لباس‌های سنتی؛ بارزترین نشانه فرهنگی و مظهر اقوام مختلف کشور

لباس و پوشاک، صرف نظر از کارکرد آن به مثابه محافظ بدن، در برابر عوامل جوی از وجهی فرهنگی برخوردار است. این پدیده فرهنگی هنری، متناسب با فرهنگ و جغرافیای اقوام و ملل، در هر نقطه از جهان به شکلی متفاوت نظام می یابد.

تکتم حسین زاده، طراح و مدرس لباس، درمورد پوشاک سنتی ایران و ویژگی های آن بیان کرد: پوشاک، بارزترین سمبل فرهنگی و مشخص ترین مظهر قومی و سریع الانتقال ترین نشانه فرهنگی است که به سرعت تحت تأثیر پدیده های فرهنگ پذیری در بین جوامع گوناگون انسانی قرار می گیرد. به همین دلیل، لباس های سنتی را می توان محصولی فرهنگی هنری دانست که رنگ و تزئینات مثل طراحی ساختار در آن نقش مهمی دارند.

این طراح لباس گفت: اقوام ایرانی که در مناطق مختلف زندگی می کنند هر کدام دارای ویژگی های قومی برجسته ای هستند و تحت عوامل گوناگون از جمله اکولوژیکی منطقه، تن پوش ویژه ای به تن دارند که در همان نگاه نخست قومیت، حوزه زندگی، زبان و سایر مشخصات فرهنگی و حتی مذهب و اشتغالات اصلی زندگی آنان را در ذهن بیننده تداعی می کنند و شناخته شده ترین این اقوام عبارتند از آذربایجانی، بلوچی، بختیاری، ترکمن ها، قزاق ها، خراسانی ها، قشقائی ها، کردها، گیلانی ها، لرها، مازندرانی ها و جنوبی ها.

تکتم حسین زاده ادامه داد: پوشاک در هر منطقه ای، زمینه بسیار مناسبی جهت تأثیر و تأثر فرهنگی به حساب می آید. مثلاً پوشاک زنان جنوب ایران که به پوشاک «بندری» معروف است متأثر از پوشش ساکنان کشورهای همجوار و شیخ نشین های حاشیه خلیج فارس است، زیرا مردم ناحیه جنوب ایران از دیر باز تا کنون، ارتباطات دریایی با مردم کشورهای همجوار داشته و یا دریانوردانی از ملل مختلف به دلایل گوناگون در این ناحیه مستقر بوده اند.

به گفته او، پوشاک زنان و منطقه تا حد زیادی متأثر از نشانه های فرهنگی اقوام و ملل همجوار است و حتی می توان نشانه هایی از پوشاک زنان هند و پاکستان را نیز، در لباس زنان این منطقه مشاهده کرد و بازمانده نشانه ای از ابتکار زنان پرتغالی را می توان برای ممانعت از سوخت صورت و نوک بینی در اثر تابش شدید نور آفتاب در پوشش زنان بندری ملاحظه کرد.

این مدرس لباس بیان کرد: پوشاک، یکی از نشانه های بارز فرهنگی است که همواره در معرض تغییر و تحولات قرار دارد. در شکل گیری و ترکیب پوشاک محلی هر قومی عوامل عمده زیر دخالت دارند:

1). مذهب

2). شرایط و عوامل طبیعی

3). نوع معیشت مسلط و فعالیت های جنبی تولید

4). منزلت اجتماعی

5). جغرافیا نیز، در این نوع پوشاک سنتی بسیار مؤثر است. بدیهی است که پوشاک سنتی زنان در اقلیم های گوناگون ایران تعداد عناصر مشابهی ندارد و این قطعات، متناسب با جغرافیای منطقه، کمتر یا بیشتر می شوند و همواره مردم مختلف در گوشه و کنار دنیا سعی کرده اند لباس سنتی خود را حفظ کنند و بدون شک، این وظیفه درباره ما ایرانیان نیز صدق می کند که به سنت های پسندیده پوشش در قطب های مهم کشورمان برگردیم.

او با اشاره به اهمیت بررسی پوشش محلی کشور گفت: بررسی پوشش محلی کشور از این جهت اهمیت دارد که می توان اطلاعاتی در رابطه با سیر تحولات تاریخی، اعتقادی، اجتماعی، فرهنگی و... یک قوم یا تمدن کسب کرد. در نتیجه، متناسب با نژاد مردمان، فرهنگ، دین، اقتصاد و اقلیم هر سرزمین، عناصر و ویژگی های لباس آنان به منزله یکی از نمادهای ارتباط اجتماعی مهم قابل مطالعه است و به همین دلیل، پوشاک سنتی در سرزمین ایران نیز، متأثر از مؤلفه های یادشده است.

تکتم حسین زاده ادامه داد: عناصر اصلی پوشاک سنتی زنان ایران با ویژگی های خاص آن ها را می توان در سه گروه اصلی مطالعه کرد که عبارت اند از: سرجامه ها، تن جامه ها و پاجامه ها.

پوشاکی که برای پوشاندن روی و موی یا کل اندام و روی لباس های دیگر استفاده می شود.

«سرجامه»، پوشاکی است که به طور مشخص، برای پوشاندن نیم تنه بالا استفاده می شود و «تنجامه» و پوشاکی که نیم تنه پایین را پوشش می دهد به عنوان «پاجامه» گروه بندی شده است.

این طراح لباس افزود: مهم ترین ویژگی لباس سنتی ایرانی، ضمن ایجاد پوششی کامل، همواره متضمن وقار و زیبایی اندام انسانی بوده است؛ ممیزهایی که وجه افتراق لباس سنتی اقوام از لباس های غیرسنتی است.