شوک به زاکانی؛ متروسواران تهرانی به سیم آخر زدند

• فهرست محتوا
• ازدحام جمعیت در ایستگاه‌ها
• «انتظار» در ایستگاه مترو چند دقیقه است؟

قائم‌مقام عملیات شرکت بهره‌برداری متروی تهران در گفت‌وگو با ما ضمن بیان سهم 2‌میلیون سفر روزانه متروی شهر تهران از کل جابه‌جایی‌های روزانه در این شهر، به مهم‌ترین چالش‌های مسافران متروی تهران پاسخ داد.

11درصد سفرهای درون‌شهری تهران از طریق شبکه مترو انجام می‌شود، این شبکه با 17 ساعت کارکرد در طول شبانه‌روز و 2هزار حرکت قطار، 2‌میلیون سفر درون‌شهری را برای شهروندان میسر می‌کند. مزایای گسترده جابه‌جایی با مترو باعث شده تا این مُد حمل‌ونقلی به یکی از شیوه‌های محبوب جابه‌جایی در کلان‌شهرهای دنیا تبدیل شود؛ با وجود این، جابه‌جایی با مترو با چالش‌هایی نیز برای متروسواران همراه است.

خبرنگار ما برای استحصال مهم‌ترین چالش‌های متروسواران تهرانی با تعدادی از شهروندانی که به شکل مداوم در ترددهای روزانه خود از مترو استفاده می‌کنند، گفت‌وگو کرد. چالش‌های ذکر شده از سوی متروسواران به تفکیک خطوط در جدول این گزارش، کامل آورده شده است. درحالی‌که مسافران دائمی مترو در خطوط مختلف بسته به خط مورد استفاده و ویژگی‌های حاکم بر آن خط نظیر قدیمی یا جدید بودن با چالش‌های متفاوتی مواجه هستند، اما مسافران اغلب خطوط در 11 چالش با یکدیگر مشترک هستند.

اولین چالش مشترک متروسواران تهرانی ازدحام مسافر در واگن‌های قطار به‌خصوص در ساعات ابتدایی صبح و عصر است. این ازدحام در برخی خطوط پرمسافر در ساعات اوج ترافیک خیابان‌ها به میزانی افزایش پیدا می‌کند که بخشی از مسافران ناچار می‌شوند تا از سوار شدن به چند قطار متوالی خودداری کرده و زمان طولانی را در ایستگاه‌های شلوغ منتظر بمانند.

ازدحام جمعیت در ایستگاه‌ها

دومین چالش مسافران مترو، ازدحام جمعیت در ایستگاه‌ها است؛ این چالش به‌خصوص در ایستگاه‌های خطوط جدید و زمانی که قطارها در سرفاصله طولانی به ایستگاه می‌رسند، به وقوع می‌پیونددکه با افزایش تعداد قطارها به تعدادی نرمال به سادگی قابل رفع شدن است.

سومین چالش مسافران متروسوار تهرانی را باید در پوشش محله‌ای ناکافی و محدود ایستگاه‌های مترو جست وجو کرد؛ درحالی‌که استاندارد جهانی در این زمینه فاصله حداکثر 15 دقیقه‌ای به شکل پیاده برای دسترسی به ایستگاه را تعریف کرده، اما پراکندگی ایستگاه مترو در بسیاری از محلات شهر تهران ضعیف بوده و مسافران برای رسیدن به ایستگاه مترو خیلی از مواقع مجبور به استفاده از تاکسی یا اتوبوس می‌شوند و در بسیاری موارد به دلیل ضعف زنجیره حمل‌ونقل عمومی از خودروی شخصی استفاده می‌کنند.

در عین حال عدم تعبیه پارکینگ عمومی کافی در محدوده ایستگاه‌های مترو به‌خصوص در ابتدا و انتهای خط باعث می‌شود تا شهروندان مناطقی که مترو در نزدیکی محل سکونت آنها قرار دارد، با چالش جدی پارک خودرو در کوچه‌ها و شلوغی معابر مواجه باشند.

چالش چهارم متروسواران، خرابی دستگاه چاپ بلیت و خرابی گیت ورودی و خروجی است، این موضوع از سویی هزینه‌های اضافی به بخشی از مسافران تحمیل می‌کند و از سوی دیگر با معطلی غیرمترقبه در ایستگاه، امکان برنامه‌ریزی در زمان سفر را از شهروندان می‌گیرد.

چالش پنجم مترو سواران، تاخیر قطارها و معطلی ناشی از آن در ایستگاه است. در شرایطی که در حالت نرمال، بسیاری از قطارها در ایستگاه‌های مختلف انباشته از جمعیت هستند، هر تاخیری می‌تواند جابه‌جایی مسافر در متروی پرتراکم تهران را چالش‌زاتر کند.

