مسائل اخلاقی فانتزی محسوب می‌شوند اما دنبال تعالی هستند

یک پژوهشگر گفت: همیشه این طور بوده که مسائل مربوط به اخلاق فانتزی به شمار می‌آمدند در حالی‌که همه شاخه‌های اخلاق از جمله اخلاق محیط زیست به دنبال تعالی بخشی هستند.

به گزارش خبرگزاری مهر، بیست و هشتمین قسمت از برنامه تلویزیونی «ایستگاه» به موضوع محیط زیست اختصاص داشت و حجت الاسلام میثم غلامی، پژوهشگر و مترجم حوزه اخلاق میهمان این قسمت از این برنامه بود.

مجری این برنامه در ابتدای برنامه به گفتگوی خود و دوستش سینا پیرامون موضوع تفکیک زباله و نجات کره زمین پرداخت و سپس به سراغ مردم رفت و از آنها پرسید وقتی صحبت از محیط زیست می‌شود یاد چه چیزی می‌افتند و برای حفظ محیط زیست باید انجام دهیم. سوال دیگر مجری این بود که آیا اساساً این فعالیت‌های ما تأثیری در حفظ محیط زیست دارد یا خیر؟

حجت الاسلام غلامی پژوهشگر در پاسخ به این پرسش مبنی بر اینکه مسائل محیط زیست چقدر جدی است، گفت: همیشه این طور بوده که مسائل مربوط به اخلاق فانتزی به شمار می‌آمد؛ در حالی که همه شاخه‌های اخلاق از جمله اخلاق محیط زیست به دنبال تعالی بخشی است. اخلاق در چهار لایه دسته بندی می‌شود و روابط انسانی را تنظیم می‌کند رابطه فرد با خودش، فرد با خدا، رابطه فرد با افراد دیگر و رابطه فرد با محیط و زیست بوم اطرافش که به آن اخلاق محیط زیست می‌گویند.

وی افزود: یکی از چالش‌های حوزه اخلاق این است که در هر لایه یک معانی دم دستی و کلیشه‌ای دارد و خیلی‌ها فکر می‌کنند صرف احترام گذاشتن و امثال اینها برای اخلاق مدار بودن کافیست. اخلاق به یک معنا حرف‌های کلیشه‌ای زیادی دارد اما همین بحث‌های کلیشه‌ای را ما چقدر جدی می‌گیریم و به آن عمل می‌کنیم. البته در مورد حوزه اخلاق محیط زیست تصمیمات حاکمیتی خیلی اهمیت دارد اما این اهمیت دلیل نمی‌شود که فرد مسئولیت خودش را فراموش کند و بار مسئولیت را به دوش حاکمیت بیندازد.

این استاد حوزه اخلاق ادامه داد: با اینکه فکر می‌کنیم خیلی از موضوعات اخلاقی بدیهی و کلیشه‌ای باشد، اما همچنان ما در جایگاه و وضعیت خوبی نایستادیم. علی رغم تکرارهای فراوان در مورد یک موضوع ساده مثل اینکه زباله بیرون نریزیم باز اگر سری به جاده‌ها بزنیم متوجه اوضاع نابسامان در این حوزه می‌شویم. هزاران بار گفته شده که پلاستیک به‌راحتی تجزیه نمی‌شود با این حال هنوز اطراف جاده‌ها و در طبیعت پر از پلاستیک زباله است. درست است که همه منابع طبیعی در اختیار انسان است اما برای همه انسان‌هاست نه یک فرد. اینکه ما برای دقایقی گرم نشستن یک کنده قدیمی و پنجاه ساله را آتش بزنیم یعنی یک کار غیراخلاقی.

غلامی گفت: یکی از موضوعات مهمی که در مورد طبیعت باید بدانیم اینکه در طبیعت غیر از ما موجودات بسیار دیگری زندگی‌می‌کنند که باید به آن توجه کنیم و اگر به این درک و توجه نرسیم می‌رویم در طبیعت و فکر می‌کنیم فقط خودمان هستیم پس حق داریم هرجور دلمان می‌خواهد رفتار کنیم. اگر به درک و توجه در مورد اخلاق محیط زیست نرسیدیم پس حتماً نیاز به آموزش داریم. در مورد حیوانات خانگی هم همینطور است در خیلی از مواقع ما کارهایی می‌کنیم که فکر می‌کنیم داریم به حیوانات لطف می‌کنیم اما نمی‌دانیم داریم آنها را آزار می‌دهیم. خیلی هم ربطی به ایران و خارج ندارد و در غرب هم از این آسیب‌ها دیده می‌شود و انگار همه انسان‌ها فکر می‌کنند که زمین برای آنها مسخر شده و لاغیر؛ به همین خاطر هم توجهی به سایر موجودات ندارند.

این کارشناس حوزه اخلاق گفت: واقعیت این است که امروزه آموزش‌ها در حوزه اخلاق خیلی گسترده شده و اطلاعات همه ما هم نسبت به محیط زیست بیشتر شده اما با این حال هنوز هم شاهد بی اخلاقی‌هایی با طبیعت هستیم. خیلی از مواقع به خاطر یکسری از خرابکاری‌های ما طبیعت و محیط زیست آسیب می‌بیند نمونه‌اش ریختن پسماند در مناطق بیرون شهری و نتیجه اینکه با ریختن پسماند در این مناطق پوشش گیاهی آن منطقه نابود می‌شود. البته در مورد اینگونه موارد، بیشتر تصمیمات حاکمیتی اهمیت دارد تا تصمیمات فردی اما این به معنی سلب مسئولیت از افراد نیست. همین موضوع تفکیک زباله هم چند درصد ما آن را جدی می‌گیریم و واقعی آن را انجام می‌دهیم؟! چند درصد ما مطالبه‌گر حاکمیت هستیم؟ این درحالی است که مسئله زباله یک مسئله کوچک است و مسائل محیط زیستی خیلی بزرگ‌تری وجود دارد مثل موضوع آلودگی هوا.

وی افزود: یک نکته دیگری هم که مطرح است اینکه انسان و زمین قرن‌هاست در کنار یکدیگر زندگی می‌کنند چی شده که امروز ما فکر می‌کنیم برای انجام خیلی از کارها محیط زیست مانع ماست؟ یکی از دلایلش این است که ما همیشه فکر می‌کنیم اولین راه حل برای انجام یک کار استفاده از منابع محیط زیست است علاوه بر اینکه مسائل محیط زیستی برای ما جزو مسائل سطح پایین و فانتزی است و دقیقاً مشکل ما با محیط زیست زمانی حل می‌شود که از این دیدگاه فاصله بگیریم.

غلامی گفت: یکی از بهترین کارهایی که می‌توانیم برای محیط زیست بکنیم این است که ببینیم چطور قرن‌ها روی این زمین کشاورزی می‌شده و سالم هم به دست من رسیده است؛ ما هم همان کار را بکنیم. نکته مهم این است که مسئله محیط زیست از توسعه جدا نیست و درهم تنیده است پس برای رسیدن به توسعه پایدار لاجرم باید محیط زیست را حفظ کنیم. تصویر ما از ایران مطلوب، تصویری است که در آن اوضاع محیط زیستش خوب است و مطابق با تصویری که در سال‌های اخیر از محیط زیست وجود دارد نیست. در سال‌های اخیر خیلی از کارهای محیط زیستی به نام توسعه انجام شده اما در واقع برای سود یکسری افراد بوده است.