غبار فراموشی بر هویت تاریخی "لادیز"/ قلعه تاریخی که در خطر نابودی کامل قرار دارد

به گزارش شبکه اطلاع رسانی راه دانا به نقل از عصرهامون، تخریب و عدم توجه به آثار تاریخی کشور که بسیاری از آن‌ها به ثبت میراث فرهنگی هم رسیده مساله جدیدی نیست و هر سال خبرهایی مبنی بر تخریب یا تهدید هویت تاریخی بنا‌ها و آثار در ایران منتشر می‌شود که یکی از دلایل آن کمبود بودجه حفاظتی و بی‌توجهی مسئولان میراث فرهنگی است.

شهرستان میرجاوه دارای ابنیه تاریخی متعددی است که قلعه لادیز یکی از این بناهای تاریخی مربوط به ما قبل دوره ساسانی می باشد که اکنون به دلیل عدم رسیدگی و توجه، مخروبه ای بیش از آن باقی نمانده، و شاید تا چند سال آینده جز تلی از خاک از آن هم باقی نماند، که اگر به آن توجه و رسیدگی نشود به سرنوشت مدرسه قدیمی میرجاوه دچار می شود مدرسه ای تاریخی که 30 سال پیش با بی مهری و غفلت مسئولین وقت تخریب شد تا مدرسه ای جدید در جای آن بنا شود. "رودخانه لادیز"، تنها رودخانه دائمی منطقه است که از به هم پیوستن سه مسیل عمده شامل مسیل های سیاه جنگل، میانرود و سعیدآباد در شمال حوضه حوالی روستای برزیار به وجود آمده، پوشش گیاهی منطقه به استثنای حاشیه های مسیر رودخانه، فقیر بوده و محدود است به بوته های بیابانی خودرو. حاشیه رودخانه دارای پوشش گیاهی متراکمی شامل درختچه های داز (نخل وحشی)، درختان بید و علف های آبی است و باغات میوه (عمدتاً انار) و نخل دیگر عناصر گیاهی منطقه را تشکیل می دهند.

در این بین منطقه لادیز دارای آب وهوای خشک بوده و از نظر اقلیم شناسی بر اساس طبقه بندی "دو مارتن" دارای اقلیم خشک و نیمه بیابانی می باشد. قلعه لادیز در منطقه ای نیمه کوهستانی بر فراز تپه ای طبیعی از جنس آهک و ماسه سنگ در حاشیه جنوبی رودخانه لادیز واقع شده است، تپه هایی کم ارتفاع؛ عمدتاً از جنس ماسه سنگ و آهک در سراسر این منطقه پراکنده بوده و سیمای ناهمواری را به آن داده است، رودخانه لادیز که 12 ماه از سال آب آن جاری است و نقش حیاتی در اقتصاد و آبادانی منطقه را ایفا می کند، در ضلع شمالی این اثر جریان دارد. تنها بقایای قلع لادیز بر روی یک تراس ماسه سنگی تخریب شده قرار گرفته است

مصطفی سراوانی، کارشناس ارشد آثار باستانی در گفتگو با خبرنگارما گفت: این اثر عبارت است از بقایای یک قلعه که بر روی یک تپه ماسه سنگی در حاشیه رودخانه لادیز به شکل مستطیل در جهت شرقی - غربی ساخته شده، هم اکنون تنها بقایایی اندک از معماری آن باقی مانده که بر روی یک تراس ماسه سنگی تخریب شده قرار گرفته است، سازه های این قلعه با مصالح سنگ و خشت ساخته شده است که سنگ ها در بخش پایینی دیوارها همراه با ملاط گل بکار رفته و از نوع قلوه سنگهای بزرگ و تیره رنگی است که در منطقه موجود می باشد. وی افزود: قلعه لادیز دارای ابعادی به طول 250 و عرض 50 متر است و بالاترین ارتفاع آن نسبت به زمین های اطراف 15 متر می باشد، بخش شمالی قلعه که مشرف به رودخانه است، به دلیل پایین بودن سطح رودخانه نسبت به اطراف مرتفع تر به نظر می رسد، تمام ارتفاع آن از سطح زمین های اطراف به دلیل معماری آن نیست و بیشتر متعلق به تراسی است که سازه ها بر روی آن شکل گرفته اند. به طوری که دیوارهای قلعه حدود 5 متر و خود تراس 10 متر ارتفاع دارد. سازه های کنونی قلعه آسیب زیادی دیده ولی از لحاظ نوع معماری برجای مانده و تعداد اتاق ها و همچنین محل قرارگیری آن، می توان متوجه شد که در گذشته از رونق خوبی برخوردار بوده و دارای اهمیت استراتژیکی بوده است. این کارشناس ارشد باستان شناسی، تصریح کرد: بخش های فوقانی دیوارها با خشت ایجاد شده و هم اکنون به دلیل آسیب فراوان نمی توان نوع سقف و فرم کامل فضاها را تشخیص داد؛ ولی با توجه به بخشهای باقی مانده، می توان حدس زد که برخی از سردرها به صورت جناغی ایجاد شده اند، همچنین با وجودی که سطح تراس هموار است ولی چندوجهی بودن آن در پراکندگی اتاق های قلعه تأثیر داشته است. نکته دیگر در مورد این قلعه وجود یک چاه (حفره) نسبتاً عمیق با قطر دهانه در حدود 5متر در بخش غربی قلعه است که هم اکنون فرو ریخته و با وجود همجواری با رودخانه، کارآیی آن مشخص نیست همچنین به نظر می رسد که اطراف قلعه نیز یک دیوار دفاعی مشابه ساختار خانه ها احداث شده است، این دیوار نه در اطراف تراس مذکور، که بقایای آن درست بر روی لبه پرتگاه صخره یا تراس قابل مشاهده می باشد. تکه تکه شدن تراس ماسه سنگی (آهکی) می تواند حاصل طغیان رودخانه و عوامل طبیعی دیگر باشد و با توجه به سفال های منقوش به دست آمده در اطراف قلعه به نظر می رسد این اثر متعلق به سلسله ساسانی یا ماقبل آن باشد. وی اذعان کرد: سازه های کنونی قلعه آسیب زیادی دیده ولی از لحاظ نوع معماری برجای مانده و تعداد اتاق ها و همچنین محل قرارگیری آن، می توان متوجه شد که در گذشته از رونق خوبی برخوردار بوده و نسبت به منطقه دارای اهمیت استراتژیکی بوده است.

