ساخت 2 دستگاه "شتابگر الکترواستاتیک یون" توسط پژوهشگاه علوم و فنون هسته‌ای ایران

ادیب ظاهری؛ سرپرست اداره توسعه و تجاری‌سازی فناوری پژوهشگاه علوم و فنون هسته‌ای در گفت‌وگو با خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم اظهار کرد: پژوهشگاه علوم و فنون هسته‌ای وابسته به سازمان انرژی اتمی ایران بوده و مثل پژوهشگاه‌های دیگرِ وابسته به دولت، تابع وزارت علوم است.

ظاهری گفت: پژوهشگاه علوم و فنون هسته‌ای در سازمان انرژی اتمی متولی پژوهش و فناوری در حوزه هسته‌ای است یعنی کارهای پژوهشی و بنیادی تا کاربردی در سطوح فناوری 1 تا 3 پژوهش نام دارد، از سطوح 3 تا 6 فناوری نامیده می‌شود و بعد از آن تجاری‌سازی است. پژوهشگاه در واقع در TRLهای 6 و 7 یا حوزه پژوهش و فناوری فعالیت می‌کند و فعالیت آن نیز به صورت هدفمند در حوزه فناوری هسته‌ای است.

پژوهشگاه علوم و فنون هسته‌ای 7 پژوهشکده دارد

این متخصص حوزه انرژی هسته‌ای تصریح کرد: پژوهشگاه علوم و فنون هسته‌ای 7 پژوهشکده دارد که شامل پژوهشکده کشاورزی هسته‌ای، پژوهشکده کاربرد پرتوها، پژوهشکده راکتور و ایمنی هسته‌ای، پژوهشکده چرخه سوخت هسته‌ای، پژوهشکده فوتونیک و فناوری‌های کوانتومی، پژوهشکده پلاسما و گداخت هسته‌ای، پژوهشکده کاربرد پرتوها و پژوهشکده فیزیک و شتابگرا است.

سرپرست اداره توسعه و تجاری‌سازی فناوری پژوهشگاه علوم و فنون هسته‌ای گفت: مرکز فناوری "رسا" نیز طی سال‌های اخیر در پژوهشگاه علوم و فنون هسته‌ای ایران ایجاد شده است. کار و وظیفه این مرکز این است که فناوری‌هایی که سطوح آمادگی پژوهش و فناوری را سپری کرده و آماده تجاری‌سازی هستند را در حوزه فناوری‌های هسته‌ای تجاری‌سازی کند.

وی ادامه داد: شیوه کار بدین صورت است که یک هسته یا واحد فناور در مرکز رسا تشکیل می‌شود و براساس نیاز و شرایط و صلاحیت شرکت‌ها، به آنها مکان فیزیکی داده می‌شود. در موضوعاتی تأمین مالی، هدایت، منتورینگ، مشاوره، مذاکره با شرکت‌ها، بازاریابی و... به هسته‌ها یا واحدهای فناور مستقر در مرکز رسا کمک می‌شود تا بتوانند کار تجاری‌سازی فناوری مربوطه را انجام دهند.

هدف از تشکل مرکز رسا کمک به تجاری‌سازی فناوری هسته‌ای از طریق بخش خصوصی و دانش‌بنیان است

ظاهری گفت: هدف از تشکیل مرکز رسا، کمک به تجاری‌سازی فناوری هسته‌ای از طریق بخش خصوصی و دانش‌بنیان است تا به اقتصاد دانش‌بنیان در حوزه فناوری هسته‌ای کمک کند. ما دو رویکرد در تجاری‌سازی فناوری هسته‌ای داریم. به این صورت که یا آن فناوری، تأمین‌کننده نیازهای صنعت هسته‌ای است یا اینکه فناوری برای کاربرد فناوری هسته‌ای در نیازهای جامعه و صنعت است.

وی ادامه داد: هر دو رویکرد در مرکز فناوری رسا و پژوهشگاه علوم و فنون هسته‌ای ایران دنبال می‌شود. رویکرد نیازها یک رویکرد مشخص است که از قبل نیز بوده و دنبال شده است و در سال‌های اخیر با ادبیات جدید تحت عنوان به‌همرسانی نیاز و عرصه دنبال می‌شود که نمایشگاه تسا نیز با همین رویکرد برگزار شده است که در تسا، سازمان‌ها نیازهای خود را مطرح می‌کنند. سازمان نیز این نیازها را در خود شناسایی کرده و در معاونت برنامه ریزی سازمان طرح و بررسی شده است. پژوهشگاه نیز کمک می‌کند چراکه چندین تجربه از قبل داشته و رویدادهایی را برگزار کرده است.

تفاهم‌نامه سازمان انرژی اتمی و پژوهشگاه علوم و فنون هسته‌ای ایران با معاونت علمی ریاست جمهوری برای به‌همرسانی نیازهای صنعت هسته‌ای و شرکت‌های دانش‌بنیان

ظاهری تصریح کرد: در قالب توافق‌نامه‌ای که با معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری وجود دارد، نیازها به معاونت علمی و فناوری اعلام می‌شود و معاونت علمی نیز در بانک اطلاعاتی خود، شرکت‌های دانش‌بنیانی که توانایی حل این نیازها را دارند شناسایی و مذاکره کرده و کار بهم‌رسانی آنها انجام می‌شود.

