موزه گلسنگ‌ها، گنجینه منحصر به فرد ایران

موزه گلسنگ شناسی یکی از دستاوردهای سازمان پژوهش‌های علمی و صنعتی ایران است، سازمانی که در سال 1359 با هدف حمایت از محققان شکل گرفت و بعد از چند سال انجام تحقیقات کاربردی نیز به وظایف آن افزوده شد. این سازمان هفت پژوهشکده به نام‌های مکانیک، کشاورزی، زیست فناوری، فناوری‌های شیمیایی، برق و فناوری اطلاعات، مطالعات و فناوری‌های نو و مواد پیشرفته و انرژی‌های نو را در خود جاداده و مرکز رشد آن وظیفه توسعه نوآوری‌های واحدهای فناور را برعهده دارد.

محمد سهرابی اولین دانش آموخته دکتری گلسنگ شناس در ایران در گفت و گو با خبرنگار علمی ایرنا در خصوص روند فعالیت این موزه گفت: روند فعالیت موزه از سال 94 آغاز و در سال 95 و 96 پیشرفت‌های خوبی حاصل شد و تمام مجوزهای لازم از سازمان میراث فرهنگی در سال 95 اخذ و در 21 مرداد 96 موزه افتتاح شد.

وی ادامه داد: بخشی از این موزه نتیجه همکاری‌های سیستمی و بخشی از آن نیز از کلکسیون شخصی من از سال 79 جمع‌آوری شده و در موزه قرار گرفته است. همچنین در گام اول 2 هزار نمونه در موزه قرار داده شد و سپس با توجه به امکانات لازم 20 هزار نمونه از کلکسیون شخصی من به موزه گلسنگ‌ها هدیه شد.

ایران سه هزار و 500 گونه گلسنگ دارد

عضو هیات علمی سازمان پژوهش‌های علمی و صنعتی ایران اظهار داشت: موزه با مرکز و یک واحد تخصصی خاص متفاوت است. موزه بخش های مختلف و تعریف جهانی دارد. ایران عضو مجمع (شورای بین‌المللی موزه‌ها) ایکوم است و تعاریف را پذیرفته و فعالیت‌های ما در راستای آموزش، پژوهش، حفاظت و نگهداری در حوزه گلسنگ ها است.

سهرابی در ادامه افزود: با توجه به گسستگی موجود که در نظام آموزشی نسبت به مفهوم و علوم گلسنگ شناسی وجود دارد و این موضوع برای قارچ‌ها نیز صدق می‌کند؛ دانشجویان زیست شناسی و دانش آموزان اطلاعات بسیار کمی از گلسنگ ها دارند در حالی که در دنیا این علم بسیار گسترده است و هم اکنون انجمن بین‌المللی گلسنگ شناسی بیش از 500 عضو فعال دارد که از این 500 عضو همه گلسنگ شناس نیستند و به نوعی در رشته‌های مرتبط با گلسنگ‌ها تخصص دارند.

مدیر موزه گلسنگ‌های ایران اضافه کرد: بسیاری از کشورهای جهان هنوز گلسنگ شناس ندارند و این روند گسستگی در خصوص آموزش مختص ایران نیست.

وی اظهار داشت: محور فعالیت‌های موزه با نیم نگاهی به مشکل جهانی در خصوص آموزش است که، یک نظام آموزشی با عنوان کتاب درک علم «گلسنگ شناسی» را تدوین و بخشی از مسوولیت های علمی، اجتماعی و فرهنگی را نیز معطوف به این موضوع کرده‌ایم و هم راستا با پژوهش‌های گلسنگ شناسی وظیفه ترویج و آموزش این علم را به عهده گرفته‌ایم.

سهرابی عنوان کرد: محور دیگر حفاظت و نگهداری از این میراث مهم و محیط زیستی است که باید گلسنگ‌هایی که در ایران مستند می‌شوند را به عنوان گنجینه ذخایر ژنتیکی حفاظت کنیم. تا کنون در ایران طبق برآوردها و با توجه به بررسی اقلیم‌های متفاوت و متشابه با ایران در سطح دنیا، ایران بین سه هزار تا سه هزار و 500 گلسنگ دارد که باید محل نگهداری آنها ارزیابی و به یک دایره المعارف 3 هزار برگی تبدیل شود.

عضو هیات علمی سازمان پژوهش های علمی و صنعتی ایران اظهار داشت: بخش حفاظت و نگهداری مستندات گلسنگ‌ها را در جای امن برای مدت نا محدود نگهداری می‌کنند تا بر اساس برآوردهای دانشی خود تنوع زیستی و مشاهدات سال‌های گذشته محققان را ارزیابی کنیم و در جمع بندی و پایش گونه‌های مهم، کاربردی، در معرض خطر و مهاجم را شناسایی کنیم.

وی ادامه داد: تاریخچه هرباریوم ها (هرباریوم مجموعه‌ای از گیاهان خشک و حفظ شده و اطلاعات مربوط به آن‌ها است) در اروپا به 300 سال می‌رسد که از مجموعه‌های شخصی جمع آوری شده و گنجینه‌های بزرگ ژنتیکی دنیا را به تعداد بیش از 16 میلیون نمونه نگهداری می‌کنند که حاصل زحمات محققان بسیاری است که از سطح ابتدایی تا پیشرفته جمع آوری و شناسنامه‌دار شده است.

مدیر موزه گلسنگ‌های ایران عنوان کرد: هر باریوم واحد پژوهشی موزه را تشکیل می‌دهد که این واحد از سه بخش ارتباط با طبیعت و آماده سازی نمونه، شناسایی و تشخیص گونه‌ها و آزمایشگاه‌های مربوطه تشکل می‌شود. واحد نگهداری توسط کارشناسان مجرب تری اداره شده و نمونه‌ها را تنها در اختیار محققان واحدهای شناسایی قرار می‌دهد.

سهرابی عنوان کرد: طبق تعاریف بین‌الملل در کل مفهوم موزه موسسه غیرانتفاعی و دائمی است و این موزه برای نسل‌های آینده حفظ می‌شود و میراث ملموس و ناملموس بشریت است. به همین دلیل موزه‌ها طبقه بندی می‌شوند و موزه گلسنگ‌های ایران در طبقه موزه‌های علوم و تاریخ طبیعی قرار دارد که در این گروه تحول عظیمی در سال‌های گذشته اتفاق افتاده است.

وی عنوان کرد: موزه‌های تاریخ طبیعی به سمت تعامل با مردم پیش می‌روند. به همین دلایل این موزه پیشرو در این زمینه است که به هنگام ورود بازدیدکنندگان می‌توانند نمونه ها را لمس کنند تا بازدید کنندگان با لمس نمونه ها تعامل لازم را با نمونه ها برقرار و اقدام به مقایسه نمونه‌ها کنند.

• سازمان پژوهش های علمی و صنعتی ایران