این کارشناس تصریح کرد: راه دسترسی به قلعه از سمت جنوب است که دارای شیب ملایمی می باشد، به نظر می رسد وجود آب کافی و زمین مناسب برای کشاورزی، در دوام و رونق قلعه در گذشته مؤثر بوده، سازه های این قلعه نیز با مصالح سنگ و خشت و ملاط گل ساخته شده سنگ در بخش پایینی دیوارها همراه با ملات گل بکار رفته و از نوع قلوه سنگ های بزرگ و تیره رنگی است که در منطقه موجود می باشد. سراوانی خاطر نشان کرد: بخش های فوقانی دیوارها با خشت ایجاد شده و هم اکنون به دلیل آسیب فراوان نمی توان نوع سقف و فرم کامل فضاها را تشخیص داد؛ ولی با توجه به بخشهای باقی مانده، می توان حدس زد که برخی از سردرها به صورت جناغی ایجاد شده اند، همچنین با وجودی که سطح تراس هموار است ولی چندوجهی بودن آن در پراکندگی اتاق های قلعه تأثیر داشته است. نکته دیگر در مورد این قلعه وجود یک چاه (حفره) نسبتاً عمیق با قطر دهانه در حدود 5متر!! در بخش غربی قلعه است که هم اکنون فرو ریخته و با وجود همجواری با رودخانه، کارآیی آن مشخص نیست اما حدس و گمان های بسیاری می توان داشت با عنوان مثال ممکن است این رودخانه دائمی در برهه ای از زمان دچار خشکسالی شده باشد یا اینکه از این چاه هر نوع استفاده ای غیر از برداشت آب می شده در هر حال به دلیل ریزش دیواره های این چاه و عدم بررسی کارشناسانه دقیق نمی توان نظر قطعی در این رابطه را مطرح کرد. مسئولین به تماشای فروریختن "قلعه لادیز" نشسته اند

وی بیان کرد: همچنین به نظر می رسد که اطراف قلعه نیز یک دیوار دفاعی مشابه ساختار خانه ها احداث شده است، این دیوار نه در اطراف تراس مذکور، که بقایای آن درست بر روی لبه پرتگاه صخره یا تراس قابل مشاهده می باشد. با توجه به تکه تکه شدن تراس ماسه سنگی (آهکی) در اثر طغیان رودخانه و عوامل طبیعی دیگر (شاید زلزله) که قلعه بر روی آن ساخته شده است؛ می تواند یکی از عوامل اصلی متروکه شدن آن بوده باشد. وی با اشاره به سفال های یافت شده در منطقه اذعان کرد: سفال تنها داده فرهنگی منقول به جای مانده از سطح اثر است که تنوع و تراکم اندکی برخوردار است.

این کارشناس اظهار کرد: سفال های موجود در سطح و پیرامون این اثر را می توان بر مبنای نوع پوشش به دو گروه سفال لعابدار و بدون لعاب و دارای پوشش گلی تقسیم کرد، سفال های لعابدار از تراکم بسیار اندکی برخورداد بوده و در میان نمونه های جمع آوری شده دو نوع سفال دیده می شود که عبارتند از سفال دارای لعاب لاجوردی منقوش با رنگ نقش آبی و خمیره قرمز و سفال دارای لعاب شیش های به رنگ قهوهای روشن. این سفال نیز منقوش بوده و رنگ نقش آن سیاه است سفال های بدون لعاب از تراکم بیشتری برخوردار هستند و دارای پوشش گلی قرمز بوده و با توجه به نوع تزئین در دو گروه ساده و منقوش قابل تقسیم هستند، سفال های تزئین دار (منقوش) نیز از دو گونه منقوش رنگی وشیاردار هستند که سفال های منقوش دارای رنگ نقش حنایی بوده و عبارتند از نیم دایره های موازی تو در تو. با توجه به بقایای اثر، نوع معماری و سفال های به دست آمده؛ برای این اثر دوران تاریخی (اشکانی - ساسانی) و دوران اسلامی میانه و متأخر پیشنهاد می شود. لازم به ذکر است در سال 95 مسئولین وقت میراث فرهنگی استان سیستان و بلوچستان عدم توجیه اقتصادی مرمت این اثر تاریخی را اعلام کرده و به طور کلی مرمت و نگهداری از قلعه لادیز را به دست فراموشی سپرده اند، بستری که این قلعه تاریخی در حاشیه رودخانه لادیز بر روی آن قرار گرفته بستری شنی بوده که احتمال می رود در صورت وقوع سیلاب و طغیان این رودخانه بخش اعظم پی این قلعه از بین برود و برای حفظ و نگهداری این قلعه هزینه های بسیار زیادی نیاز خواهد بود به همین دلیل به نظر می رسد که مسئولین با آگاهی کامل نسبت به خطرات بالقوه ای که وجود این قلعه را تهدید می کند به تماشای فروریختن این اثر تاریخی بسیار ارزشمند نشسته اند. انتهای پیام /