مبانی تحکیم خانواده در سبک زندگی امام حسین (ع)

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، نشست «امام حسین (ع) و تحکیم خانواده» با سخنرانی حجت‌الاسلام والمسلمین یدالله مقدسی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، امروز یکشنبه 17 تیرماه در این پژوهشگاه برگزار شد.

مقدسی در این نشست به اصول اساسی در سبک زندگی امام حسین (ع) اشاره کرد و گفت: در این باره می‌توان پرسشی را مطرح کرد با این مضمون که آیا آن حضرت برای تحکیم خانواده و مسائلی که باعث پایداری خانواده می‌شود برنامه‌ای یا اصولی در زندگی‌شان داشتند که ما بتوانیم به عنوان پیروان ایشان از آن اصول و شاخص‌ها استفاده کنیم یا خیر.

او با بیان اینکه خانواده نهادی است که از منظر جامعه‌شناسان نخستین حلقه شکل‌گیری بنیان جامعه است و از نگاه روانشناسان ریشه حالت‌های روانی انسان‌ها در خانواده جست‌وجو می‌شود، تصریح کرد: اگر کسی بخواهد روحیات کسی را بررسی کند ابتدا سراغ خانواده او می‌رود. از منظر عالمان تربیت و اخلاق، تربیت نقطه آغازش خانواده است و مصلحان اجتماعی که در جامعه حرکتی ایجاد کردند ابتدا باید خانواده‌شان مورد بررسی قرار گیرد.

او به تعبیر قرآن درباره خانواده اشاره کرد و گفت: شاید به همین جهت است که قرآن کریم درباره خانواده این تعبیر را دارد که «و من ایاته ان خلق لکم من انفسکم ازواجا لتسکنوا الیها و جعل بینکم موده و رحمه». یا خدای بزرگ همسرانی برای انسان در نظر گرفته که انسان در کنار او بتواند آرامش پیدا کند. پس خانواده محور آرامش انسان به لحاظ روانی و آسایش انسان به لحاظ ظاهری است. رکن خانواده زن و شوهر هستند و فرزندان نتیجه این رکن به حساب می‌آیند و شاخ و برگ زندگی هستند.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی خاطرنشان کرد: اگر خانواده‌ای بخواهد پویا شود و در زندگی همدلی داشته باشد و به آرامش و مهربانی برسد نیازمند به این است افراد اصولی را در خانواده خود داشته باشند. بنابراین برای پرسش یادشده که آیا امام حسین (ع) در زندگی خود برنامه‌ای برای تحکیم خانواده داشت یا نه، به این پاسخ می‌رسیم ایشان برای تحکیم خانواده اصولی داشتند که این اصول شاخص‌هایی دارد و می‌تواند خانواده را تحکیم ببخشد.

مقدسی تعهد ایدئولوژیک را یکی از مبانی سیره امام حسین (ع) دانست و گفت: این موضوع یعنی مبداباوری و معادمحوری همراه با برنامه متناسب که در زندگی سیدالشهدا (ع) دیده می‌شود.

او ادامه داد: این مبتنی بر یک بینش اسلامی است که خطوط کلی زندگی انسان را تشکیل می‌دهد و اگر روابط محوری زندگی انسان بر پایه هستی‌شناسی و توحید و حقیقت جان انسان مبتنی باشد همواره آسیب‌های فراوانی که در زندگی از راه هوس متوجه حقیقت انسان می‌شود کنار می‌رود و خداباوری باعث می‌شود انسان آسیب‌های زندگی را کنار بزند چون خداباوری مبتنی بر حلال و حرام الهی است و اگر حلال و حرام الهی مورد توجه قرار بگیرد آسیب‌های زندگی کم می‌شود. لذا قرآن ازدواج زنان و مردان بی‌تعهد به دین را منع کرده است. در ازدواج با زنان مشرک می‌گوید از این کار دست نگه دارید هرچند خوشتان بیاید. در برابر مرد مشرک هم همین است. بنابراین تعهد در تحکیم خانواده تاثیرگذار است.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی اصل دیگر را اخلاق‌مندی عنوان کرد و گفت: پایبندی به اخلاق و حسن خلق باعث می‌شود محیط زندگی محیط دلدادگی و پیوستگی شود. خوش‌اخلاقی باعث آبادی زندگی می‌شود، باعث می‌شود عمر انسان افزایش پیدا کند، باعث می‌شود راه‌های زندگی به آسانی گشایش یابد. طبیعی است امام حسین (ع) در معاشرت زندگی این رویه را با همسرش داشته است و نمونه‌های متعددی در زندگی سیدالشهدا از این مسئله سراغ داریم.

او همچنین به اصل دیگر در زندگی امام حسین (ع) به عنوان اصل تحکیم خانواده اشاره کرد گفت: امانتداری اصل دیگری است که گستره امانت در آموزه‌های دینی همه‌جانبه است. آبروی انسان امانت است، مال انسان امانت است، حرف انسان امانت است. زیست مشترک زن و مرد هم به عنوان یکی از ابعاد زندگی انسان مطرح است و اگر مرد امانتدار زندگی زن نباشد و اگر زن امانتدار معاشرت با شوهرش نباشد کجا می‌توانند زندگی آرامی داشته باشند.

