فساد به سیلوهای زیرزمینی موشک‌های بالستیک رسید
پاکسازی‌ها توسط شی جین پینگ به تقویت توان تصمیم‌گیری و نظامی چین منجر می‌شود، یا تضعیف آن. بسیاری نگران این هستند که که موج حذف شدن‌ها، اثری فلج‌کننده بر ساختار حکومت و ارتش چین داشته باشد.
حذف تعدادی از مقامات چین، بزرگ‌ترین تصفیه سیاسی از دوران مائو به شمار می‌آیند. چنین حذفی اما ماهیتی دوگانه دارد؛ از سویی، احتمالا نشانگر قدرت مطلق شی جین‌پینگ و توان او در حذف بی‌رحمانه مخالفان است و از سوی دیگر، تلاشی واقعی برای ریشه‌کن‌کردن فساد در ارتش و دولت چین محسوب شوند.
بااین‌حال، نتیجه نهایی هنوز روشن نیست؛ آیا حذف این چهره‌ها پایه‌های ثبات در چین را محکم‌تر می‌کنند یا برعکس، آن را در گرداب بی‌اعتمادی و رکود فرو می‌برند؟
مراسمی تکراری و اتفاقی غیرمنتظره
اکونومیست در گزارشی نوشت: برنامه خبری مشهور Xinwen Lianbo، بخش شبانه تلویزیون دولتی چین، همیشه به ریتم خشک و یکنواختش معروف است. پوشش خبری این شبکه از اجلاس اخیر حزب کمونیست نیز از همین الگو پیروی می‌کرد. برنامه با نشان دادن تصاویری از تالار بزرگ خلق چین شروع می‌شد و به اعضای کمیته مرکزی که در حال تشویق رهبران بودند می‌رسید و در نهایت، بر صحنه‌ای از شی جین پینگ که در مرکز جایگاه با نگاهی خونسرد به حاضران می‌نگرد، توقف می‌کرد. اعضای اجلاس همگی سراپا گوش بودند و بسیاری یادداشت برمی‌داشتند.
در میان این تصاویر تکراری اما، تفاوتی چشمگیر با اجلاس‌های پیشین به چشم می‌خورد؛ چهار ردیف خالی در سالن. طبق گزارشات از مجموع 205 عضو رسمی و دائمی کمیته مرکزی، 37 نفر غایب بودند؛ نشانه‌ای آشکار از اینکه بسیاری از آنان بر اساس پاکسازی‌های اخیر در نظام سیاسی چین حذف شده‌اند. نمایش این صندلی‌های خالی ابدا اتفاقی نبود. کارگردانی دقیق دوربین بر این جایگاه‌ها نشان می‌داد که هدف، تأکید بر پیامی از سوی رئیس‌جمهور شی به مخاطبین بود؛ اینکه او بی‌هیچ تردیدی بر حزب مسلط است و هیچ ابایی از حذف علنی مخالفان خود، ندارد.
مشخص نیست که دقیقا این مقامات حذف شده چه خطایی کرده بودند که مستحق چنین مجازاتی بودند. رسانه‌های دولتی چین برخی از آنها را بدون ارائه جزئیات، به فساد متهم کردند. برای ایجاد چنین پاکسازی گسترده و علنی در رده‌های رهبری حزب، جرایم آنها باید چیزی بیش از رشوه‌های معمولی باشد.
بزرگ‌ترین پاکسازی از دوران مائو
پاکسازی جاری در چین از دو جهت بی‌سابقه است. نخست از نظر مقیاس. به باور برخی تحلیلگران، این بزرگ‌ترین تصفیه سیاسی از زمان عصر مائو تسه‌تونگ است. درواقع، آخرین باری که حضور اعضا در اجلاس تا این حد کم بود، به دوران انقلاب فرهنگی بازمی‌گردد. تمرکز اصلی شی در این موج بر ارتش آزادی‌بخش خلق بوده است. تنها در ماه جاری، 9 ژنرال از حزب اخراج شدند تا تعداد کل ژنرال‌های برکنار شده از آغاز حکومت او به 22 نفر برسد. سه رهبر پیشین حزب یعنی دنگ شیائوپینگ، جیانگ زمین و هو جینتائو، در مجموع حتی یک ژنرال را هم برکنار نکرده بودند.
مورد قابل‌توجه دوم، زمان وقوع آن‌هاست. این پاکسازی تقریبا 13 سال پس از به قدرت رسیدن شی‌جی‌پینگ رخ داده است. در واقع، در سال‌های نخست حکومت او چنین اقداماتی منطقی‌تر به‌نظر می‌رسید، زیرا فساد در آن زمان گسترده بود و او می‌توانست برای تثبیت اقتدار خود، از مبارزه با آن بهره ببرد. اما اکنون که شی افراد مورد اعتماد خودش را هدف قرار داده است، این پرسش مطرح می‌شود که آیا شی کنترل اوضاع را از دست داده است، یا قصد دارد تا قدرت مطلق خود را نشان دهد؟
ضعف ساختاری یا نمایش قدرت؟
تحلیلگران درباره معنای این روند اختلاف‌نظر دارند. گروهی آن را نشانه‌ای از بی‌اعتمادی عمیق شی، حتی به منصوبان خود می‌دانند. گروهی دیگر اما معتقدند این اقدام گواهی بر اقتدار مطلق اوست.
