شناخت امام زمان (عج) چگونه امکان پذیر است؟

به گزارش مشرق، معرفت امام زمان (ع) نیز، چون برخی دیگر از معرفت‌ها از دو طریق حاصل می‌شود:

الف) معرفت اکتسابی

یکی از راه‌های پی بردن به مراتب و مقامات بلند امامان معصوم شیعه به طور کلی و امام عصر (عج) به طور خاص، مطالعه و تأمل در کتاب‌ها و مقاله‌هایی است که در این زمینه نگاشته شده است. همچنین خواندن زیارت جامعه کبیره و تأمل و تدبر در اوصافی که در این زیارت برای ائمه معصومین (عج) نقل شده، در حصول معرفت نسبت به مقام و جایگاه امام در هستی بسیار مؤثر است.

شاید بتوان گفت شناخت نشانه‌های ظهور نیز یکی از فروع شناخت امام عصر (عج) است؛ زیرا شناخت دقیق نشانه‌های ظهور سبب می‌شود انسان، فریب مدعیان دروغین مهدویت را نخورد و در دام شیادانی که ادعای «مهدی» بودن دارند، نیفتد.

برای ظهور منجی آخرالزمان، نشانه‌های حتمی و تردیدناپذیری شمرده شده است که با مشاهده آن‌ها به حقانیت آن منجی و اینکه او واقعا همان امام منتظر؛ یعنی امام مهدی (عج) است، می‌توان پی برد. بنابراین، بر همه منتظران لازم است که پس از شناخت کامل امام عصر (ع)، به مطالعه و شناسایی نشانه‌های ظهور نیز بپردازند.

ب) معرفت اعطایی

در آموزه‌های اسلامی بر تأثیر پرهیزکاری و انجام اعمال شایسته در حصول معرفت راستین و نهادینه شدن آن در وجود آدمی بسیار تأکید شده است. بر اساس این آموزه‌ها انسان می‌تواند با عمل کردن به آموخته‌های خود، مرزهای دانایی اش را گسترش دهد و به آنچه نمی‌داند دست یابد. قرآن کریم در این زمینه می‌فرماید: یا أیها الذین امنوا ان تتقوا الله یجعل لکم فرقانا. ‌ای کسانی که ایمان آوردهاید، اگر از خدا پروا دارید، برای شما [نیروی] تشخیص حق از باطل قرار می‌دهد؛ و در جایی دیگر می‌فرماید: الیه یصعد الکلم الطیب و العمل الصالح یرفعه سخنان پاکیزه به سوی او بالا می‌رود و کار شایسته به آن رفعت می‌بخشد.

علامه طباطبایی در تفسیر این آیه و بیان مراد از «کلم الطیب؛ سخن‌های پاکیزه» چنین می‌نویسد: مراد از آن صرف لفظ نیست، بلکه لفظ بدان جهت که معنایی طیب (پاکیزه) دارد منظور است. پس در نتیجه مراد از این «کلم طیب» عقاید حقی می‌شود که انسان اعتقاد به آن را زیربنای اعمال خود قرار می‌دهد.

ایشان در ادامه، به بررسی رابطه علم و عمل و تأثیر عمل شایسته در رفعت علم پرداخته و می‌نویسد: عمل از فروع علم و آثار آن است، آثاری که هیچگاه از آن جدا شدنی نیست. هر چه عمل مکرر شود، اعتقاد راسخ‌تر، روشن‌تر و در تأثیرش قوی‌تر می‌گردد.

امام باقر (ع) نیز در زمینه نقش عمل به دانسته‌ها در افزایش دانایی می‌فرماید: من عمل بما یعلم علمه الله ما لم یعلم. هر کس به آنچه می‌داند، عمل کند، خداوند آنچه را نمی‌داند به او می‌آموزد.

بنابراین، کسانی که در پی معرفت امام عصر (ع) و راه یافتن به ولایت ایشان هستند باید افزون بر مطالعه و تحقیق و تدبر در ویژگی‌های امامان معصوم (ع)، در پیروی از این بزرگواران و دوری از مخالفت آن‌ها نیز بکوشند و خود را از همه آلودگی‌هایی که پیشوایان معصوم نمی‌پسندند، پیراسته سازند. در این صورت است که می‌توان امیدوار بود انوار معرفت این حجت‌های الهی در قلب ما راه یابد.

در روایتی که از امام باقر (ع) نقل شده است، در این زمینه چنین می‌خوانیم: و الله یا أبا خالد لایحبنا عبد و یتولانا حتی یطهر الله قلبه و لایطهر الله قلب عبد حتی یسلم لنا و یکون سلما لنا، فاذا کان سلما لنا سلمه الله من شدید الحساب و آمنه من فزع یوم القیام الأکبر. ای اباخالد! به خدا سوگند بندهای ما را دوست ندارد و از ما پیروی نکند تا اینکه خدا قلبش را پاکیزه کرده باشد و خدا قلب بندهای را پاکیزه نمی‌کند تا اینکه تسلیم محض ما شده و با ما آشتی کرده باشد. پس، چون با ما از در آشتی درآمد، خدا از حساب سخت نگاهش دارد و هراس بزرگ روز رستاخیز ایمنش سازد.

ناگفته نماند که در این راه باید از عنایت حضرت حق نیز مدد جوییم و همچنان که در دعایی که پیش از این بدان اشاره کردیم، ملاحظه شد از درگاه الهی نیز توفیق شناخت حجتش را درخواست کنیم تا بدین وسیله از گمراهی و سرگردانی نجات یابیم.