زنگ خطر افت سرانه مطالعه در ایران به صدا درآمد
به گزارش خبرگزاری اقتصاد ایران، یکی از مهم‌ترین پیامدهای عصر دیجیتال، تغییر سبک زندگی و سرعت گرفتن جابجایی اطلاعات است. دسترسی آسان به انبوهی از داده‌ها و اخبار در قالب شبکه‌های اجتماعی، پیام‌رسان‌ها و سایت‌های اینترنتی، موجب کاهش میل به مطالعه کتاب‌های مکتوب و آثار عمیق شده و گرایش عمومی به خلاصه‌خوانی و محتواهای کوتاه رشد یافته است.
طبق آمارهای غیررسمی، سرانه مطالعه مفید کتاب در ایران نسبت به دهه‌های گذشته روند نزولی داشته و جمعیت جوان، بیش از پیش زمان خود را در بسترهای دیجیتال سپری می‌کند.
رقابت نابرابر کتاب با جذابیت‌های تصویری و چندرسانه‌ای
در دنیای دیجیتال، تصویر و ویدئو، جایگاه مسلط‌تری نسبت به متن پیدا کرده‌اند. کودکان و نوجوانان به جای کتاب‌های داستان و علمی، به سراغ ویدئوهای آموزشی و سرگرمی می‌روند. این مسئله به تضعیف سواد خواندن عمیق، قدرت تمرکز و رشد تفکر انتقادی منجر شده است.
همچنین نشر دیجیتال و کتاب‌های صوتی، اگرچه فرصت‌هایی برای علاقه‌مندان ایجاد کرده‌اند، اما همچنان کتاب کاغذی در برابر سیل محتوای سریع و دم‌دستی، در حاشیه قرار گرفته است.
کاهش نقش خانواده و مدرسه در ترویج کتابخوانی
تغییر سبک زندگی والدین، مشغله‌های شغلی و کاهش تعامل خانواده با فرزندان در محیط منزل، از عوامل دیگری است که فرهنگ مطالعه در نسل جدید را با مشکل مواجه ساخته است. نقش مدرسه به عنوان نخستین محیط اجتماعی آموزش کتابخوانی نیز، به‌دلیل دروس فشرده و نظام آموزشی مبتنی بر تست و کنکور، روز به روز کمرنگ‌تر می‌شود.
ضعف زیرساخت‌های ترویج مطالعه
کاهش یارانه کاغذ، گرانی کتاب، نبود کتابخانه‌های محله‌ای مجهز و امکانات ترویج مطالعه (نظیر باشگاه‌های کتابخوانی، جشنواره‌ها و...)، موانع جدی توسعه فرهنگ مطالعه در کشور هستند. بسیاری از شهرها و روستاها عملاً از دسترسی فیزیکی به کتاب‌های جدید و متنوع محروم‌اند.
امکانات دیجیتال؛ فرصت یا تهدید؟
برخی معتقدند که فناوری دیجیتال می‌تواند خود بستری مناسب برای ترویج کتاب و مطالعه باشد؛ با انتشار کتاب‌های الکترونیک و پلتفرم‌های کتابخوان، این امکان فراهم شده که نسل جدید، دوباره با متن ارتباط بگیرد. اما همچنان نیاز به سیاستگذاری دقیق، نظارت بر کیفیت محتوا و ایجاد جذابیت‌های رقابتی جدی است.
چه باید کرد؟ (پیشنهادات سیاستی و فرهنگی)
- تقویت زیرساخت‌های کتابخانه‌ای (حضوری و دیجیتال) در سراسر کشور
- حمایت دولت و بخش خصوصی از تولید و انتشار کتاب، به‌ویژه برای نسل جوان
- ایجاد مشوق‌های مالی برای ناشران و خریداران کتاب
- توسعه پلتفرم‌های کتابخوان و قصه‌گویی دیجیتال با زبان و سبک بومی
- استفاده از ظرفیت شبکه‌های اجتماعی برای معرفی آثار فاخر و ترویج مطالعه
- بازنگری جدی در آموزش و پرورش برای اولویت دادن به فرهنگ مطالعه و سواد رسانه‌ای
- تشویق خانواده‌ها به الگوسازی در مطالعه برای فرزندان
به گزارش اکونیوز، در عصر دیجیتال، کتاب و مطالعه به چالشی جدی برای جامعه ایرانی تبدیل شده است. اگرچه فرصت‌هایی در بستر فناوری نوین وجود دارد، اما بدون سیاستگذاری هدفمند، حمایت‌های مالی، تازه‌سازی روش‌های ترویج و ارتقای سواد رسانه‌ای، تحقق جامعه‌ای کتابخوان ممکن نخواهد بود.