فشار راندمان پایین صنایع به شبکه برق کشور / ضرورت نوسازی صنایع و بهبود راندمان مصرف

سعید میرشریفی، کارشناس صنعت برق، در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم، اظهار داشت: در سال جاری، علی‌رغم شرایط سخت تأمین برق، میزان انرژی تحویلی به صنایع کشور در فصل تابستان حدود 9 درصد نسبت به سال گذشته افزایش یافته؛ این در حالی است که شاخص بهره‌وری صنایع به تناسب رشد مصرف برق، بهبود معناداری نداشته است.

وی افزود: در واقع، انرژی بیشتری به خطوط تولید تزریق شده، اما خروجی تولید چندان تغییری نکرده است.

میرشریفی تصریح کرد: وزارت نیرو در شرایطی این افزایش تحویل را محقق کرده که کشور با مشکلاتی همچون خشکسالی، افت ذخیره نیروگاه‌های برق‌آبی، افزایش مصرف عمومی و خروج اضطراری نیروگاه‌های حرارتی روبه‌رو بوده است.

وی ادامه داد: با وجود این چالش‌ها، تأمین برق صنایع در تابستان سال جاری با رشد 8.73 درصدی همراه بوده و حتی در بخش فولاد رشد 19 درصدی را تجربه کرده‌ایم؛ اما سؤال اصلی اینجاست که آیا این برق بیشتر، منجر به تولید بیشتر و باکیفیت‌تر شده است؟ که متأسفانه پاسخ منفی است.

این کارشناس صنعت برق با بیان اینتکه "دلیل آن بهره‌وری پایین ماشین‌آلات و فرسودگی تجهیزات در واحدهای صنعتی است"، گفت: بسیاری از صنایع ما هنوز با فناوری‌های چند دهه پیش کار می‌کنند، ماشین‌آلاتی که مصرف بالایی دارند اما راندمان تولیدی آن‌ها پایین است؛ به همین دلیل، انرژی تحویلی عملاً در فرآیند تولید به هدر می‌رود و ارزش افزوده‌ای متناسب با مصرف برق ایجاد نمی‌شود.

فرسودگی تجهیزات؛ ریشه اصلی اتلاف انرژی در صنعت

وی ادامه داد: طبق آمار رسمی، شدت مصرف انرژی در ایران بیش از دو برابر متوسط جهانی است؛ این یعنی برای تولید یک واحد محصول، در ایران بیش از دو برابر میانگین جهانی انرژی مصرف می‌شود؛ این وضعیت ایران را در رتبه چهارم جهانی از نظر شدت مصرف انرژی قرار داده و در میان 46 کشور منتخب، متأسفانه در جایگاه نخست این شاخص هستیم.

میرشریفی اذعان داشت: این مسئله فقط یک عدد نیست؛ بلکه نشانه‌ای از ناکارآمدی ساختار تولید ماست؛ در بسیاری از کشورها طی سه دهه اخیر شدت مصرف انرژی 35 درصد کاهش یافته، اما در ایران بر خلاف روند جهانی 75 درصد افزایش یافته و در واقع، هرچه برق بیشتری تحویل داده می‌شود، بازدهی تولید کمتر می‌شود.

وی افزود: صنایع انرژی‌بر نظیر فولاد و سیمان بیشترین سهم را در مصرف برق دارند؛ متوسط مصرف برق در صنایع فولادی ایران 35 درصد بالاتر از میانگین جهانی است؛ این یعنی در حالی که صنایع فولادی جهان با بهینه‌سازی مداوم فناوری، طی 60 سال گذشته حدود 60 درصد از مصرف انرژی خود کاسته‌اند، ما در مسیر معکوس حرکت کرده‌ایم.

مدیریت مصرف؛ حلقه مفقوده صنعت ایران

این کارشناس صنعت برق خاطرنشان کرد: بهره‌وری پایین فقط به فرسودگی تجهیزات محدود نمی‌شود؛ ضعف در مدیریت مصرف و نبود سامانه‌های هوشمند پایش انرژی نیز از عوامل مهم هدررفت منابع است.

وی افزود: در بسیاری از واحدهای صنعتی، فرآیند تولید به‌صورت سنتی و بدون کنترل دقیق مصرف برق انجام می‌شود. نتیجه آن، اتلاف انرژی و افزایش هزینه تولید است.