در میان منابع رسمی، روزنامه ارتش آزادی‌بخش خلق کمی شفافیت به ماجرا بخشید. این روزنامه نوشت: ژنرال‌های اخراج‌شده به فساد مالی با مبالغی فوق‌العاده بالا متهم شده‌اند و از همه مهم‌تر، به اصل بنیادی فرماندهی حزب بر ارتش خیانت کرده‌اند.
به گفته‌ی دنگ یُوون، سردبیر پیشین یکی از روزنامه‌های حزبی که اکنون در تبعید است، این عبارت نشان می‌دهد که بزرگ‌ترین خطای آن ژنرال‌ها، تشکیل شبکه‌های شخصی نفوذ بوده است، نه الزاما شورش یا قدرت‌طلبی آنها. بسیاری از این ژنرال‌ها اخیرا در یک یگان نظامی مشترک، ارتش سی‌ویکم، خدمت کرده بودند که نشان از شکل‌گیری یک حلقه وفاداری داخلی دارد. با این حال، چنین حلقه‌ای لزوما به معنای کاهش کنترل شی نیست؛ بلکه شاید فقط هرس باغ قدرت او توسط خودش باشد. در این تعبیر، پاکسازی‌ها بیش از هر چیز بیانگر قدرت بی‌واسطه او هستند؛ درواقع چه در انتصاب و چه در برکناری‌ها، تصمیم نهایی تنها از سوی شی گرفته می‌شود.
تاثیرات بر سیاست و ارتش
پرسش مهم‌تر این است که آیا چنین پاکسازی‌هایی به تقویت توان تصمیم‌گیری و نظامی چین منجر می‌شود، یا تضعیف آن. بسیاری نگران این هستند که که موج حذف شدن‌ها، اثری فلج‌کننده بر ساختار حکومت و ارتش چین داشته باشد. اکنون چند جایگاه کلیدی، از جمله سه کرسی از هفت کرسی کمیسیون مرکزی نظامی خالی مانده است. روحیه ارتش آسیب دیده و در میان مقامات نیز فضای ترس و تردید ایجاد شده است. این وضعیت، ترکیبی از اضطراب، بدبینی و محافظه‌کاری را پدید آورده که در نهایت به رکود و ناتوانی سیستم می‌انجامد.
در برابر این دیدگاه بدبینانه، برخی ناظران برداشت متفاوتی دارند. به باور آنان، هدف نهایی شی پاکسازی واقعی ارتش از فساد است. یعنی اگر واقعا پرونده‌های فساد با مبالغ کلان در میان باشد، شاید تصفیه‌ها پاسخی ضروری به فساد ساختاری در پروژه‌های کلیدی بوده‌اند.
لایل موریس، از موسسه سیاستگذاری جامعه آسیا می‌گوید: با توجه به اینکه شی تا این اندازه در انتصاب ژنرال‌ها حساسیت به خرج می‌دهد، برکناری آنها احتمالا به معنای تایید فساد واقعا شدید آنها است.
از فساد تا بازسازی نهادی
پنتاگون در گزارش سال 2024 خود درباره ارتش چین، اشاره می‌کند که برخی از برکناری‌ها احتمالا به فساد در ساخت سیلوهای زیرزمینی موشک‌های بالستیک مربوط بوده است، امری که با توجه به نقش حیاتی این موشک‌ها در بازدارندگی هسته‌ای چین.، بسیار تعجب‌آور است. در عین حال، گزارش اضافه می‌کند که تحقیقات ضدفساد باعث شده تا ارتش نواقص این سیلوها را اصلاح کند و آمادگی عملیاتی خود را افزایش دهد. بر همین اساس، می‌توان گفت که پاکسازی‌ها شاید به افزایش کارآمدی نظامی و نهادی نیز منجر شوند.
در این تعبیر خوش‌بینانه، پاکسازی‌ها نه فقط ابزاری برای کنترل سیاسی، بلکه محرکی برای حرفه‌ای‌تر شدن ارتش تلقی می‌شوند؛ ارتشی که، مطابق شعار همیشگی شی جین‌پینگ، باید آماده نبرد و پیروزی در جنگ باشد.
چرخه پایان‌ناپذیر فساد و تصفیه
با وجود این، بسیاری از تحلیلگران چنین تفسیری را بیش از حد خوش‌باورانه می‌دانند. در سیستمی که قدرت تنها در دستان معدودی از افراد قرار دارد و همچنین شفافیت اندکی بر عملکرد مقامات وجود دارد، فرصت‌های فساد در عمل اجتناب‌ناپذیرند. بنابراین، چین احتمالاً در چرخه‌ای تکرارشونده از فساد، پاکسازی و ترس گرفتار شده است؛ چرخه‌ای که شاید هرگز پایانی نداشته باشد.
با این حال، کسانی که صعود چین را ارزیابی می‌کنند، باید به یک فرض نگران‌کننده نیز بیاندیشند؛ اینکه شاید پاکسازی‌ها، خود بخشی از سازوکار قدرت در چین شده باشند نه نشانه ضعف آن. یعنی ابزاری برای تداوم نظمی آهنین. در این صورت، هر موج جدید پاکسازی نه تنها باعث تخریب نمی‌شود، بلکه به تقویت نظام شی جین‌پینگ منجر خواهد شد.بخش سایت‌خوان، صرفا بازتاب‌دهنده اخبار رسانه‌های رسمی کشور است.