ششمین چالشی که متروسواران با آن مواجهند، مشکلات ناشی از پله‌برقی است. بخشی از ایستگاه‌ها و خطوط قدیمی فاقد آسانسور و پله‌برقی هستند؛ بخشی از پله‌برقی‌های موجود در مترو به شکل قابل‌توجهی خراب شده‌اند و به دلیل تعمیرات از دسترس خارج می‌شوند. در مواردی نیز تعدد مسافر و ناکافی بودن پله‌برقی‌هایی که به شکل متوالی پشت یکدیگر قرار دارند، احتمال بروز خطرات جانی را برای مسافران افزایش می‌دهد.

هفتمین چالش خرابی سیستم تهویه در داخل قطارها و در برخی موارد عدم کارکرد تهویه در ایستگاه‌ها به‌خصوص ایستگاه‌های جدید است، این موضوع با ایجاد بوی نامطبوع در داخل واگن و ایستگاه‌ها، از کیفیت سفر و رفاه حداقلی مورد نیاز مسافران می‌کاهد.

چالش هشتم، تعدد قطارهای قدیمی به‌خصوص در خطوط قدیمی‌تر است؛ با توجه به گذشت زمان طولانی از عمر این قطارها، سیستم تهویه، گرمایش و سرمایش آنها به خوبی کار نمی‌کند و این موضوع به شدت برای مسافران مترو آزاردهنده است.

چالش نهم مطرح شده از سوی شهروندان متروسوار خرابی قطارها در میانه حرکت است؛ این موضوع باعث معطلی طولانی‌مدت چند قطار پشت هم شده و در واقع سرویس‌دهی مترو را برای ساعاتی، از دسترس شهروندان خارج می‌کند.

دهمین چالش مطرح شده از سوی برخی شهروندان متروسوار مربوط به رفتار برخی دستفروشان حاضر در واگن‌های قطار بود؛ این افراد از شیوه‌های غیرمتعارف برخی دستفروشان در فروش محصول به‌خصوص در ساعات شلوغی و ازدحام جمعیت گلایه داشتند.

چالش یازدهم نیز که مسافران مترو با آن مواجه و از آن گلایه دارند، مربوط به رفتار غیرمتعارف برخی دیگر از متروسواران است که شامل تماشای فیلم با گوشی با صدای بلند، حضور برخی گروه‌های نوازنده که بدون در نظر گرفتن تراکم مسافر در قطار نسبت به تولید صدای بلند اقدام می‌کنند و مواردی از این دست می‌شود.

«انتظار» در ایستگاه مترو چند دقیقه است؟

رضا حشمتی قائم‌مقام عملیات شرکت بهره برداری متروی تهران در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» به برخی چالش‌های متروسواران پاسخ داد، وی در خصوص گلایه شهروندان در خصوص سرفاصله‌های طولانی و تاثیر منفی آن بر ازدحام جمعیت در قطارها گفت: سرفاصله حرکت قطارها یا فاصله زمانی بین حرکت دو قطار متوالی، از اصلی‌ترین شاخص‌های تعیین‌کننده ظرفیت جابه‌جایی در خطوط مترو است.

در حال حاضر و مطابق برنامه بهره‌برداری، سرفاصله در بیشتر خطوط شهری متروی تهران در ساعات اوج سفر حدود 5 دقیقه است و تنها در خطوط 6 و 7 به‌دلیل ویژگی‌های فنی راه‌اندازی و کمبود ناوگان فعال، این عدد در حدود 10 دقیقه قرار دارد. بدیهی است با ورود ناوگان جدید، تکمیل پایانه‌ها و توسعه تجهیزات کنترلی، این سرفاصله نیز کاهش خواهد یافت. به‌صورت فنی، افزایش سرفاصله از 5 به 10 دقیقه به معنای کاهش تقریبی 50 درصدی ظرفیت حمل‌ونقل در آن خط است؛ موضوعی که مستقیما بر سهولت سفر و برنامه‌ریزی زمانی مسافران اثرگذار خواهد بود.

وی ادامه داد: در تجارب جهانی، یکی از موثرترین راهکارها برای افزایش ظرفیت خطوط، استفاده از سامانه‌های مدرن سیگنالینگ مانند CBTC/ATO است. این فناوری‌ها امکان کاهش سرفاصله تا حدود 1.5 تا 2 دقیقه را فراهم می‌آورند. با این حال، بهره‌گیری از چنین ظرفیتی باید متناسب با میزان تقاضای سفر باشد؛ چرا که در صورت نبود تراکم مسافر، افزایش بیش از حد تردد قطارها سبب استهلاک ناوگان و مصرف بی‌رویه انرژی خواهد شد. توسعه این سامانه در برنامه میان‌مدت شرکت بهره‌برداری متروی تهران قرار دارد.

قائم‌مقام عملیات شرکت بهره برداری متروی تهران در پاسخ به چالش کیفیت هوا و بوی نامطبوع در برخی ایستگاه‌ها گفت: گلایه‌های محدودی از بوی نامطبوع در بعضی ایستگاه‌ها نظیر بوی رطوبت یا بوی گاز گاهی گزارش می‌شود که این گزارش‌ها عمدتا مقطعی بوده و معمولا ناشی از عواملی همچون رطوبت، تجمع آب‌های زیرسطحی یا اختلال موقت در تهویه است. با این حال، بوی پایدار یا شدید می‌تواند نشانه وجود نواقص فنی نظیر نشت فاضلاب یا کاهش راندمان سیستم تهویه باشد.