سرپرست اداره توسعه و تجاری‌سازی فناوری پژوهشگاه علوم و فنون هسته‌ای گفت: مرکز فناوری رسا با رویکرد تأمین نیازهای صنعت هسته‌ای تشکیل شده که به نوعی بخشی از همان برنامه بهم‌رسانی است. سرریز فناوری هسته‌ای در جامعه و صنعت که در حوزه‌های کشاورزی و پزشکی و حوزه صنعت شامل صنعت نفت، نیروگاه‌ها و... است و این مرکز وظیفه دارد تا از طریق بخش خصوصی و ایجاد واحدهای فناور دانش‌بنیان، به تجاری‌سازی کمک کند.

وی خاطرنشان کرد: نیازی نیست که این واحدهای فناور لزوماً در داخل خود پژوهشگاه و سازمان انرژی اتمی باشند و می‌تواند دانشگاه‌هایی که رشته‌های فنی مرتبط با فناوری هسته‌ای هستند را دربرگیرد. این رشته‌ها لزوماً رشته‌های فیزیک هسته‌ای یا مهندسی هسته‌ای نیست و می‌تواند شامل رشته‌های کشاورزی، برق، مکانیک و شیمی نیز باشد یعنی بسته به اینکه این رشته‌ها به عنوان کاربرد فناوری هسته‌ای در جامعه شناخته می‌شوند یا نیازی از صنعت و دستگاه‌های حوزه‌های مختلف را دربرمی‌گیرد، به کار‌گرفته می‌شوند. بنابراین دانشگاه‌ها می‌توانند در مرکز فناوری رسا هسته‌های فناور تشکیل بدهند که اعضای آن دانشجویان، فارغ‌التحصیلان، متخصصان این حوزه، اعضای هیئت علمی و پژوهشگران هستند.

تمرکز پژوهشگاه علوم و فنون هسته‌ای ایران در نمایشگاه فن بازار سال 1402 بر روی موضوع "فیزیک و شتابگرها" است

ظاهری تصریح کرد: تمرکز اصلی پژوهشگاه در سال جاری در حوزه فیزیک و شتابگرها است. دستگاه "شتابگر الکترواستاتیک یون" در نمایشگاه فن بازار در معرض دید عموم قرار گرفت. تاکنون دو دستگاه از این شتابگر به سفارش دانشگاه‌ها ساخته شده است. تفاهم ساخت یک دستگاه نیز به سفارش یکی از بزرگترین دانشگاه‌های تهران منعقد شد که انشاالله تحویل دانشگاه خواهد شد.

سرپرست اداره توسعه و تجاری‌سازی فناوری پژوهشگاه علوم و فنون هسته‌ای گفت: درخواست من از دستگاه‌های دولتی و نهادهای عمومی این است که عرصه را برای ورود شرکت‌های خصوصی و دانش‌بنیان باز کنند. بسیاری از کارها وظیفه و مأموریت دولت است که این وظایف دولت نیز در اصل 44 قانون اساسی آمده است اما ذیل همان اصل 44 تأکیده شده است که می‌توان تعدادی از کارها را به بخش خصوصی واگذار کرد.

وی ادامه داد: طبق قانون جهش تولید دانش‌بنیان و قوانین و سیاست‌های مختلفی که مطرح می‌شود، هرجایی که بخش خصوصی توانایی فعالیت داشته باشد باید به آن اجازه کار داده شود.

ظاهری گفت: اوایل کار شروع برنامه‌های هسته‌ای ایران در حوزه سوخت، راکتور و غنی‌سازی و... بوده است که ملاحظات امنیتی زیادی برای ورود شرکت‌های خصوصی مطرح بود اما امروز ما موضوع کشاورزی هسته‌ای را داریم که بحث پرتودهی هسته‌ای در آن مطرح است که می‌تواند برای بذر یا گونه زیستی باشد که شاید 90 درصد آن به فناوری هسته‌ای نیز ربطی نداشته باشد اما فناوری هسته‌ای به آن کمک خواهد کرد.

سرپرست اداره توسعه و تجاری‌سازی فناوری پژوهشگاه علوم و فنون هسته‌ای اظهار کرد: در حوزه صنعتی، دستگاه‌های سنجش‌گر یا در رادیوداروها و بسیاری از حوزه‌های کاری دیگر ملاحظات امنیتی به صورت جدی مطرح نیست یا تنها در مورد بخشی از آنها مطرح است. یعنی اگر شما بخواهید محصولی بسازید بخشی از فرایند آن امنیتی است که سازمان انرژی اتمی انجام می‌دهد اما مابقی را بخش خصوصی انجام بدهد.

وی گفت: امروز بسیاری از نهادهای دولتی و عمومی و شرکت‌های شبه‌دولتی در مقابل ورود شرکت‌های دانش‌بنیان مقاومت می‌کنند چراکه احساس می‌کنند بخش دولتی رقیب بخش خصوصی محسوب می‌شود درحالی که اگر بخش دولتی و حاکمیتی کار تصدی‌گری را انجام بدهد از مأموریت خود کم می‌کند. به عنوان مثال موضوع محرومیت‌زدایی، امکانات بهداشتی برای مناطق محروم و ایجاد امکانات آموزشی جزء وظایف دولت است.

سرپرست اداره توسعه و تجاری‌سازی فناوری پژوهشگاه علوم و فنون هسته‌ای گفت: زمانی که دولت به کارهای تصدی‌گری اقتصادی، بازرگانی، تولیدی و خودروسازی و... روی می‌آورد یک دردسر بزرگ برای دولت ایجاد می‌کند.