سه دلیل اهمیت "لیله الرغائب"
درباره معنای "رغائب" آنچه در ذهن عموم مردم به اشتباه نقش بسته، «شب آرزوهاست»؛ در حالی که معنای دیگری برای آن متصور است.
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، شب رغبت به‌سوی خدا و پاداش الهی یا به تعبیر حدیثی "لیله الرغائب"، عنوان اولین شب جمعه ماه رجب است. رسول خدا صلی الله علیه و آله در این باره فرمود: «از اولین شب جمعه در ماه رجب غافل نشوید؛ زیرا شبی است که ملائک آن را «لیله الرغائب» می‌نامند؛ این نامگذاری به این جهت است که هنگامی که یک سوم از شب گذشت، هیچ مَلکی در آسمانها و زمین نمی‌ماند مگر اینکه در کعبه و اطراف آن جمع می‌شوند. آنگاه خداوند نورش را بر آنان ظاهر می‌کند و به آنان می‌فرماید: «ای ملائکم هر چه می‌خواهید از من درخواست کنید. ملائک می‌گویند حاجت ما این است که روزه داران رجب را بیامرزی. خداوند می‌فرماید: این کار را انجام دادم؛ لَا تَغفُلُوا عَن لَیلَهِ أَوَلِ جُمُعَه مِنهُ - أی من شهر رجب - فَاِنَهَا لَیلَه تُسَمِیهَا المَلَائِکَهُ لَیلَهَ الرَغَائِبِ، وَذَلِکَ أَنَهُ اِذَا مَضَی ثُلُثُ اللَیلِ لَا یَبقَی مَلَک فِی السَمَاوَاتِ وَ الأَرضِ اِلَا وَ یَجتَمِعُونَ فِی الکَعبَهِ وَ حَوَالَیهَا وَ یَطَلِعُ اللَهُ عَلَیهِم فَیَقُولُ لَهُم: یَا مَلَائِکَتِی سَلُونِی مَا شِئتُم؟ فَیَقُولُونَ: یَا رَبَنَا حَاجَتُنَا اِلَیکَ أَن تَغفِرَ لِصُوَامِ رَجَب. فَیَقُولُ اللَهُ عَزَ وَجَلَ: قَد فَعَلتُ ذَلِکَ.»
در بند اول این روایت شریف، رسول خدا صلی الله علیه و آله تذکر می‌دهند نسبت به شب جمعه‌ی اول ماه رجب غفلت نکنید؛ اما غفلت نسبت به چه موضوعی؟ نسبت به یاد و محضریت خدا، همچنان که در آیاتی از قرآن خداوند عموم انسان‌ها و مؤمنان را دعوت می‌کند تا از یاد او غافل نشوند و یکی از ویژگی‌های اقوام هلاک‌شده را غفلت از آیات الهی معرفی می‌کند. در آیه205 سوره اعراف می‌خوانیم «وَ اذکُر رَبَکَ فی نَفسِکَ تَضَرُعاً وَ خیفَهً وَ دُونَ الجَهرِ مِنَ القَولِ بِالغُدُوِ وَ الآصالِ وَ لا تَکُن مِنَ الغافِلینَ» یعنی و در دل خویش، پروردگارت را بامدادان و شامگاهان با تضرع و ترس، بی‌صدای بلند، یاد کن و از غافلان مباش. اما ایام مبارکی از سال وجود دارد که تأکید بیشتری مبنی بر مراقبت از غفلت و توجه بیشتر به محضریت خدا صورت گرفته است که از جمله‌ی آنها لیلهالرغائب است.