مقدسی خاطرنشان کرد: در زندگی امام حسین (ع) این امانتداری را مشاهده می‌کنیم مثلا نقل شده حضرت می‌دید رباب امانتدار است لذا بخشی از اموال خودش را به ایشان می‌سپرد. فقرایی به خانه امام حسین (ع) آمدند حضرت به همسرش رباب رو کرد و فرمود از مالی که پیش تو گذاشتم برایم بیاور تا پاسخ این نیازمندان را بدهم. این امین دانستن همسر اعتبار دادن به شخصیت او است و او را در زندگی پویا می‌کند، در رفتار با او همراه می‌کند و باعث می‌شود خانواده تحکیم پیدا کند.

او مسئولیت پذیری را اصل دیگر در تحکیم خانواده دانست و اظهار داشت: مسئولیت‌پذیری معادل تعهد، وظیفه‌شناسی و پاسخگویی در برابر سوالاتی است که مطرح می‌شود. انسان در گستره زندگی به این مسئله نیاز دارد و این اصل در زندگی امام حسین (ع) و سایر ائمه مشاهده می‌شود که به همسران خود مسئولیت می‌دادند و خودشان در برابر همسرانشان مسئولیت‌پذیر بودند.

مقدسی با بیان اینکه اصل دیگر در تحکیم خانواده مدیریت و تدبیر در زندگی است، اظهار داشت: اگر همسر بتواند از فرصت‌ها استفاده کند و زندگی را مدیریت کند باعث تحکیم خانواده می‌شود. تدبیر یعنی فرآیند بهره‌گیری از فرصت‌ها و منابع برای دستیابی به هدف. وقتی سراغ زندگی امام می‌رویم می‌بینیم ایشان فرصت‌های زندگی را به خوبی مدیریت می‌کرد و با خانواده مطرح می‌کرد.

او ادامه داد: اصل دیگر عدالت‌محوری است؛ عدالت در زندگی مفاهیم متفاوتی دارد که در اینجا به معنای تناسب و رعایت حقوق‌های مرتبط با هر فرد است مثلا افراد جامعه به لحاظ اینکه بتوانند راحت‌تر به سعادت برسند باید در موردشان تناسب اولویت‌ها رعایت شود مثلا کودک اگر بخواهد شیر بخورد هر شیری مناسب او نیست، اگر انسان‌ها بخواهند سر سفره غذا بخورند هر کس از هر غذایی نمی‌تواند استفاده کند. عدل این است هر کدام به تناسب خودشان از غذا بهره بگیرند.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در تعریف عدل خاطرنشان کرد: عدالت در زندگی انسانی استفاده از حقوق متناسب با خود است. در زندگی امام حسین (ع) هم در رابطه با همسرشان این تناسب را می‌بینیم مثلا ایشان می‌فرمایند مهر همسر را به او واگذار کنیم تا بتوانند زندگی خودش را طبق علاقه خودش اداره کند.

او اصل دیگر را حفظ حدود و اصول دانست و گفت: یعنی قوانین و مقرراتی که در زندگی هر انسانی می‌تواند حدود رفتار انسان را مشخص کند. اگر زن و مرد مرزهای خودشان را رعایت کنند به طور طبیعی باعث استحکام خانواده می‌شوند که این اصل راهبردی مسحوب می‌شود. اصل دیگر گریز از خشونت است. البته خشونت انواعی دارد. اجمالا گریز از خشونت در خانواده، رفتار درست داشتن و نرم‌خویی و ملایمت در رابطه با همسر و پاسخ نرم دادن به حرف‌های او یک اصل مهمی است که باید رعایت شود.

مقدسی با اشاره به اینکه این اصول را زیربنا و مبانی تحکیم خانواده می‌دانیم، گفت: این اصول شاخص‌هایی در پی دارد که در زندگی سیدالشهدا وجود دارد و این شاخص‌ها به دو بخش درون‌خانوادگی و برون‌خانوادگی تقسیم می‌شود. طبیعی است اگر بخواهیم این شاخص‌های مبتنی بر اصول را در زندگی سیدالشهدا که باعث می‌شود خانواده استحکام پیدا کند بیان کنیم مورد اولش حسن خلق و رعایت آداب است. این برخورد مهربانانه و رعایت آداب زندگی باعث می‌شود همسر نسبت به شوهرش علاقه مضاعف پیدا کند و آسیب‌های زندگی کم شود.

او شاخص دوم را تکریم رفتاری عنوان کرد و توضیح داد: تکریم در برابر توهین است. اگر انسان با همسرش رفتار کریمانه داشته باشد موجب تحکیم خانواده می‌شود که نمونه آن را در زندگی امام حسین (ع) مشاهده می‌کنیم.