موج دوم فشار بر سفرهها؛ خط قرمز معیشت مردم عملاً شکسته شد
تورم مواد خوراکی در آبان 1404 به نقطهای کمسابقه رسید؛ گوشت قرمز تقریباً دو برابر شد، لبنیات و روغن بیش از 60 درصد افزایش قیمت داشتند و حتی اقلام سادهای مانند سیبزمینی و پیاز رشد بالای 40 درصدی را تجربه کردند. این جهشها سفره خانوار ایرانی را به مرز بحران رسانده و توان خرید پروتئین و لبنیات را به پایینترین سطح چند دهه اخیر کاهش داده است.
صبحهای این روزها در بسیاری از محلههای ایران شبیه هم شده است؛ مادرانی که مقابل یخچال نیمهخالی مکث میکنند، پدرانی که در مسیر خرید روزانه مدام قیمتها را با ماه گذشته و حتی هفته گذشته مقایسه میکنند، و مغازهدارانی که پیش از هر سلامی، از «قیمت جدید» حرف میزنند. درست یک روز پس از آنکه سخنگوی دولت تأکید کرد «خط قرمز دولت، معیشت مردم است»، تازهترین گزارش رسمی تورم اقلام خوراکی منتشر شد؛ گزارشی که نشان میدهد این خط قرمز عملاً از جای خود عبور کرده و سفره مردم تحت فشار بیسابقهای قرار دارد.
تورم بزرگ مواد خوراکی در آبان 1404
گزارش رسمی قیمت 76 قلم کالای اساسی نشان میدهد سبد غذایی خانوار ایرانی در فاصله آبان 1403 تا آبان 1404 با جهشی مواجه شده که در برخی اقلام «بحرانی» و در برخی دیگر «کمسابقه» است. میانگین تورم سالانه این سبد 38.2 درصد اعلام شده اما بررسی جزئیات نشان میدهد تورم واقعی در اقلام حیاتی، یعنی پروتئینها، لبنیات و غلات، بین 55 تا 60 درصد نوسان دارد.
شتاب گرانی که متوقف نشد
اقلامی که بیش از 50 درصد افزایش قیمت داشتهاند، تصویری واضح از بحران میدهند:
1. گوشت گوسفندی: +85% از 584 هزار تومان به بیش از یک میلیون تومان؛ یعنی یک خانواده برای خرید یک کیلو گوشت باید نزدیک به نصف حقوق یک کارگر را پرداخت کند.
2. گوشت گوساله: +84%، تقریباً دو برابر شدن قیمت در کالایی که زمانی معیار اصلی تأمین پروتئین حیوانی بود.
3. برنج ایرانی درجه یک: +66%، حالا بیش از 176 هزار تومان قیمت دارد.
4. روغن: +62%، شیر: +60%، ماست: +58%؛ لبنیات که باید منبع اصلی کلسیم و تغذیه کودک باشد، اکنون به کالای لوکس نزدیک شده است.
5. تخممرغ: +55%، آخرین پناهگاه پروتئینی خانوادههای کمدرآمد نیز از دسترس دور میشود.
6. سیبزمینی: +51% و پیاز: +47%؛ محصولاتی که زمانی ارزانترین اجناس بازار بودند، امروز بخش قابل توجهی از بودجه روزانه خانوادهها را میبلعند.
موج دوم فشار بر سفرهها
اقلامی که بین 30 تا 40 درصد گران شدهاند نیز سهم بزرگی از سبد غذایی را تشکیل میدهند:
- تن ماهی: +38%
- نان سنگک: +38%؛ افزایش قیمت نان یعنی افزایش هزینه «اساسیترین کالای بقا» در ایران.
- برنج خارجی: +37%
- حبوبات (لوبیا چیتی، عدس، لپه): 32 تا 35%؛ این افزایشها نشان میدهد حتی «جایگزینهای ارزانتر» نیز دیگر ارزان نیستند.
تنها سه قلم کاهش قیمت داشتند:
1. شکر: -6%
2. قند: -4%
3. چای خارجی: -3%
ارزانیای که نه تنها ناچیز است، بلکه ارتباطی با اقلام اصلی و مورد نیاز روزانه ندارد و نمیتواند فشار سنگین تورم پروتئین، لبنیات و غلات را جبران کند.
بر اساس اعداد رسمی، قیمت گوشت قرمز در یک سال تقریباً دو برابر شده است؛ در حالیکه دستمزدها چنین رشدی نداشته و نرخ تورم عمومی نیز در سطحی بسیار پایینتر اعلام میشود. نتیجه روشن است: توان خرید پروتئین حیوانی در پایینترین سطح چند دهه اخیر قرار گرفته. خانوادههای بسیاری مصرف گوشت را به یک یا دو بار در ماه کاهش دادهاند. تخممرغ که زمانی جایگزین ارزان پروتئین بود، حالا خود با رشد 55 درصدی از دسترس اقشار کمدرآمد خارج شده است. کاهش مصرف لبنیات، شیر، ماست و پنیر به معنای مواجهه با بحران جدی سلامت، بهویژه در میان کودکان و سالمندان است.
در حالیکه دولت «معیشت مردم» را خط قرمز خود معرفی میکند، دادههای رسمی نشان میدهد این خط سالهاست ترک خورده و اکنون عملاً شکسته است. تورم خوراکیها، بهویژه در اقلام پروتئینی و لبنیاتی، چنان پرشتاب پیش میرود که نه تنها سفرهها را کوچک کرده، بلکه الگوی تغذیهای جامعه را نیز تهدید میکند. واقعیت این است که خط قرمز معیشت مردم امروز مهمترین شاخص بحران اقتصادی ایران است؛ بحرانی که اگر مهار نشود، آثار آن از یک گزارش آماری بسیار فراتر خواهد رفت و زندگی روزمره میلیونها ایرانی را عمیقتر از همیشه تحت تأثیر قرار میدهد.