آیا لیله الرغائب شب آرزوهاست؟برای درک بهتر مفهوم غفلت و نیز درک محضریت خدا، شب‌های قدر مثال مناسبی است. در این شب، مؤمنان سعی می‌کنند تا طلوع آفتاب در اوج توجه به خدا باشند و از هرگونه مسائلی که سبب غفلت می‌شود، دوری کنند. جایگاه "لیلهالرغائب" از لحاظ معنوی به حدی است که می‌توان با همان حس و حال شب قدر از آن استقبال کرد، مضاف بر اینکه این شب مزین به نور ماه رجب و نیز برکات شب جمعه است. بنابراین لیلهالرغائب از این لحاظ نور علی نور تلقی می‌شود. درباره اهمیت شب جمعه همین بس که امام محمد باقر علیه‌السلام فرمود «خداوند متعال هر شبِ جمعه از آغاز شب تا پایان آن، از فراز عرش خویش ندا می‌دهد: «آیا بنده مؤمنی نیست که تا پیش از سپیده دَم مرا برای آخرت و دنیایش بخواند و من پاسخش دهم؟ آیا بنده مؤمنی نیست که تا پیش از سپیده دَم از گناهانش به درگاه من توبه کند و من هم به سوی او بازگردم (و توبه اش را بپذیرم) آیا بنده مؤمنی نیست که من روزی‌اش را بر او تنگ کرده باشم و او تا پیش از سپیده دَم افزایش در روزی‌اش را از من بخواهد و من بر روزی او بیفزایم و به آن گشایش دهم؟ آیا بنده مؤمنِ زندانی و غم‌زده‌ای نیست که از من بخواهد از زندان آزاد و رهایش کنم؟ آیا بنده مؤمن ستمدیده‌ای نیست که تا پیش از سپیده دَم از من بخواهد که دادش را بستانم و من انتقام او را بگیرم و داد وی بستانم؟» و تا سپیده دَم به این ندا ادامه می‌دهد.1»
اما در فراز دوم روایت، رسول خدا صلی الله علیه و آله می‌فرماید ملائک این شب را شب رغبت‌ها معرفی کردند «لَیلَه تُسَمِیهَا المَلَائِکَهُ لَیلَهَ الرَغَائِبِ.» این امر گویای آن است که شب رغائب جنبه‌ای آسمانی دارد و یا متصل به آسمان است و اهل آسمان آن را به همین نام می‌شناسند؛ لذا انسان مؤمنی که می‌خواهد از تعلقات دنیا دل بکند و آسمانی شود، لیلهالرغائب موهبتی الهی محسوب می‌شود. از این جهت توجه صرف داشتن به خواسته‌های دنیوی بدون در نظر گرفتن رشد معنوی مطلوب این شب نیست.
اعمال و آداب لیله الرغائب / گذری بر معنای رغائبدر فراز سوم حدیث می‌خوانیم که تمام ملائک آسمانها و زمین در این شب در کعبه و حوالی آن جمع می‌شوند و از خداوند می‌خواهند روزه‌داران رجب را مورد مغفرت قرار دهد. همین امر نشان می‌دهد که بهترین تحفه‌ی مؤمنان در لیلهالرغائب جلب مغفرت الهی است.
-------------- پاورقی: امام باقر علیه‌السلام: اِنَ الله َ تَعالی لَیُنادی کُلَ لَیلَهِ جُمُعَه مِن فَوقِ عَرشِهِ مِن اَوَلِ اللَیلِ اِلی آخِرِهِ: اَلا عَبد مُؤمِن یَدعونی لاِخِرَتِهِ وَ دُنیاهُ قَبلَ طُلوعِ الفَجرِ لاُِجیبَهُ؟ اَلا عَبد مُؤمِن یَتوبُ اِلَیَ مِن ذُنوبِهِ قَبلَ طُلوعِ الفَجرِ فَاَتوبَ عَلَیهِ؟ اَلا عَبد مُؤمِن قَد قَتَرتُ عَلَیهِ رِزقَهُ فَیَساَ لَنِی الزِیادَهَ فی رِزقِهِ قَبلَ طُلوعِ الفَجرِ فَاَزیدَهُ وَ اُوَسِعَ عَلَیهِ؟ اَلا عَبد مُؤمِن سَقیم یَساَلُنی اَن اَشفیَهُ قَبلَ طُلوعِ الفَجرِ فاُعافیَهُ؟ اَلا عَبد مُؤمِن مَحبوس مَغموم یَساَلُنی اَن اُطلِقَهُ مِن حَبسِهِ وَ اُخَلِیَ سَربَهُ؟ اَلا عَبد مُؤمِن مَظلوم یَساَلُنی اَن آخُذَ لَهُ بِظُلامَتِهِ قَبلَ طُلوعِ الفَجرِ فَاَ نتَصِرَ لَهُ وَ آخُذَ لَهُ بِظُلامَتِهِ؟ قالَ علیه السلام: فَلا یَزالُ یُنادی بِهذا حَتی یَطلُعَ الفَجرُ. (تهذیب الاحکام، جلد 3، صفحه 5)
انتهای‌پیام /