حشمتی تاکید کرد: شرکت بهره‌برداری متروی تهران با اجرای برنامه‌های مستمر پایش کیفیت هوا، بازرسی دوره‌ای تجهیزات تهویه و اقدامات اصلاحی در ایستگاه‌های مشخص، ارتقای شرایط زیست‌محیطی فضاهای زیرزمینی را در اولویت خود قرار داده است. تمامی ایستگاه‌ها و تونل‌ها دارای سامانه تهویه مطبوع هستند و کیفیت هوای مترو در حد استانداردهای محیط شهری ارزیابی می‌شود. حشمتی در پاسخ به تعدد غرف در ایستگاه‌های مترو و چالش‌زایی برای شهروندان با هدف درآمدزایی گفت: درآمدزایی از فضاهای مترو از طریق ایجاد غرفه‌های تجاری، رویه‌ای رایج و پذیرفته‌شده در سیستم‌های حمل‌ونقل زیرزمینی دنیاست. با وجود این، شرکت بهره‌برداری بر این باور است که صدور مجوز برای فعالیت صنوف باید با رعایت دقیق ضوابط بهداشتی، ایمنی، تهویه‌ای و قراردادی انجام شود تا سلامت و آرامش مسافران حفظ شود. بدیهی است عرضه مواد غذایی گرم و دارای بو تنها در فضاهایی با تهویه مناسب و استاندارد مجاز خواهد بود.

وی در خصوص عدم دسترسی بخشی از ایستگاه‌ها به پله‌برقی و آسانسور به‌خصوص در ایستگاه‌های خطوط قدیمی گفت: در شبکه متروی تهران، سطح دسترسی ایستگاه‌ها به‌صورت کلی در دو بخش از سطح خیابان تا سالن فروش بلیت و از سالن فروش بلیت تا سکوهای سوار و پیاده شدن تعریف می‌شود. در بخش دوم یعنی انتقال مسافر از سالن بلیت تا سکوها تقریبا در تمامی ایستگاه‌ها امکان جابه‌جایی مکانیزه از طریق پله‌برقی و آسانسور فراهم است و تنها در تعداد محدودی از ایستگاه‌ها، این دسترسی به‌صورت غیرمکانیزه طراحی شده است. اما در خصوص سطح دسترسی از خیابان تا سالن فروش بلیت، در خطوط جدید، تقریبا برای تمام ایستگاه‌ها تمهیدات مکانیزه پیش‌بینی و اجرا شده است. در خطوط قدیمی‌تر نظیر خطوط 1 و 2، برخی ایستگاه‌ها به دلیل عمق کم و محدودیت‌های فنی و عمرانی زمان ساخت، فاقد پله‌برقی بوده‌اند که اکنون مطالعات و برنامه‌ریزی برای تجهیز تدریجی این ایستگاه‌ها در دستور کار شرکت مترو تهران (سازنده خطوط) قرار دارد.

حشمتی در خصوص وضعیت تهویه واگن‌ها گفت: در خصوص قطارهای نسل قدیمی موسوم به قطارهای DC، سیستم تهویه مطبوع و کولر به‌صورت کامل طراحی و نصب شده و قطارها پیش از ورود به خط و در طول سرویس روزانه مورد بازدید فنی قرار می‌گیرند. در صورت مشاهده هرگونه نقص در سامانه تهویه یا سرمایش، قطار بلافاصله از خط خارج و مورد تعمیر قرار می‌گیرد. اما در قطارهای نسل جدید موسوم به AC طراحی قطار به‌صورت یکپارچه و قابل دسترسی بین واگن‌ها انجام شده که موجب توزیع بهتر جریان هوا، تهویه موثرتر و افزایش مطلوبیت سفر برای مسافران می‌شود.

وی در خصوص عدم تعبیه یا کارکرد سیستم تهویه در برخی ایستگاه‌های جدید گفت: در خطوط 6 و 7، طراحی کامل سامانه تهویه و تخلیه اضطراری دود مطابق با استانداردهای بین‌المللی انجام شده است، اما در بخش‌هایی از اجرا، به‌دلیل محدودیت‌های اعتباری و تجهیزاتی، برخی اجزا هنوز به‌صورت کامل راه‌اندازی نشده‌اند. طبق بررسی‌های فنی و سناریوهای ایمنی تدوین‌شده توسط شرکت ساخت مترو و مشاوران تخصصی، با استفاده از هواسازها و هواکش‌های میان‌تونلی موجود، الزامات تخلیه اضطراری دود و تهویه عادی ایستگاه‌ها تامین می‌شود. مجموعه متروی تهران به‌طور مستمر در مسیر نوسازی تجهیزات، ارتقای سطح خدمات و بهبود تجربه سفر شهروندان گام برمی‌دارد و تعامل سازنده رسانه‌ها در انعکاس واقع‌بینانه موضوعات، می‌تواند در تسریع این روند موثر باشد.