ضرورت انجام 12 اصلاح ساختاری برای خشکاندن "عوامل پنجگانه تورم"

وحید شقاقی شهری؛ اقتصاددان و استاد دانشگاه در گفتگو با خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم، در پاسخ به سؤالی در خصوص شعار تعیین شده برای سال 1402 و راهکارهای کنترل تورم گفت: اقتصاد ایران شاید جزو معدود کشورهایی باشد که در طول 50 سال اخیر شاهد تورم‌های بالا بوده است. میانگین تورم 50 سال اخیر ایران حدود 20 درصد است.

وی افزود: میانگین تورم 5 ساله اخیر به 40 درصد رسیده است که دو برابر میانگین 50 سال اخیر است. واقعیت این است که ریشه همه مسائل اقتصادی و حتی اخلاقی و اجتماعی را باید در تورم جست‌و‌جو کنیم. کشوری که تورم‌های مستمر بالا دارم، متغییرهای اقتصاد کلان آن از کار می‌افتد. ضمن اینکه اخلاق و آرامش جامعه نیز از بین می‌رود. در نتیجه تورم، سرمایه‌گذاری و رشد اقتصادی رخ نمی‌دهد.

شقاقی تاکید کرد: هدف اصلی بانک‌های مرکزی مختلف دنیا کنترل تورم است، حتی حاضر هستند رکود اقتصادی، سیاست‌های انقباضی و سقوط بازار سرمایه را تحمل کنند تا در نهایت بتوانند تورم را کنترل کنند. تورم یکی از مسائل مهم اقتصاد ایران است و طی 50 سال اخیر دولت‌ها احتمام جدی برای حل ریشه‌های آن نداشته‌اند.

وی با اشاره به ریشه‌های تورم در اقتصاد ایران گفت: تورم در اقتصاد ایران پنج ریشه دارد. این پنج ریشه شامل ناترازی بودجه‌ای، ناترازی بانکی، کسری‌های تجاری، کسری‌های حساب سرمایه و شکاف تولید می‌شود.

بررسی 12 اصلاح ساختار لازم به منظور کنترل تورم

این کارشناس اقتصادی درباره اصلاحات لازم برای از بین بردن ریشه‌های تورم گفت: به نظر می‌رسد که مرکزیت شعار امسال براساس مهار تورم است. واقعیت این است که تا زمانی که تورم مهار نشود امکان رشد تولید وجود ندارد. در اقتصادی که تورم‌های بالا دارد، بی‌ثباتی حاکم است و پیش‌بینی ناپذیر است، دست به سرمایه‌گذاری نمی‌زند.

وی ادامه داد: در نتیجه حتی اگر اقتصاد ایران می‌خواهد به رشد تولید برسد باید از مسیر مهار تورم عبور کند. مهار تورم به 12 اصلاح ساختار ننیاز دارد و در 50 سال اخیر این اصلاحات انجام نشده است. در برخی از سال‌ها تورم تک رقمی شد مانند سال 1395، اما این مسئله صرفا به علت کاهش انتظارات تورمی بود؛ به عبارت دیگر ریشه‌های تورم همچنان وجود داشتند. تنها انتظارات تورمی کاهش پیدا کرده است و اجازه ظهور ریشه‌های تورم را نداده است.

شقاقی با بیان اینکه یکی از اصلاحات لازم، اصلاح نظام بودجه‌ریزی کشور و بودجه‌ریزی عملیاتی است، گفت: دومین اصلاح، بحث اصلاح نظام مالیاتی است به نحوی که 70 تا 80 درصد بودجه عمومی دولت از منابع مالیاتی تامین شود. اصلاح سوم، اصلاح ساختار بانک‌ها است به طوری که بانک‌ها تخصصی شده و بحث ناترازی آنها کنترل شود.

شقاقی ادامه داد: مورد دیگر اصلاح نظام تجاری کشور است به طوری که در این اصلاح نظام تجاری واردات ساماندهی و مدیریت شود. ضمن اینکه توسعه صادرات غیر نفتی باید تداوم پیدا کند. کسری‌های تجاری غیرنفتی نیز باید کاهش پیدا کند. اصلاح بعدی جذب سرمایه‌گذاری خارجی است.

وی با اشاره به اینکه اصلاح ششم، مبارزه یا کنترل خروج سرمایه از اقتصاد ایران است، گفت: هیچ دولتی در دنیا اجازه نمی‌دهد که سرمایه به این سهولت از کشورش خارج شود و مالیات سنگین بر آن وضع می‌کند. متاسفانه در اقتصاد ایران به دلیل عدم شفافیت شرکت‌ها یا افراد به راحتی ارز خود را از کشور خارج می‌کنند و مالیاتی نیز پرداخت نمی‌کنند؛ موارد اصلاحی دیگر نیز شامل شکاف تولید، اصلاح نظام تولیدی کشور، اصلاح نظام بهره‌وری، اصلاح نظام رقابتی در اقتصاد ایران، توسعه بخش خصوصی در کنار اصلاح نظام توزیع می‌تواند شکاف تولید را کاهش دهد.

این استاد دانشگاه اظهار کرد: 12 اصلاح ساختاری که به آن اشاره شد در کنار هم می‌توانند پنج ریشه تورم را بخشکاند. ممکن است طی یک یا دو سال با کاهش انتظارات تورمی شاهد تک رقمی شدن تورم باشیم اما چون ریشه‌های ناترازی همچنان وجود دارد با یک تکانه انتظارات تورمی مجددا روشن می‌شود و شاهد تورم خواهیم بود.

وی افزود: این پنج ناترازی مشابه کارهایی است که در یک انبار انباشته می شود و انتظارات تورمی مانند کبریتی است که آن را به آتش می‌کشد. اگر انبار خالی از کاه باشد شعله‌ای نیز وجود نخواهد داشت.

نظام بودجه‌ریزی فعلی خود تورم‌زا است / دولت برنامه خود برای مهار تورم را ارائه کند

شقاقی با بیان اینکه باید توجه داشت که اصلاحات ساختاری نیازمند برنامه‌ریزی و نقشه‌راه است، گفت: 20 سال است که شعار بودجه‌ریزی عملیاتی داده می‌شود اما تا کنون اجرایی نشده است. اساسا ساختار کنونی بودجه خود زمینه‌ساز کسری بودجه است. بودجه‌ریزی سنتی به معنای تحمیل هزینه‌ها بر درآمدها است. مطالعات بودجه‌ریزی عملیاتی انجام شده است اما هیچ دولتی تا کنون شهامت اجرای آن را نداشته است.

وی تاکید کرد: البته باید توجه داشته باشیم که انجام اصلاحاتی که به آن اشاره شد بسیار کار سختی است و نیازمند یک تیم حرفه‌ای است. در 50 سال اخیر نیز دولتی نتوانسته است این اصلاحات را انجام دهد. چنین کاری نیازمند زمینه‌ها و الزامات خود است. دولت باید ابتدا برنامه خود برای مهار تورم را ارائه کند. اولویت دولت باید مهار تورم باشد.