سازمان ملی هوش مصنوعی؛ آری یا خیر؟

به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم، پس از تصویب طرح الزام دولت به تأسیس «سازمان ملی هوش مصنوعی» در مجلس شورای اسلامی، موج تازه‌ای از بحث و گفت‌وگو میان فعالان این حوزه و نهادهای سیاست‌گذار شکل گرفته است. در حالی که این مصوبه می‌تواند نقطه‌عطفی در مسیر حکمرانی داده و فناوری هوش مصنوعی در کشور باشد، دیدگاه‌های موافق و مخالف درباره ضرورت تشکیل چنین سازمانی همچنان ادامه دارد.

خبرگزاری تسنیم در چارچوب مأموریت رسانه‌ای خود برای انعکاس دیدگاه‌های همه طرف‌های این بحث ملی، نظرها و تحلیل‌های متفاوت کارشناسان، صاحب‌نظران و فعالان بخش خصوصی را منتشر می‌کند تا تصویری جامع از ابعاد مختلف این تصمیم کلان در اختیار افکار عمومی قرار گیرد.

در همین راستا، یادداشت «پوریا حداد»، عضو کمیسیون هوش مصنوعی نظام صنفی رایانه‌ای کشور و از فعالان جامعه هوش مصنوعی، در ادامه منتشر می‌شود:

"برخلاف آنکه تا سال گذشته برای اجرای یک پروژه هوش مصنوعی در شرکت‌ها و سازمان‌ها و یا آموزش این فناوری به پرسنل ادارات، نیاز به مذاکرات پرحجم با مدیران ارشد بود، امسال شاهد افزایش بی‌سابقه تقاضا از سوی مجموعه‌های مختلف هستیم. این افزایش تقاضا، نشان‌دهنده افزایش آگاهی عمومی نسبت به اهمیت هوش مصنوعی در آینده کسب و کار و زندگی است. موضوعی که با همت بخش خصوصی، فعالین اکوسیستم هوش مصنوعی و محققین این حوزه در ایران و همزمان با افزایش دسترسی به محصولات مرتبط با این تکنولوژی در جهان حاصل شده است.

در این میان اما جایگاه و نقش دولت و حاکمیت در گسترش امکانات برای افزایش عمق این تکنولوژی در کشور بسیار حیاتی و مهم است. موضوعی که البته در ماه‌های اخیر مغفول ماند و در میان بهت و حیرت اکوسیستم هوش مصنوعی ایران، در زمانی که کشورهای جهان برای کسب پایگاهی برتر هر روز از مدل‌های جدید و زیرساخت‌های بزرگ‌تر رونمایی می‌کنند و کشورهای منطقه بزرگترین سرمایه‌گذاری‌های تاریخ را در این حوزه انجام می‌دهند، تنها سازمان اختصاصی هوش مصنوعی ایران نیز عملا تعطیل شد.

موضوع از این قرار بود که در دولت قبل برای پیگیری اختصاصی توسعه هوش مصنوعی در کشور، سازمانی با نام سازمان ملی هوش مصنوعی تاسیس شد. مجموعه‌ای که کم و کاستی‌های زیادی داشت، بودجه کافی نداشت و اساسنامه آن نیز تصویب نشده بود، اما امیدها را برای داشتن یک مرجع در این حوزه روشن کرد. با روی کار آمدن دولت جدید، نهادهای جدید برای هدایت این حوزه در کشور اعلام آمادگی کردند. از یک سو معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و از سوی دیگر سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات. با روی کار آمدن نیروی تازه نفس، پیش‌بینی این بود که حکمرانی داده و توسعه هوش مصنوعی در کشور با قدرت گسترش پیدا کند و ایران جایگاه منطقه‌ای خود را پیدا کند. اما نتیجه کش مکش‌های صورت گرفته، به جای کمک به توسعه زیرساخت تکنولوژی در کشور، منجر به محدود شدن فعالیت‌های هوش مصنوعی به یک ستاد در معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و فعالیت‌های جزیره‌ای در دیگر ارکان دولت و حاکمیت شد. همزمان فعالیت بخش خصوصی و جامعه هوش مصنوعی ایران ادامه یافت، اما در نبود انسجام فعالیت‌های این بخش در دولت و حاکمیت، جایگاه منطقه‌ای ایران نیز تحت تاثیر قرار گرفت.

