مشارکت عمومی - خصوصی و نقش آن در افزایش سرمایه‌گذاری در تولید
پیاده سازی مدل مشارکت عمومی - خصوصی و رفع موانع توسعه آن میتواند در افزایش سرمایه‌گذاری در تولید نقش موثری داشته باشد.
به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم، مدل مشارکت عمومی - خصوصی (Public-Private Partnership - PPP)، یکی از رویکردهای کلیدی برای تقویت همکاری بین دولت و بخش خصوصی به‌منظور توسعه پروژه‌های زیرساختی و تولیدی است. «مشارکت عمومی - خصوصی» نوعی رابطه قراردادی است که برای طراحی، ساخت یا بازسازی، تأمین مالی و یا بهره‌برداری یک دارایی یا ارائه خدمت عمومی بین دولت و بخش خصوصی منعقد میشود. انواع مختلف قراردادهای مشارکت عمومی - خصوصی با توجه به نوع دارایی، وظایف بخض خصوصی و شیوه پرداخت، قابل تعریف هستند. مشارکت عمومی - خصوصی در کشورهای در حال توسعه از یک طرف منجر به کاهش شکاف سرمایه‌گذاری زیرساختی می شود و از سوی دیگر، امکان بهره‌برداری دولت ها را نیز از توان مدیریتی، اجرایی و تخصصی بخش خصوصی فراهم می‌آورد.
این مدل در سال‌های اخیر در بودجه‌های سنواتی کشور به‌عنوان یکی از راهکارهای جذب سرمایه‌گذاری بخش خصوصی مطرح شده بود، اما به نظر می‌رسد که علاقه به پیگیری و اجرایی کردن این مدل در یکی دو سال اخیر کاهش یافته است. حالا با توجه به تاکید رهبر انقلاب در مورد جذب سرمایه برای بخش تولید احتمالا یکی از مووضعات موردتوجه دولت همین مدل مشارکت عمومی و خصوصی خواهد بود.
سرمایه‌گذاری در بخش تولید باعث ناامیدی دشمن میشودچرا مدل PPP مهم است؟
مدل مشارکت عمومی - خصوصی به دو بخش دولت و خصوصی اجازه می‌دهد تا با تقسیم منابع، ریسک‌ها و مسئولیت‌ها، پروژه‌های بزرگ تولیدی و زیرساختی را به‌صورت مشترک اجرا کنند. این مدل میتواند به:
جلب سرمایه‌گذاری خصوصی: بخش خصوصی را به مشارکت در پروژه‌های تولیدی و زیرساختی ترغیب کند.
کاهش فشار مالی دولت: با مشارکت بخش خصوصی، بار مالی دولت در اجرای پروژه‌های بزرگ کاهش می‌یابد.
افزایش کارایی: استفاده از مدیریت و فناوری بخش خصوصی برای اجرای پروژه‌ها.
سابقه مطرح شدن مدل PPP در بودجه‌های سنواتی
در بودجه‌های سنواتی چند سال گذشته، مدل مشارکت عمومی - خصوصی به‌عنوان یکی از راهکارهای اصلی برای جذب سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در حوزه‌های مختلف از جمله پروژه های عمرانی، انرژی، حمل‌ونقل و توسعه زیر ساختهای تولید مطرح شده بود. دولت به‌طور خاص بر این موضوع تأکید کرده بود که این مدل میتواند به کاهش وابستگی به بودجه های دولتی و افزایش تولید داخلی کمک کند.
چرا استقبال از مدل PPP کاهش یافته؟
با این حال، بررسی‌های اخیر نشان می‌دهد که در سال‌های اخیر، به‌ویژه در بودجه سال 1403 و طرح‌های مقدماتی بودجه سال 1404، میزان استقبال از مدل مشارکت عمومی - خصوصی کاهش یافته است. گفت‌وگو با کارشناسان اقتصادی و سیاست‌گذاران نشان می‌دهد که این کاهش به دلایل متعددی رخ داده است:
1. عدم جدیت کافی در قوانین بودجه
یکی از دلایل اصلی کاهش علاقه به مدل PPP، عدم استقرار کافی این مدل در قوانین بودجه سنواتی است. در بسیاری از موارد، این مدل به‌صورت تئوری در بودجه مطرح شده، اما قوانین و مقررات حمایتی برای اجرایی کردن آن وجود نداشته است.
2. چالش‌های اجرایی
بسیاری از پروژه‌های PPP به دلیل مشکلات اجرایی مانند طولانی شدن فرآیندهای تصویب، عدم جذابیت بسیاری از پروژه های مطرح شده برای بخش خصوصی و برخی اختلافات حقوقی، به نتیجه نرسیده‌اند.
3. کمبود اعتماد بخش خصوصی
بخش خصوصی به دلیل عدم اطمینان از بازگشت سرمایه، تمایل کمتری به مشارکت در این نوع پروژه‌ها نشان داده است. این موضوع به‌ویژه در شرایطی که نرخ ارز و قیمت مواد اولیه مرتبط با حوزه زیر ساخت نوسان زیادی دارند، برجسته‌تر میشود.
با وجود کاهش علاقه به مدل PPP در سال‌های اخیر، برخی از کارشناسان معتقدند که این مدل همچنان میتواند نقش مهمی در افزایش سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در تولید ایفا کند. برای این منظور، نیاز است:
اصلاح قوانین و مقررات: ایجاد چارچوب قانونی شفاف و ثابت برای اجرای پروژه‌های PPP.
تسهیلات مالی و مالیاتی: ارائه تسهیلات بانکی و معافیت‌های مالیاتی برای جذب بخش خصوصی.
شفافیت در قراردادها: افزایش شفافیت در فرآیندهای تصویب و اجرای پروژه‌ها.
مدل مشارکت عمومی - خصوصی (PPP) میتواند به‌عنوان یکی از اهرم‌های اصلی برای افزایش سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در تولید عمل کند. با این حال، کاهش علاقه به این مدل در سال‌های اخیر، به‌ویژه در بودجه سنواتی، نشان می‌دهد که بدون اصلاح قوانین، افزایش شفافیت و حمایت‌های دولتی، این مدل نمی‌تواند به اهداف خود دست یابد.
بر این اساس پیشنهاد میشود، دولت و بخش خصوصی باید به‌صورت مشترک برای احیای این مدل تلاش کنند و از تجربیات موفق کشورهای دیگر در این زمینه بهره ببرند.