رویابافی یا واقعیت؟

با این حال کارشناسان شبکه تاکید دارند که تحقق این وعده‌ها تا حد زیادی به اجرای پروژه سوآپ و جایگزینی کابل‌های مسی با فیبر نوری بستگی دارد و بدون آن فاصله زیادی میان وعده‌های اعلام شده و اتصال واقعی کاربران وجود خواهد داشت.

وعده‌های روی زمین مانده

ستار هاشمی، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات، اخیرا در جلسه بررسی و نحوه اجرای سال اول قانون برنامه 5 ساله هفتم در مجلس، از رشد قابل‌توجه در پوشش شبکه فیبر نوری خبر داد؛ با این حال بررسی آمارها نشان می‌دهد که شکاف معناداری میان پوشش زیرساختی و اتصال واقعی کاربران وجود دارد. بر اساس گزارش‌های رسمی تاکنون حدود 8‌میلیون و 69 هزار خانوار تحت پوشش فیبر نوری قرار گرفته‌اند. اما در مقابل سهم کاربران فعال متصل به سرویس فیبر نوری بسیار پایین است؛ برای نمونه گزارش شده است که کمتر از 5 درصد از کل مشترکان اینترنت ثابت کشور از فناوری FTTH (فیبر تا خانه) استفاده می‌کنند.

گزارش‌های رسمی در این باره نیز نشان می‌دهد کشور تا رسیدن به برنامه هفتم توسعه فاصله زیادی دارد. بر اساس اهداف برنامه هفتم باید از سال 1403 تا 1408 سالیانه به طور متوسط 4‌میلیون اتصال در کشور ایجاد شود و این در حالی است که مطابق آخرین گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس در ابتدای سال 1403 و شروع برنامه هفتم پیشرفت حدود 317 هزار سرویس گیرنده فیبر نوری وجود داشته که این میزان تا اواسط آذر 1403 به حدود 391 هزار سرویس گیرنده رسیده است؛ روندی که نشان می‌دهد در طول 9 ماهه سال اول اجرای برنامه هفتم توسعه تنها حدود 74 هزار اتصال جدید در کشور شکل گرفته است.

این وضعیت نشان می‌دهد که اگرچه زیرساخت‌ها به سرعت در حال گسترش هستند، اما تبدیل آنها به سرویس واقعی برای کاربران نهایی با چالش‌هایی جدی مواجه است. به عنوان مثال گزارش‌ها نشان می‌دهند که در برخی شهرها پوشش فیبر نوری بالا است، اما کاربران با موانعی مثل هزینه بالا، دشواری نصب یا نبود انگیزه اپراتورها برای ترغیب کاربران مواجه‌اند.

در مناطق روستایی نیز وضعیت چندان متفاوت نیست؛ درحالی‌که اعلام شده است روزانه «بیش از پنج روستا» به شبکه ملی ارتباطات متصل می‌شوند، اما هنوز بسیاری از روستاها از دسترسی پایدار به اینترنت پر‌سرعت برخوردار نیستند و بخش قابل توجهی از پوشش اعلام شده صرفا جنبه اسمی دارد.

سعید سوزنگر، کارشناس شبکه، در خصوص اظهارات وزیر ارتباطات به «دنیای اقتصاد» می‌گوید: «مساله سوآپ اگر واقعا اتفاق بیفتد می‌توان گفت بخش زیادی از آنچه وزیر ارتباطات ادعا می‌کند قابل تحقق خواهد بود، اما فاصله زیادی میان ایده تا اجرای واقعی پروژه وجود دارد. به‌ویژه پروژه‌ای که قرار است کابل‌های مسی جمع‌آوری و شبکه به فیبر نوری تبدیل شود. به جز اجرای این پروژه راه دیگری وجود ندارد که بتوان حتی به نزدیکی عدد اعلام‌شده رسید.»

او معتقد است که در حال حاضر بیش از یک میلیون مشترک روی شبکه فیبر نوری فعال هستند و اینکه بخواهند این رقم را ظرف چهار یا پنج ماه باقی‌مانده از سال، هشت تا نه برابر کنند واقع‌بینانه نیست و شرایط فعلی چنین ظرفیتی را نشان نمی‌دهد. او اضافه می‌کند: «نکته مهم این است که در دولت قبل یعنی در دوره وزارت پیشین تمرکز بیشتر بر توسعه پوشش منطقه‌ای بود.

یعنی تلاش می‌شد مناطق بیشتری از نظر فنی تحت پوشش قرار بگیرند و شریان‌های اصلی فیبر کشیده شود، اما در عمل اشتراک‌فروشی انجام نمی‌شد و سرویس به کاربر نهایی ارائه نمی‌شد. در آن زمان اپراتورها و شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات به ازای هر پورت یارانه‌ای از دولت دریافت می‌کردند، اما این پرداخت‌ها توجیه اقتصادی کافی برای اپراتورها ایجاد نمی‌کرد تا همان مناطق تحت پوشش را به سرویس واقعی برای کاربران تبدیل کنند.»

سوزنگر توضیح می‌دهد که در نهایت تجهیزات کاربری نصب نشد، FTTB (فیبر به ساختمان) یا FTTH برای مشترک‌ها به اجرا درنیامد و سرویس واقعی ارائه نشد. در نتیجه اکثر شرکت‌های سرویس‌دهنده در بسیاری از مناطق پوشش داشتند، اما وقتی با آنها تماس می‌گرفتیم، می‌گفتند نه صرف نمی‌کند مگر اینکه در یک ساختمان پنجاه واحدی باشید تا برایتان فیبر بکشیم.

در مواردی هم گفته می‌شد تا زمانی که فیبر نوری آماده شود بیایید فعلا از سرویس اینترنت بی‌سیم یا مودم استفاده کنید. یعنی به جای اتصال واقعی سرویس موقت ارائه می‌شد. بنابراین اگر وزارت ارتباطات روی پروژه سوآپ حساب باز کرده باشد ممکن است به نحوی به عدد اعلام‌شده نزدیک شود، اما در غیر این صورت تحقق این آمار بیشتر شبیه یک شوخی است تا واقعیت.»

کارشناسان همچنین تاکید می‌کنند که تحقق وعده‌های وزارت ارتباطات تنها در صورتی امکان‌پذیر است که زیرساخت‌های فنی با نیازهای واقعی کاربران هم‌راستا شوند، سرمایه‌گذاری‌های لازم انجام و موانع اجرایی و اقتصادی برای اپراتورها و کاربران رفع شود. در غیر این صورت اختلاف میان پوشش زیرساختی و اتصال واقعی کاربران همچنان به عنوان چالشی جدی در مسیر توسعه شبکه فیبر نوری باقی خواهد ماند.