میرشریفی با بیان اینکه "وابستگی تاریخی صنایع به انرژی ارزان و یارانه‌ای نیز انگیزه نوسازی را کاهش داده است"، گفت: وقتی قیمت انرژی واقعی نیست، صنایع دلیلی برای سرمایه‌گذاری در ارتقای فناوری نمی‌بینند؛ این مسئله در بلندمدت هم به صنعت و هم به شبکه برق کشور آسیب می‌زند.

افزایش تحویل برق بدون اصلاح ساختار، راه‌حل نیست

وی ادامه داد: افزایش برق تحویلی به صنایع، اگر با بهبود راندمان همراه نباشد، نه تنها سودی ندارد؛ بلکه فشار مضاعفی بر شبکه برق کشور وارد می‌کند و در شرایطی که تولید برق با محدودیت منابع و افزایش هزینه‌ها مواجه است، باید هر کیلووات برق در جای درست و با بازده بالا مصرف شود.

این کارشناس صنعت برق با بیان اینکه "در کشورهای توسعه‌یافته، رفع ناترازی انرژی بر سه محور فنی، فرهنگی و اقتصادی استوار است"، گفت: در محور فنی، بهینه‌سازی فرآیندها و بروزرسانی فناوری تجهیزات الزامی است؛ در محور فرهنگی، آموزش و ترویج مصرف صحیح انرژی اهمیت دارد؛ در محور اقتصادی نیز اصلاح قیمت حامل‌های انرژی نقش اساسی دارد و نکته مهم این است که متولیان اصلی این سه حوزه، الزاماً وزارت نیرو نیستند و نیاز به همکاری فرابخشی میان نهادهای مختلف وجود دارد.

الزام صنایع به احداث نیروگاه‌های خودتأمین

وی افزود: خوشبختانه در سال‌های اخیر، قانون «ماده 4 مانع‌زدایی از تولید» به صنایع اجازه داده تا با احداث نیروگاه‌های خودتأمین، برق مورد نیاز خود را تولید کنند؛ وزارت نیرو نیز برای تحقق این هدف، احداث نیروگاه‌هایی با ظرفیت 10 هزار مگاوات را در دستور کار قرار داده است؛ شامل 9000 مگاوات حرارتی و 1000 مگاوات تجدیدپذیر که تاکنون حدود 2700 مگاوات از این ظرفیت به بهره‌برداری رسیده است.

وی افزود: صنایع باید هرچه سریع‌تر از این فرصت استفاده کنند؛ چراکه احداث نیروگاه‌های حرارتی یا خورشیدی در مجموعه‌های صنعتی، علاوه بر تضمین پایداری برق، زمینه‌ساز کاهش هزینه‌های انرژی و افزایش رقابت‌پذیری تولید نیز خواهد بود؛ طبق برنامه، اگر این روند تسریع شود، مشکل تأمین برق صنایع تا سال 1405 به‌طور کامل برطرف می‌شود.

لزوم سرمایه‌گذاری در فناوری و اصلاح سیاست‌ها

میرشریفی تأکید کرد: بدون سرمایه‌گذاری در فناوری و اصلاح ساختار اقتصادی انرژی، نمی‌توان انتظار داشت که افزایش تحویل برق به رشد پایدار تولید منجر شود؛ سیاست‌های حمایتی دولت باید به سمت ایجاد مشوق برای صنایع نوساز، اعمال تعرفه تشویقی برای مصرف‌کنندگان بهره‌ور و وضع جریمه برای صنایع پرمصرف سوق یابد.

وی ادامه داد: اگر امروز به‌جای افزایش بهره‌وری، تنها بر افزایش تحویل برق تمرکز کنیم، در واقع چرخه‌ای از اتلاف منابع را تکرار خواهیم کرد؛ آینده صنعت ایران در گرو اصلاح هم‌زمان مصرف، فناوری و ساختار انگیزشی است.

این کارشناس صنعت برق خاطرنشان کرد: وزارت نیرو در سال جاری با وجود چالش‌هایی مانند گرمای شدید، خشکسالی و کمبود سوخت نیروگاه‌ها، تلاش کرد تا فشار بر صنایع را کاهش دهد؛ اما این تلاش‌ها زمانی ثمر می‌دهد که صنایع نیز مسئولانه عمل کرده و به سمت خودتأمینی انرژی و ارتقای بهره‌وری حرکت کنند.

وی افزود: مصرف بیشتر برق زمانی ارزش دارد که به تولید بیشتر و پایدارتر منجر شود؛ در غیر این صورت، ما تنها هزینه‌های بیشتری را به صنعت و کشور تحمیل کرده‌ایم.