رومن رولان؛ نویسنده‌ای آرمان‌گرا و سفیر صلح
تهران - ایرنا - رومن رولان یکی از برجسته‌ترین نویسندگان فرانسه به شمار می‌رود که در زندگی با قلبی آکنده از عشق به انسان، طبیعت و آزادی، تمامی توان و کوشش خود را برای ایجاد صلح و دوستی میان مردم به کار گرفت و انتشار آثار ادبی شامل نمایش‌نامه‌ها، کتاب‌ها و مقالاتی که از خود به جای گذاشته دلیلی بر این مدعا است.
هر فردی با مشاهده تاریخ ادبیات فرانسه این پرسش برایش پیش می‌آید که رومن رولان آخرین نویسنده سده نوزدهم است یا نخستین نویسنده سده بیستم؟ باید گفت رومن رولان در هر 2 سده می‌زیست، متفکر بزرگی که از ابزار و امکاناتی که سده 19 در اختیار او بود، استفاده کرد تا درس‌هایی را از تاریخ اروپا و دنیای نیمه نخست سده 20 دوره ای که رولان در آن می زیست به آگاهی دیگران برساند. رولان هرگز درصدد ابداع شیوه‌های بیان برنیامد، بلکه او شیوه های بیان را به همان صورتی که اسلافش در نسل‌ها ایجاد کرده بود به کار گرفت. رولان نویسنده پرکاری به شمار می رفت اما به هیچ وجه شاعر به معنای خالق کلام نبود و همین موضوع سبب شد تا خرده گیران از این حرف نتیجه بگیرند که سبک رولان مبتذل است.
از آن پس بسیاری از منتقدان درباره شیوه نگارش رومن رولان دچار تردید شدند. سبک رولان توصیفی است که در آن ترکیب کلی بیان جزییات اهمیت دارد اما او همزمان نیز علاقه ای زیاد به موسیقی دارد. موسیقی در زندگی او همواره مونس و پناهش بود و گواه این مدعا سلسله آثاری است که به طور منظم و با عناوین گوناگون در زمینه موسیقی شناسی منتشر شد. موسیقی دانان امروز، موسیقی دانان گذشته، سفر موزیکال به کشورهای قدیم و آوای رستاخیز از جمله آثار رولان در این حوزه به شمار می رود.
زندگینامه رومن رولان
رولان در ژانویه 1866 میلادی چشم به جهان گشود. خانواده پدری او دفتر اسناد رسمی داشتند، به طوری که خود رولان بعدها در خاطراتش گفته بود: در خانواده من زیاد قلم زده اند. رولان تحصیلات خود را با درجه دکتری ادبیات به پایان برد و پس از آن عازم رم شد. در همان زمان به عنوان استاد تاریخ هنر در دانشسرای عالی استخدام می شود و در 1901 میلادی کرسی استادی تاریخ موسیقی را در مدرسه مطالعات عالی اشغال می کند. رولان از صرف خواندن نت ها همان لذتی را می برد که دیگران از گوش کردن به ارکستر می بردند. افزون بر این او با چنان شور و حالی پیانو می زد که خاطره اش برای افرادی که سعادت شنیدن آن را داشته اند از یاد نرفتنی است. آن روزها هر فردی که پیانویی در خانه داشت به وسیله آن، نوای موسیقی را در کانون دلپذیر خانواده منعکس می کرد. پیانو، رولان را با نوابغ موسیقی دوران گذشته مانوس ساخت. موسیقی برای او تسلایی همیشگی و بزرگ بود. پس از 2 سال همکاری با مجله موسیقی در 1903 میلادی، نخستین کتاب رولان در دفترهای 15 روزه انتشار یافت. «زندگی بتهوون» کتاب کوچکی که زود مشهور شد.
آثار رومن رولان
در آثار رولان، سه اثر مجموعه زندگی راما کریشنا، ویو کاناندا و پگی قهرمانانی که زندگی آنها از لحاظ ماهیت و شیوه نگارش متفاوت هستند. تمامی اینها چهره های واقعی به شمار می روند که نویسنده آنان را به حد سرمشق ارتقا می دهد. رولان در مقطعی به میکل آنژ، بتهوون و تولستوی روی می آورد تا قدرتی از قدرت روحی آنان را به دست آورد و راه آنها را با شهامت بیشتر ادامه دهد و در نهایت همان تحسینی را در خواننده بر انگیزد که خود احساس می کند. حس رقابتی که خود نویسنده احساس می کند، منشا آن شور و اشتیاقی است که مطالعه اثر او در خواننده بر می انگیزد. در 1905 میلادی کتاب زندگی میکل آنژ و در 1911 میلادی زندگی تولستوی را منتشر کرد و البته در این 2 کتاب نیز مانند آثار دیگرش به همراه زندگینامه، آرمان ها، تفکرات و اندیشه های این 2 هنرمند برجسته را مورد بررسی قرار داد. رومن رولان همواره جویای عاملی بود که روح جست وجوگر حقیقت انسان ها را پرتلاطم می سازد. رمان معروف، برجسته و سحر انگیز ژان کریستف که جلد نخست این اثر 10 جلدی در 1904 میلادی منتشر شده بود اما انتشار دیگر جلدهای آن تا 1912 میلادی به طول انجامید. در این رمان رومن رولان پرده نقاشی وسیعی می گسترد از زندگی موسیقیدانی جوان که پس از گذراندن دوران کودکی سخت در شهر کوچک رنانی به پاریس می رود. نویسنده از جلد اول تا چهارم این کتاب احساسات گنگ و مبهم کودکانه، چهره های اطرافیان، کشف و درک احساسات موسیقایی، نوآموزی و جوانی و نخستین اندوه های جوانی به نام ژان را به تصویر می کشد. آوازه جهانی ژان کریستف اثر محرک و تقویت کننده ای را که موسیقی روی یکی از شاهکارهای رمان فرانسه نهاده به ثبوت می رساند اما از بعضی جهات نیز موسیقی یک اثر کند کننده داشته است.
