش درآمد‌های نفتی و تمرکز بر بخش پایدار درآمدی را نقطه قوت این لایحه می‌دانند، اما بسیاری نیز درباره تبعات منفی افزایش مالیات بر بخش‌های مختلف اقتصادی و معیشت هشدار می‌دهند. برای بررسی جزئی‌تر بودجه پیشنهادی دولت به بیان اعداد و ارقام آمده در این لایحه می‌پردازیم.

- در لایحه بودجه 1403 سقف منابع عمومی بودجه با 16.7درصد افزایش به 2 هزار و 429 هزار میلیارد تومان می‌رسد.

- در بخش منابع، اتکای دولت به درآمدهای فروش نفت و گاز و سایر دارایی‌ها کاهش یافته است؛ به‌طوری که 1495 هزار میلیارد تومان از کل منابع دولت از محل درآمدهای پایدار تامین خواهد شد. درواقع سهم درآمدهای پایدار از کل بودجه عمومی از 50.6 درصد در بودجه 1402 به 61.5 درصد در لایحه بودجه 1403 افزایش یافته است.

- درآمد حاصل از فروش و واگذاری اموال منقول و غیرمنقول (مانند درآمد حاصل از مولدسازی دارایی‌های دولت) با 44.6 درصد کاهش از 108 هزار و 439 میلیارد تومان در بودجه امسال به 60 هزار میلیارد تومان در لایحه بودجه سال آینده رسیده است.

- در بخش واگذاری دارایی‌های مالی، درآمد حاصل از فروش و واگذاری انواع اوراق مالی و اسلامی با 36.1 درصد افزایش به 254 هزار و 600 میلیارد تومان رسیده، اما درآمد حاصل از فروش سهام شرکت‌های دولتی، به 60 هزار میلیارد تومان کاهش یافته است. این رقم در لایحه بودجه1402 معادل 106 هزار میلیارد تومان بود.

- در بخش درآمدهای پایدار، میزان درآمدهای مالیاتی با 49.8 درصد افزایش به هزار و 122 هزار میلیارد تومان رسیده که در صورت تحقق این هدف، 46.1 درصد از کل منابع بودجه از محل مالیات تامین خواهد شد. همچنین در صورت افزودن درآمدهای گمرکی به درآمد مالیاتی، سهم مالیات از منابع لایحه بودجه سال آینده به حدود 52 درصد خواهد رسید.

- زمین‌های مسکونی، اداری و تجاری با ارزش بالاتر از 25 میلیارد تومان، مشمول مالیات می‌شود. ارزش مازاد بر این مبلغ دارایی‌های یادشده، مشمول مالیات به میزان «2 در هزار» می‌شود. این مالیات بر عهده شخصی است که در ابتدای سال مالک املاک فوق بوده است. (در بودجه امسال، خانه‌های بالای 20 میلیارد تومان مشمول پرداخت مالیات بودند.)

- براساس بند ب تبصره 7 لایحه بودجه سال 1403 نرخ مالیات بر ارزش افزوده، یک درصد افزایش یافته و به 10 درصد رسیده است.

- درآمد حاصل از عوارض گمرکی 3.8 درصد کاهش یافته و در مقابل سود حاصل از عملکرد شرکت‌های دولتی رشد 76.3 درصدی دارد.

- یکی از بندهای جالب توجه این لایحه به تخفیف مالیاتی برای گروهی خاص برمی‌گردد. طبق لایحه بودجه 1403، اشخاص حقیقی به ازای فرزند سوم و بیشتر در سال 1403 مشمول 15‌درصد افزایش در تخفیف مالیاتی می‌شوند. درباره والدین دهه شصتی این تخفیف مالیاتی 30‌درصد است.

- درمجموع تراز عملیاتی بودجه با کاهش 32 درصدی از منفی 454 هزار میلیارد تومان در بودجه 1402 به منفی 307هزار میلیارد تومان رسیده است.

- نرخ تسعیر ارز دولتی 31 هزار تومان (برای هر یورو) در نظر گرفته شده که با احتساب نرخ دلار همان 28 هزار و 500 تومان فعلی است.

- صادرات روزانه نفت، یک میلیون و 350هزار بشکه پیش‌بینی شده و نرخ هر بشکه نفت نیز 65 یورو (تقریبا معادل 70دلار) تعیین شده است.

- 13.5 میلیارد یورو (15 میلیارد دلار) برای واردات کالای اساسی اختصاص یافته است.

- سهم صندوق توسعه ملی از درآمد نفت، گاز و میعانات گازی 40‌درصد تعیین شده است. 3‌درصد درآمد نفت و گاز سهم مناطق نفت‌خیز، گازخیز و توسعه‌نیافته است و 14.5درصد هم به حساب شرکت ملی نفت یا گاز واریز خواهد شد.

باتوجه به اعداد و ارقام لایحه پیشنهادی دولت، دیگر نمی‌توان گفت بودجه سالانه اتکای خاصی به درآمدهای حاصل از صادرات نفت و گاز دارد، زیرا سهم درآمدهای مالیاتی (بدون احتساب درآمد عوارض گمرکی) بیش از 2 برابر درآمدهای نفت و گاز است؛ سیاستی که در چند دهه گذشته دنبال شده و البته هرگز به‌طور کامل عملیاتی نشده است. با این همه باید صبر کرد و دید چند درصد اهداف یادشده در این لایحه عملیاتی می‌شود و از سوی دیگر اجرای سیاست‌های مالیاتی جدید چه تاثیری بر اقتصاد، بازار و معیشت خواهد داشت.