فضای مجازی فلسفه دورهمی‌های شب یلدا را تغییر داده است

امان الله قرایی مقدم جامعه شناس در گفتگو با باشگاه خبرنگاران جوان گفت: آیین‌ها وآداب و رسوم هر ملت، سازنده عناصر فرهنگی هویت جامعه می شود. تنوع و تعداد آیین‌ها و آداب و رسوم دلیل فرهنگی یک جامعه است. در روزگار بحران هویت یکی ازعلت‌های حفظ فرهنگی، بازگشت به آیین‌ها و آداب و رسوم سنتی است.

وی گفت: در گذشته به دلیل اینکه برخی روز‌ها طولانی و برخی شب‌ها از روز‌ها طولانیتر است در شب یلدا فکر می کردند که روز به معنای محبت و روشنی در حال مقابله و جنگ با شب و اهریمن است. به همین دلیل طولانی ترین شب سال را به عنوان شب چله جشن می گرفتند و می گفتند که در این شب پس ازدرگیری طولانی خورشید با اهریمن، خورشید و مهر پیروز می شود. روزی که اولین جشن شب چله را در ایران به طور رسمی اعلام کردند و درتقویم ثبت کردند در زمان داریوش یکم بود؛ و آن روز در تقویم‌های رسمی مصر و بابل نیز ثبت شده است.

وی افزود: ایرانیان باستان نیز در زمان قدیم اعتقاد داشتند که خورشید در این شب شکست ناپذیر می شود. یک سری روز‌ها و یادبود‌ها برنامه ریزی شده تا اگر انسان نتوانست به صورت فردی رویکرد تعاملی برای خود ایجاد کند در آن موقعیت‌های گروهی و از پیش تعیین شده همانند اعیاد مذهبی یا اعیاد فرهنگی و باستانی قرار بگیرد تا تعاملات اجتماعی را تقویت کند.

وی مراسم شب چله (یلدا) را یکی از قدیمی ترین، کهنترین و کارآمدترین راه تقویت روابط اجتماعی دانست و گفت: میان این شب با شب‌های دیگر شاید فقط یک دقیقه زمان بیشتر نباشد، اما نمادی شده که افراد از در کنار هم بودن، لذت ببرند و با تبادل خاطرات و لحظه‌های خوش، روابط اجتماعی خود را بیشتر کنند. از نظر روانشناسی هم این یک نیاز روانی، فردی و اجتماعی است. در زمان گذشته با توجه به ساختار‌های اجتماعی و نوع رفتار‌های که بود جایی برای موانع تجملاتی و شرایطی که ممکن است گردهمایی را سخت کند نبود. در واقع شرط برگزاری شب چله دورهمی بود و در آن هر کس به سهم خود مشارکت میکرد.

وی گفت: وقتی افراد دورهم جمع می شدند چیزی به اسم محرک‌های اضافه تر وجود نداشت و همه در ارتباط با همدیگر لذت می بردند و کار گروهی را می یاد می گیرند. گسترش وسایل ارتباطی به جای نزدیک کردن افراد به هم، باعث دور شدن آن‌ها از یکدیگر شده است، گلایه های که از زبان افراد مختلف جامعه شنیده می شد. مادربزرگ و پدربزرگی که به شوق دیدار نوه ها، خانه را مهیای آمدن آنان می کنند، اما فضای مجازی مجالی برای گرم شدن خانواده نمی دهد. شبکه‌های اجتماعی، اینترنت، و غیره، ماهیت اصلی این دورهمی که گفتگو و از حال هم با خبر شدن است را تغییر داده؛ افراد دور جمع می شوند، اما هر کس فعالیت انفرادی خود را می کند و لذت کافی از برنامه نمی برند.

قرایی مقدم افزود: همانطور که می دانید ما در عصری زندگی می کنیم که بهانه برای دور شدن افراد از یکدیگر بسیار زیاد است و ارتباطات به معنی عمیق و عاطفی ضعیف شده و افراد به راحتی تنها مانده؛ در چنین فضایی استفاده از هر محیط و برنامه برای اینکه بتوانیم وابستگان و آشنایان را به همدیگر نزدیک کنیم کاری پسندیده است. در فرهنگ ایرانی سنت شب زنده داری جشن و دورهمی آن و بسیاری از رسوم دیگر شب یلدا هنوز هم پابرجاست.