قدردان پلیس هستیم اما...

پس از دو ماجرایی که یکی در لاهیجان منجر به فوت یکی از بازداشت شدگان در کلانتری این شهر شد و دیگری نیز مربوط به نحوه انتقال یک معتاد متجاهر بود پلیس در دو اطلاعیه جداگانه دراین باره توضیح داد و البته درباره حادثه لاهیجان شدت عمل نشان داد و کار به برکناری و توبیخ هم کشید. اما آنچه می خواهیم از آن سخن بگوییم نکته ای است غیر از جنس واکنش های نوعا سیاسی که در این مواقع در تحلیل رفتار پلیس قابل مشاهده است.

در هر دو اطلاعیه نیروی انتظامی بر برخورد نامتعارف و غیر حرفه ای ماموران اشاره شده بود. واقعیت آن است که علیرغم تلاش شبانه روزی خادمان امنیت کشور و دشواری های ذاتی این حرفه، میزان این رفتارهای غیرمتعارف یا غیرحرفه ای هم کم نیست و هر چند بسیاری از آن ها حساسیتی برنمی انگیزند و خوشبختانه چندان مستعد بهره برداری های سیاسی هم نیستند اما به هر حال در تحلیل کارنامه پلیس و کیفیت خدمات آن باید مورد توجه بیشتری قرار بگیرند.

جدا از کمبودهای سخت افزاری و لجستیکی پلیس ما و برخی خطاهایی که در تمام دنیا به طور طبیعی از نیروهای پلیس سر می زند، نوع برخورد پلیس راهنمایی و رانندگی یا کلانتری ها و آگاهی ها یا پلیس اجتماعی، بعضا به این شایبه دامن می زند که شاید در آموزش حرفه ای و تخصصی مربوط به حوزه خدمات این نیروها چندان جدیت یا بروزرسانی دیده نمی شود و گاهی همه چیز به تصمیم ماموران وانهاده شده که در موقعیت های خاص بسته به تجربه و تشخیص خود عمل کنند.

یقینا عامل تشخیص و تجربه ماموران همیشه در کار است و در موقعیت های متعارف نیز شاید کارگشا هم باشد اما بعضا در موقعیت های پیچیده تر و حساسیت برانگیز تر (که نمونه آن را در تمام سه دهه گذشته به خصوص در فضای سیاسی شاهد بوده ایم) نداشتن آموزش حرفه ای دقیق یا بی اعتنایی به آن نخستین ضربه را به مامورانی وارد می کند که در وسط میدان حضور دارند و علیرغم زحمات شان بر اثر خطاهایی متحمل جریمه هم می شوند.

ما نمی دانیم در دو رویداد اخیری که پلیس در باره آن ها اطلاعیه صادر کرد تا چه میزان خطای فردی یا آموزش ناکافی نقش داشته اما از آنجا که پلیس خود بر برخورد غیر حرفه ای و غیر متعارف تاکید کرده باید بگوییم تجربه همه شهروندان از متعدد بودن این رفتارهای غیرحرفه ای در ماموریت های مختلف پلیس حکایت می کند. شکی نیست که بخشی از این ماجرا نیز متاثر از نوع فرهنگ سنتی و عاطفی و ناعقلانی (نه لزوما غیر عقلانی) در جامعه ماست که طبیعتا ماموران پلیس را هم در بر می گیرد. فرهنگی که چندان روی خوشی به تحلیل عقلانی موقعیت ها و رفتار غیرعاطفی و سرد ماموران قانون نشان نمی دهد و انتظار دارد پلیس هم فراتر از قاعده ها و قوانین و حدود تعریف شده عقلانی اش عمل کند اما حتی همین امر هم مسئولیت بیشتری را متوجه پلیس می کند تا با حساسیت بیشتری به آموزش کافی و دقیق و تخصصی، متناسب با ماموریت های گسترده و متنوع ماموران خود اهتمام داشته باشد.

چنانکه گفته شد خطای انسانی در میان دقیق ترین نظامات امنیتی هم وجود دارد و کسی مدعی نیست که می توان با ماموران انسانی به مثابه ربات هایی با رفتارهای دقیق از پیش تعریف شده برخورد کرد اما میدان عمل باز و تعریف نشده یا دستکم ناآگاهی و اشراف نداشتن ماموران به عمل مقتضی در موقعیت های پیچیده تر نخستین و مهمترین ضررش خنثی کردن تلاش های شبانه روزی ماموران زحمتکش پلیس است.

ناگفته نماند که برخی از نواقصی که در عملکرد پلیس برشمرده می شود تابعی از کم کاری های بخش های دیگر است. مثلا ترافیک سنگین همیشگی و قفل کننده ای که در جاده های منتهی به شمال هر سال در ایام تعطیلات مانند روزهای اخیر شاهد آن هستیم و طبیعتا خدمت رسانی پلیس راهنمایی را دشوار و بعضا ناممکن می کند ناشی از عدم توسعه مناسب زیرساخت های حمل و نقل است.