سهم بنزین از هزینه‌های خانوار چقدر است؟
اقتصادنیوز: در سمت خانوار، بررسی سهم هزینه بنزین از حداقل دستمزد ماهانه، هسته اصلی این تله بنزینی را آشکار می‌سازد. اگر سبد مصرفی ثابت 100 لیتر بنزین در ماه را به‌عنوان شاخص در نظر بگیریم، سهم آن از حداقل دستمزد در سال 1359 حدود 4.8 درصد بود.
به گزارش اقتصادنیوز، در گزارش پیشین اقتصادنیوز درباره معمای قیمت‌گذاری بنزین در ایران با تیتر «بلایی که تثبیت قیمت بنزین بر سر اقتصاد ایران و سفره مردم آورد»؛ گفته شد که سیاست بنزینی در ایران دهه‌هاست که اسیر چرخه معیوب «انجماد و شوک» است.
شاهین کارخانه در بخشی از گزارش خود در اقتصادنیوز نوشت: دوره‌های طولانی تثبیت دستوری قیمت که به انباشت یارانه پنهان و رشد مصرف می‌انجامد و ناگزیر به یک شوک درمانی ناگهانی، مانند آبان 1398، ختم می‌شود. در آن گزارش تلاش شد به این پرسش پاسخ دهیم که چه می‌شد اگر به‌جای این چرخه، سیاست «تعدیل تدریجی» با رشد متوسط سالانه 32 درصد (مشابه آنچه در دوره‌های 1373 تا 1383 و 1386 تا 1394 رخ داد) ادامه می‌یافت؟
همانطور که دیدیم، چرخه انباشت عدم تعادل به دلیل انجماد قیمتی حاصل از سیاست تثبیت و سپس تخلیه آن از طریق شوک، دلیل مرکزی مشکل قیمت‌گذاری بنزین در ایران است. مشکل، ناتوانی در ایجاد یک مکانیزم تعدیل و افزایش تدریجی قیمت است که مردم بتوانند خود را با آن تطبیق دهند. اما اگر روند افزایش تدریجی و پلکانی قیمت بنزین تداوم می‌یافت، امروز قیمت بنزین چند تومان بود؟ به این پرسش در دو سناریو پاسخ دادیم.
اگر طرح مخرب تثبیت قیمت‌ها اجرا نمی شد
در سناریوی اول گفتیم که اگر سیاست تعدیل تدریجی که در دوره سال‌های 1373 تا 1383 اجرا می شد و قیمت بنزین به طور متوسط سالانه حدود 32 درصد افزایش پیدا می‌کرد، در سال 1383 متوقف نمی‌شد و ادامه می‌یافت، قیمت بنزین در سال 1386 (زمان بحران سهمیه‌بندی) به حدود 184 تومان می‌رسید (در مقابل قیمت 100 تومان دستوری) و قیمت در سال 1389 (زمان هدفمندی) حدود 423 تومان می‌شد (در مقابل قیمت 400 تومان سهمیه‌ای).
همچنین قیمت بنزین در سال 1398 (زمان بحران دوم و اتفاقات تلخ آبان 98) به حدود 5 هزار و 148 تومان می‌رسید (در مقابل دو نرخ 1500 تومان سهمیه و 3 هزار تومان آزاد) و در نتیجه، اگر میزان رشد متوسط 32 درصدی که در سال‌های 1373 تا 1383 اتفاق افتاد، تداوم می‌یافت، قیمت بنزین در سال 1405 به حدود 35 هزار تومان می‌رسید.
در سناریوی دوم نیز دوره 1386 تا 1394 را مبنا قرار دادیم. این دوره، شامل شوک سهمیه‌بندی و شوک هدفمندی بود و قیمت بنزین از 100 تومان در سال 1386 به هزار تومان در سال 1394 رسید که رشد سالانه 32 درصد را نشان می‌دهد. این سناریو، هزینه واقعی تثبیت قیمت بنزین را در فاصله سال‌های 1394 تا 1398 نشان می‌دهد.
قیمت در سال 1394 به هزار تومان رسیده بود. اگر سیاست‌گذار به جای تثبیت و انجماد قیمت در سطح هزار تومان، صرفاً همان روند تعدیل متوسط 32 درصدی (که ترکیبی از تورم و واقعی‌سازی بود) را ادامه می‌داد؛ قیمت بنزین در سال 1395 به 1320 تومان می‌رسید. در سال 1396 قیمت به هزار و 742 تومان می‌رسید و در سال 1397 نیز بنزین 2 هزار و 299 تومان می‌شد. در نهایت قیمت در سال 1398 (سال بحران آبان 98) به 3 هزار و 35 تومان می‌رسد.
مطابق این سناریو، اگر میزان رشد متوسط 32 درصدی که پس از اجرای قانون هدفمندی یارانه‌ها در سال‌های 1386 تا 1394 مشاهده شد، پس از آن نیز ادامه می‌یافت، قیمت بنزین در سال 1405 به 21 هزار تومان می‌رسید.
سهم ناچیز بنزین از هزینه‌های خانوار
در سمت خانوار، بررسی سهم هزینه بنزین از حداقل دستمزد ماهانه، هسته اصلی این تله بنزینی را آشکار می‌سازد. اگر سبد مصرفی ثابت 100 لیتر بنزین در ماه را به‌عنوان شاخص در نظر بگیریم، سهم آن از حداقل دستمزد در سال 1359 حدود 4.8 درصد بود.
این سهم در میانه دهه 70 و در سال 1373، به دلیل تثبیت قیمت، به ارزان‌ترین حالت خود یعنی 1.4 درصد از حداقل دستمزد رسید. در ادامه با اجرای سیاست تعدیل، در سال 1383 این سهم به 6.6 درصد و در سال 1394 به اوج خود یعنی 11.8 درصد از حداقل دستمزد ماهانه بالغ شد که فشار واقعی‌تری بر مصرف‌کننده وارد می‌کرد.
اما امروز، در سال 1403، با وجود تورم شدید در سایر کالاها و انجماد قیمت بنزین، سهم هزینه همان 100 لیتر بنزین (با احتساب نرخ ترکیبی سهمیه‌ای و آزاد که حدود 210 هزار تومان می‌شود) به شدت سقوط کرده و به تنها 1.9 درصد از حداقل دستمزد ماهانه رسیده است.
همچنین بخوانید ما را در شبکه‌های اجتماعی دنبال کنید