در روزهای اخیر خبر خوبی از سمت مجلس برخی از امیدهای از بین رفته را مجدد زنده کرده. تصویب موضوع شورای راهبری هوش مصنوعی و تاسیس سازمان ملی هوش مصنوعی که با تمام مقاومت‌ها از سمت دیگران ذینفعان، صورت گرفت.

این خبر می‌تواند منجر به پدیدار شدن یک متولی اختصاصی و مسلط به فناوری در سطح ملی و حتی بین المللی شود و به این وسیله، جایگاه بخش خصوصی و کامیونیتی هوش مصنوعی ایران در سطح منطقه و حتی جهان ارتقا پیدا کند. اما در کمال تعجب، همچنان مقاومت‌هایی برای تاسیس این سازمان وجود دارد که ممکن است در نهایت همین مجرای امید را خاموش کند.

معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری همچنان معتقد است که هدایت این تکنولوژی در کشور ذیل ستاد هوش مصنوعی امکان پذیر است و نیازی به تاسیس یک سازمان مستقل نیست. استناد معاون پارلمانی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری به اسناد بالادستی و برنامه هفتم توسعه و اشاره به این موضوع است که تاسیس این سازمان موجب «ایجاد بار مالی» و «ایجاد ساختار جدید» خواهد شد که مخالف روح این برنامه است. همچنین اشاره می‌شود که در بند «ت» ماده 99 برنامه هفتم توسعه، معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری به عنوان متولی اصلی حوزه‌های فناورانه از جمله «هوش مصنوعی» تعیین شده است.

موضوع از نظر جامعه هوش مصنوعی ایران و بخش خصوصی از جمله کمیسیون هوش مصنوعی نظام صنفی رایانه‌ای این است که آیا امکان هدایت یکپارچه این فناوری صرفا در یک ستاد وجود دارد؟ و آیا در ماه‌های گذشته این موضوع به خوبی پیش رفته است؟ اگر بله، دستاوردهای داخلی یا خارجی قابل دفاعی برای آن وجود دارد؟

حقیقت آن است که در موضوع هوش مصنوعی، فرصت آزمون و خطا نداریم و تا امروز نیز فرصت‌های منطقه‌ای و بین‌المللی قابل توجهی نیز از دست رفته است. همین که کشورهای منطقه به دنبال جذب نیروی حرفه‌ای و متخصص از کشور هستند، نشان می‌دهد که ایران همچنان منبع خوبی جهت پرورش نیروی تخصصی و استعدادهاست. اما عدم اتخاذ سیاست‌های اصولی در این حوزه، موجب خروج بی‌حاصل بخش زیادی از این استعدادها شده و بدون تصمیم‌گیری فکر شده، این روند ممکن است بسیار بدتر شود.

به عنوان نماینده‌ای از جامعه هوش مصنوعی ایران و عضوی از کمیسیون هوش مصنوعی نظام صنفی رایانه‌ای که پایگاه بخش خصوصی است، با تشکیل یک سازمان مستقل و دارای اختیارات کامل در زمینه هماهنگی‌های مرتبط با هوش مصنوعی در کشور موافق هستم و امیدوارم با انتخاب فردی از دل کامیونیتی هوش مصنوعی به عنوان ریاست این سازمان، شاهد افزایش رتبه بین المللی هوش مصنوعی کشور باشیم. موضوعی که در چند سال فعالیت اختصاصی در این حوزه همیشه هدف ما بوده و امروز زمان شروع دوباره است."