سرمایه‌گذار مجاز (AP) چگونه کار می‌کند؟

این نهادهای بزرگ نقش موثری در کاهش حباب صندوق‌ها دارند. آنها با آربیتراژ دارایی پایه صندوق و واحدهای صندوق تلاش مب‌کنند که فاصله بین خالص ارزش دارایی صندوق و قیمت اسمی آن را به هم نزدیک کنند. این روش می‌تواند یک روش کارا برای از بین بردن حباب صندوق‌های قابل معامله باشد و بازار سرمایه ایران نیز می‌تواند از این نهادها الگوبرداری کنند.

AP نقشی کلیدی در بازار اولیه سهام ETF دارد، به این دلیل که تنها سرمایه‌گذارانی هستند که می‌توانند به‌طور مستقیم با صندوق تعامل کنند. APها از سوی ETF یا مدیر آن هیچ‌گونه کارمزدی دریافت نمی‌کنند و هیچ تعهد قانونی برای ایجاد یا بازخرید سهام ETF ندارند. در عوض، درآمد APها معمولا از طریق ایفای نقش به‌عنوان بازارگردان یا معامله‌گر سهام ETF حاصل می‌شود. همچنین APها زمانی سهام را در بازار اولیه ایجاد یا بازخرید می‌کنند که این کار راهی کارآمدتر برای مدیریت ریسک کلی پرتفوی آنها نسبت به معامله در بازار ثانویه باشد. برخی ازAPها کارگزارهای پایاپای (clearing brokers) هستند و به‌جای آنکه خودشان بازارگردان باشند، بابت پردازش عملیات ایجاد و بازخرید به نمایندگی از مشاوران سرمایه‌گذاری ثبت‌شده، بازارگردان‌ها، صندوق‌های پوشش ریسک و شرکت‌های معاملاتی اختصاصی کارمزد دریافت می‌کنند.

در سال 2024، در مجموع 65 AP با مدیران ETFها قرارداد ثبت‌شده داشتند که از این میان 43 مورد فعال بودند (یعنی اقدام به ایجاد و بازخرید سهام کردند). این تفاوت نشان می‌دهد که همه APها در هر سال فعال نیستند. برخیAPها صرفا قرارداد امضا می‌کنند تا در صورت نیاز، گزینه ورود به فعالیت در بازار اولیه را داشته باشند. طی سال‌ها، سیاستگذاران نگرانی‌هایی مطرح کرده‌اند مبنی بر اینکه APها ممکن است در دوره‌های تنش بازار از ایفای نقش خود در تسهیل ایجاد و بازخرید سهام ETF عقب‌نشینی کنند. با این حال، داده‌های مربوط به فعالیت APها در بحران کووید19 نشان داد که به‌جای عقب‌نشینی، آنها حضور پررنگ‌تری داشته‌اند، تعداد بیشتری ازAPها وارد عمل شدند و حجم ایجاد و بازخرید ETFها به‌طور قابل‌توجهی نسبت به دوره‌های عادی سال قبل افزایش یافت.

در سال 2024، بانک آو آمریکا (Bank of America)، گلدمن ساکس (Goldman Sachs) و جی‌پی مورگان (J.P. Morgan) بیشترین عملیات ایجاد و بازخرید ETF را انجام دادند و در مجموع بیش از نیمی از کل این فعالیت‌ها را به خود اختصاص دادند. با این حال، حتی این APها نیز در همه ETFهایی که با آنها قرارداد دارند، فعال نیستند. برای نمونه، بانک آو آمریکا در سال 2024 با بیش از 2700 ETF قرارداد داشت اما تنها در 69 درصد از آنها فعالانه عمل کرد.

به‌طور میانگین، بیشتر ETFها چندین AP دارند که قادر به انجام ایجاد و بازخرید سهام هستند. در سال 2024، هر ETF به‌طور متوسط 20 AP ثبت‌شده داشت که امکان فعالیت در بازار اولیه را داشتند، اما تنها 4 AP فعال بودند که در عمل این کار را انجام می‌دادند. به‌طور کلی، ETFهای بزرگ‌تر با حجم معاملات بالاتر هم تعداد بیشتری AP فعال دارند و هم قراردادهای بیشتری با APها منعقد کرده‌اند. همچنین تعداد APهای ثبت‌شده و فعال به هدف سرمایه‌گذاری ETFها نیز بستگی دارد.