علوم پایه اثر زیادی در ساخت بنیادهای کشور و فناوری‌های آینده دارد / ضرورت مواجهه اقناعی با علوم پایه

به گزارش گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، به نقل از فرهنگستان علوم، دهمین دوره مراسم گرامیداشت ابوریحان بیرونی و تجلیل از پژوهشگران جوان برجسته رشته‌های علوم پایه کشور، منتخب فرهنگستان علوم در سال 1403 برگزار شد، محمدرضا مخبردزفولی رئیس فرهنگستان علوم در این مراسم اظهار کرد: این ابتکار بیش از یک دهه شکل گرفته است، نامگذاری آن نیز تمدنی است چراکه نگاه این جایزه به جوانان است، شناسایی جوانان نخبه در کشور از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است چراکه اگر قرار است کار بزرگی را در کشور انجام دهیم باید از جنس همین دانشمندان جوان باشد. وی ادامه داد: جایزه ابوریحان بیرونی جز جوایز استاندارد ملی است، چند جایزه در فرهنگستان داریم با وزارت بهداشت و وزارت علوم هماهنگ خواهیم شد تا این جوایز نیز جز جوایز ملی شوند. رئیس فرهنگستان علوم با تأکید بر اینکه باید ادراک درست از علوم پایه منتقل شود، گفت: این ادراک درست باید به دیگرانی که ممکن است اشراف درست نداشته باشند، منتقل شود. چرا ریاضی، فیزیک، زیست شناسی، شیمی برای کشور مهم است؟ برای یافتن به پاسخ این پرسش باید شاخه‌ها و گروه‌های علمی در فرهنگستان علوم برنامه‌ریزی کنیم اگر این کار را انجام دهیم خیلی اتفاقات خوبی می‌افتد. مخبردزفولی ادامه داد: هنوز ممکن است که برخی فکر کنند که خرج کردن برای علوم پایه هزینه است در حالی که بودجه برای علوم پایه هزینه نیست، علوم پایه اثر زیادی در ساخت بنیاد‌های کشور و فناوری‌های آینده دارد. اهمیت این موضوع گاهی برای برخی مشخص نیست، لازم است نسبت به این موضوع مواجهه اقناعی داشته باشیم. یکی از کارکرد‌های شاخه‌ها و گروه‌های فرهنگستان علوم این است که درباره این موضوع تمرکز داشته باشند چراکه به مواجهه اقناعی نیاز داریم، بنابراین باید کار تبیینی عالمانه نسبت به جایگاه هر یک از علوم پایه صورت گیرد. گاهی در دفاع از جریان علمی، با گره‌هایی مواجه می‌شویم که نشان می‌دهد این تبیین به اندازه کافی اتفاق نیفتاده است. رئیس فرهنگستان علوم بیان کرد: امروز اگر فناوری در مهندسی و رفاه اجتماعی شکل می‌گیرد یک بخش آن به خاطر تلاش‌ها دهه‌های قبل در علوم پایه است، برخی از کشور‌ها سرمایه گذاری در علوم پایه را در مقایسه با علوم کاربردی به صورت جهشی افزایش داده‌اند. چون می‌دانند پایه آینده مبتنی بر آن دانش‌هاست. چه کسی باید این تبیین و قانع‌سازی را انجام دهد؟ باورپذیری در مخاطبان را باید ایجاد کنیم، متاسفانه در این زمینه به میزان کافی وقت نگذاشتیم، در صورتی که نیاز به روشنگری و کار عالمانه است. وی با طرح این سوال که چرا در مدرسه علاقه به کار فنی و کاربردی بیشتر است؟ افزود: باید تلاش مضاعفی کنیم تا دانش آموزان به علوم پایه علاقه‌مند شوند. حتی در ارزیابی معمولی ترجیح می‌دهند رشته‌های کاربردی را انتخاب کنند. گروه‌های علمی باید در این زمینه کار کنند. کتابچه‌ها تبیینی در جریان دانش آموزی و دانشجویی و مخاطبان عام در کشور منتشر و گسترده شود. رئیس فرهنگستان علوم با اشاره به تلاش‌های فرهنگستان علوم در زمینه مرجعیت علمی بیان کرد: گروه مطالعاتی مرجعیت علمی شکل گرفته است، از همه گروه‌های فرهنگستان در نشست‌های این گروه شرکت می‌کنند سایر صاحبنظران نخبه نیز در این جلسات حضور دارند، در مرجعیت سه نوع مواجهه را مدنظر داریم، مواجهه اول این است که مرجعیت علمی چیست؟ ممکن است که تعریف‌ها مختلف باشد، اما باید به تعریف مشترک برسیم. مخبردزفولی اضافه کرد: چرایی مرجعیت موضوع دوم است، چرا باید به مرجعیت فکر کنیم، هر کشور نقشه راه خودش را در این زمینه دارد، اهمیت مرجعیت به تغییر تفکر و نگاه به علم در قرن بیستم برمی‌گردد، علم قدرت است، آقایی و سلطه می‌آورد اگر کشوری این قابلیت را پیدا نکند در مواجهه‌ها، آسیب می‌بیند، بنابراین باید مشخص کنیم که در چه زمینه‌های می‌توانیم مرجع باشیم. باید مزیت‌های نسبی کشورمان، جغرافیای سیاسی، اقتصادی، علمی و ژئوپولوتیک را در نظر بگیریم. وی گفت: سومین مواجهه، چگونگی تحقق مرجعیت است، باید مشخص کنیم که چه فناوری نرم ما را به مرجعیت می‌رساند، حتما باید شیوه رسیدن به هدف و زمانبدی را در نظر بگیریم. در ذیل این رویکرد باید مشخص کنیم که آیا مرجعیت با مقاله محقق می‌شود؟ همه می‌دانیم که مقاله یکی از اجزای مرجعیت است. دانشمندان با مقاله می‌توانند یافته‌های علمی خود را منتشر کنند، یکی از راه‌های ما در علم جدید انتشار یافته‌های علمی است، اما باید مقاله هدفمند باشد. نوشتن مقاله هدفمند در علوم پایه زمانبر است، ممکن است که پاسخ یک تحقیق دانشمند علوم پایه چند دهه بعد، خودش را نشان دهد. رئیس فرهنگستان علوم عنوان کرد یکی از راه‌های مرجعیت نوشتن کتاب است، وقتی کتاب‌های مرجع منتشر شوند دیگر این کتاب‌ها فارسی نمی‌مانند، اولا اگر دیگران می‌خواهند کتاب مرجع شما را بفهمند باید فارسی یاد بگیرند، آثار ابن سینا نیز عربی بود برای اینکه دستاورد‌های او فهمیده شود بسیاری از دانشمندان ناگزیر شدند که عربی فرابگیرند. اینگونه دانشمند مرجع خواهد بود. البته باید کتاب‌های مرجع به زبان‌های دیگر نیز منتشر شود در این زمینه یک روزنه در پزشکی شروع شده است در برخی رشته‌های تخصصی و فوق تخصصی در خلق کتب مرجع شکل گرفته است.