در آغاز جنگ جهانی اول در سوئیس، رومن رولان کتاب «کولا برونیون» را منتشر کرد. این کتاب، داستانی با فرهنگی روستایی است که در آن بیش از زیبایی احساسی که در ژان کریستف وجود داشت، قدرت نویسندگی رومن رولان بارز است. میان آثار رولان و خوانندگان مفهومی مستقل به نام رقابت وجود دارد. هیچ نویسنده فرانسوی به اندازه رولان در خواننده خود حس رقابت واقعی و همچنین تمایل عمیق به الهام گرفتن از قهرمان اثر به وجود نیاورده است. این حس رقابت خاصه از آن جهت محسوس است که خود نویسنده نیز آن را نسبت به شخصیت هایی که به روی صحنه می آورد، احساس می کند.
رولان در جایی به توصیف شخصیت های هندی پرداخته و آنها را در یک جلد جمع آوری کرده است. او در این دوران سرخورده و منزجر از سیاستی که متفقین بعد از جنگ 1914 میلادی در پیش گرفته بودند، نظیر هر فرد مطلع دیگری آن عطش انتقامی را که اشتباهات عمدی معاهده ورسای بعدها در آلمان برخواهد انگیخت، پیش بینی می کند و در جست و جوی نوعی حکمت هندی است.
این نویسنده برجسته در دوران جنگ جهانی اول مقالات زیادی درباره صلح منتشر کرد و تمامی آنها را در مجموعه ای به نام «ماورای جدال ها»، در 1905 میلادی به چاپ رساند. در این مجموعه مخالفت خود را با تعصب افراطی و وطن پرستانه مطرح ساخت و روشنفکران آلمانی و فرانسوی را به صلح و آشتی دعوت می کند. به همین دلیل، هم در فرانسه و آلمان افراد بسیاری مخالفت خود را با این اثر اعلام می کنند و همین امر موجب درگیری های قلمی بسیاری می شود. حتی عده‌ای از طرفداران و دوستان خود او با مخالفانش همسو می شوند اما جالب است، بدانیم که همین کتاب پس از جنگ، به منزله بیانیه هواداران پرتب و تاب صلح و دوستی قرار گرفت.
هنگامی که بازار سیاست در اروپا رونق یافت، رولان به مبانی کمونیسم تمایل یافت و تلاش کرد، میان اصول سیاست شوروی و تفکرات فیلسوفان هندی توافقی برقرار کند. رمان بزرگ دیگر رومن رولان اثر هفت جلدی «جان شیفته» بود که آن را میان دهه 1924 و 1934 میلادی منتشر کرد. جان شیفته رمانی بسیار برجسته است اما به اندازه ژان کریستف از آن استقبال نشد.
نمایشنامه نویسی رولان
رومن رولان در حوزه نمایشنامه‌نویسی سه نمایشنامه بسیار شاخص دارد. گرگ ها، دانتون و چهاردهم ژوئیه، سه نمایشنامه از رولان هستند که همگی دارای شاخصه های انقلابی بودند و از این میان دانتون و چهاردهم ژوئیه هر کدام به طوری توانستند، موقعیت بسیار خوبی برای رومن رولان فراهم کنند و او را به عنوان یک نمایشنامه نویس قهار معرفی کنند. رولان، پس از آن وارد دنیای مطبوعات شد. او این نیاز را درون خود احساس کرد که برخی از تجربیات خاص خود را در باب موسیقی و ادبیات به صورت مقاله هایی مجزا به چاپ برساند و از طریق مستقیم تری، یعنی روزنامه ها به گوش مردم برساند. هر کدام از این مقاله ها ویژگی های منحصر به فردی از کار رومن رولان را به نمایش می کشیدند که در انتها نیز به دلیل اقبال زیاد مردم و همچنین نگاه ویژه منتقدان ادبی، در مجلدهای مجزایی به صورت یک کتاب چاپ شدند.
سرانجام رومن رولان
رومن رولان در سال های پایانی زندگی خود، سرگذشت پرشور دوست خود، پگی را به رشته تحریر درآورد. رومن رولان مدت کوتاهی بعد از آزادی فرانسه از اشغال آلمان، زندگی کرد و در 1944 میلادی در 78 سالگی دیده از جهان فرو بست. گفتنی است در آن هنگام مکاتبات و یادداشت های او در حال چاپ بود.
*س_برچسب‌ها_س*